ارتقاء جایگاه درس تفسیر قرآن در حوزه نیازمند سنت‌شکنی است
گروه فعالیت‌های قرآنی: فقه محوری حوزه یکی از سؤالات جدی است که باید به آن بیندیشیم و چرایی آن را مورد بررسی قرار دهیم و به نظر می‌رسد ارتقاء جایگاه درس تفسیر قرآن در حوزه نیازمند سنت‌شکنی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) از خراسان جنوبی، علامه محمدحسین طباطبایی در شرح زندگی خویش آورده است «هنگامی که از تبریز به قم آمدم، مطالعه‌ای در نیازهای جامعه اسلامی و مطالعه‌ای در وضع حوزه قم کردم و پس از سنجیدن آنها به این نتیجه رسیدم که این حوزه نیاز شدیدی به تفسیر قرآن دارد، تا مفاهیم والای اصیل ترین متن اسلامی و عظیم ترین امانت الهی را بهتر بشناسد و بهتر بشناساند. از سوی دیگر چون شبهات مادی رواج یافته بود، نیاز شدیدی به بحث‌های عقلی و فلسفی وجود داشت، تا حوزه بتواند مبانی فکری و عقیدتی اسلام را با براهین عقلی اثبات و از موضع حق خود، دفاع کند. از این‌رو وظیفه شرعی خود دانستم که به یاری خدای متعال، در رفع این دو نیاز ضروری کوشش کنم».
آری! عالم واقعی همواره در هر کجا که قدم می‌گذارد، می‌اندیشد که این مکان علمی به چه چیز نیاز دارد که می‌تواند گره‌گشای گره‌های موجود در جامعه باشد و با توکل به خداوند در این راستا قدم برمی‌دارد.
علامه در آن زمان نیاز حوزه را درس تفسیر قرآن و ارائه درس فلسفه می‌دانست، اما به‌راستی اکنون چگونه است، طلبه‌ای که وارد حوزه علمیه می‌شود چقدر در پایه‌های مختلف با تفسیر قرآن آشنا می‌شود تا ذره‌ای از دریای بی‌منتهای این کتاب مقدس بهره‌مند شود.
آشنایی نسبی با سطوح مختلف تحصیل در حوزه
حجت‌الاسلام علیرضا حسینی، امام‌جمعه درمیان در این‌باره به خبرنگار ایکنا گفت: برای بررسی جایگاه درس تفسیر قرآن در حوزه‌های علمیه نخست باید با سطوح مختلف تحصیل در حوزه آشنایی نسبی داشته باشیم.
وی بیان کرد: فردی که در دوره‌های بلند‌مدت حوزه تحصیل می‌کند، پس از آنکه تا پایه 6 حوزه را با موفقیت‌آمیز گذراند در حقیقت سطح یک حوزه طی کرده و بعد از آنکه تا پایه 9 را با موفقیت سپری کند سطح 2 حوزه که معادل کارشناسی است را گذرانده است.
امام‌جمعه درمیان اظهار کرد: بعد طلبه وارد مرحله تدوین پایانه سطح 3 می‌شود که خود این مرحله 2 تا 3 سال طول می‌کشد.
حسینی عنوان کرد: متأسفانه در طول این دوره که قریب 12 سال به طول می‌انجامد فقط 2 واحد درس تفسیر آن هم به‌صورت جنبی و مطالعه آزاد از سور کهف و اسراء ارائه می‌شود که بسیار ناکافی است.
وی افزود: مگر آنکه طلبه در مدارس تخصصی در حوزه رشته تفسیر ادامه تحصیل دهد یا خودش در این زمینه کار کند، البته باید به این نکته اشاره کرد که ممکن است برخی از حوزه‌ها از اختیارات مدیریتی خود استفاده کند و تفسیر را جزء دروس اصلی حوزه قرار دهند.
امام جمعه درمیان ادامه داد: در زمینه نهج‌البلاغه هم تا سطح دو فقط خطبه همام یا همان متقین جزء دروس محسوب می‌شود مگر آنکه باز هم طلبه در مدارس تخصصی در رشته نهج‌البلاغه تحصیل کند.
فعالیت‌های خوبی در زمینه علوم قرآنی شروع شده است
حسینی گفت: البته فعالیت‌های خوبی در زمینه علوم قرآنی از جمله تفسیر توسط علمایی مانند آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی و یا حجت‌الاسلام قرائتی شروع شده است و در خراسان جنوبی هم چون امام جمعه بیرجند رشته تخصصی‌شان در حوزه علوم قرآنی است بر فعالیت‌های قرآنی در حوزه تأکید دارند.
حجت‌الاسلام هادی شهاب، مدرس حوزه علمیه بیرجند نیز در این زمینه گفت: از قدیم‌الایام اصل تحصیل در حوزه در واقع فقه و اصول بوده و فقه محور سایر مباحث قرار داشته است.
وی بیان کرد: حتی می‌توان گفت استادی در حوزه برتر شناخته می‌شده است که در فقه مهارت داشته و در واقع کسی‌که تفسیر و یا هر درس دیگری به جز فقه تدریس می‌کرده به یک کار جانبی در حوزه می‌پرداخته است.
این استاد حوزه اظهار کرد: حال نکته این‌جا است که این رویه توجیه‌پذیر نیست و همان مقدار که فقه در حوزه حائز اهمیت است، تفسیر قرآن و اخلاق هم باید دارای اهمیت باشد که این رویه نیاز به تغییر دارد.
شهاب عنوان کرد: فقه ظاهر دین است در حالی‌که دین با باطن انسان‌ها سر و کار دارد و پر و بال دادن بیش از حد به ظاهر آسیب‌هایی را متوجه جامعه می‌کند که ظاهر‌گرایی و فاصله گرفتن از اخلاق یکی از این آسیب‌ها است.
وی ادامه داد: ممکن است برخی عنوان کنند که قرآن زیربنای بقیه علوم دینی مانند فقه است، بنابراین نباید تفسیر را در عرض سایر علوم دانست که نیازمند کرسی جدایی در حوزه داشته باشد که به نظرم این فقط یک توجیه است.
فقه محوری حوزه یکی از سؤالات جدی است که باید به آن بیندیشیم
مدرس حوزه علمیه بیرجند اظهار کرد: فقه محوری حوزه یکی از سؤالات جدی است که باید به آن بیندیشیم و چرایی آن را مورد بررسی قرار دهیم و به نظر می‌رسد ارتقا جایگاه درس تفسیرقرآن در حوزه نیازمند سنت‌شکنی است.
حجت‌الاسلام مجتبی شیدایی، معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان جنوبی در این باره گفت: پس از پایان سطح یک بسته به اینکه طلبه در مدارس تخصصی حوزه تحصیل کند یا در مدارس عمومی میزان درس تفسیری که از آن بهره‌مند می‌شود متفاوت است.
وی بیان کرد: در مدارس تخصصی حوزه، تفسیر جزء دروس لاینفک و رسمی حوزه است اما در مدارس عمومی بیشتر جنبه مطالعاتی دارد.
معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان جنوبی اظهار کرد: البته این نکته بدان معنا نیست که در حوزه‌های علمیه نسبت به قرآن بی‌تفاوتی وجود دارد چرا که حتی اگر فرد کلام هم می‌خواند استدلال‌های او بر پایه قرآن است.
شیدایی عنوان کرد: باید نگرش درستی به تفسیر قرآن داشته باشیم، چرا که به نظر می‌رسد تفسیر قرآن علمی نیست که در عرض فقه و اصول و کلام قرار گیرد بلکه منبع و زیربنای اصلی این علوم است.
اجرای طرح آموزش ادبیات عرب با محوریت قرآن و حدیث
وی با اشاره به طرح آموزش ادبیات عرب با محوریت قرآن و حدیث عنوان کرد: این طرح از حدود 3 سال پیش در حوزه علمیه رضویه بیرجند مجوزش أخذ شده و اجرای آن شروع شده است که در این طرح طلبه کاربرد قواعد ادبیات عرب را که آموخته در متن قرآن و نهج‌البلاغه فرا می‌گیرد.
معاون پژوهش حوزه علمیه خراسان جنوبی یادآور شد: اجرای این طرح طلبه با مفاهیم قرآن و نهج‌البلاغه بیشتر آشنا می‌شود و کاربرد آن را در آینده برایش آسان‌تر می‌کند.
گزارش از حکیمه بهمن‌زاده، خبرنگار ایکنای خراسان جنوبی
