«ترتیل» معیار چگونگی قرائت قرآن است/ بیان عناصر تلاوت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، پنجمین برنامه «فرهنگ تلاوت» رادیو قرآن، 17 شهریور با اجرای هادی صلح‌جو و کارشناسی سیدمحسن موسوی‌بلده از مدرسان و پیشکسوتان قرآنی کشور با موضوع رسالت قاریان قرآن اجرا شد.

موسوی‌بلده در پاسخ به این سؤال که چگونه باید قرآن را بخوانیم و تلاوت کنیم؟ ادامه داد: براساس آیه قرآن باید با ترتیل بخوانیم و محور آن ترتیل است، چنانکه در قرآن می‌خوانیم «وَرَتِّلِ الْقُرآنَ تَرْتیلاً»(مزمل/4).

وی ادامه داد: این امر براساس توصیه‌ها و روایات معصومان و همچنین عملشان به ما رسیده است و از مجموعه فرمایشات آنها این برداشت می‌شود که روش خواندن و تلاوت قرآن باید به ترتیل باشد به این مفهوم است که قرآن باید صحیح، شمرده، همراه با تدبر و لحن و آهنگ زیبا خوانده شود.

موسوی‌بلده با تأکید بر اینکه چهار مورد بیان شده از عناصر تشکیل‌دهنده بحث ترتیل قرآن است، اظهار کرد: بر ما لازم است که این عناصر را هنگام تلاوت قرآن رعایت کردیم تا تلاوت درستی داشته باشیم و اگر در هر بخشی از این چارچوب خارج شویم، تلاوتمان معیوب و دارای آسیب و عوارضی خواهد بود.

نباید قرآن را با عجله خواند

این مدرس قرآن بیان کرد: براساس روایات رسیده، نباید قرآن را با عجله خواند چنانکه از معصومین(ع) نقل شده است «همّتان رسیدن به آخر سوره نباشد» و این یعنی تلاوت قرآن باید به صورت ترتیل و با درک مفاهیم آیات باشد.

وی اظهارکرد: هر فرد می‌تواند قرآن را شمرده و به «حدر» بخواند و یا اگر خواست خیلی شمرده به «تدویر» و یا خیلی خیلی شمرده، به «تحقیق» تلاوت کند که اگر بخواهیم در این روش آهنگ را از قرائت قرآن برداریم و ترجمه را با همین سرعت تحقیق برای مردم بخوانیم، فردی تحملی برای گوش دادن ندارد بلکه آهنگین بودن قرائت تحقیق آن را برای عموم دلنشین کرده است.

موسوی‌بلده با تأکید بر اینکه حدر و تلاوت تحدیر مقابل تحقیق است، بیان کرد: به تعبیر من حدر در قرائت قرآن شبیه راندن اتومبیل با سرعت 20 کیلومتر در ساعت است و قرائت تحقیق شبیه به راندن اتومییل با سرعت پنج کیلومتر در ساعت است.

این پیشکسوت قرآنی با تأکید براینکه قرآن را باید صحیح بخوانیم، عنوان کرد: علم تجوید برای رعایت کردن صحیح‌خوانی قرآن لازم و ضروری است چنانکه پیامبر اکرم(ص) بر تلاوت قرآن با الحان و اصوات عرب تصریح فرمود‌ه‌اند.

وی بیان کرد: مراد از رعایت تجوید برای عموم در حد نحوه تلفظ 10 حرف متفاوت عربی با فارسی به همراه رعایت احکام و صفات آنهاست اما برای قاری و فردی که به تلاوت قرآن آشناست باید قواعد تجویدی را به دقت ادا کند.

موسوی‌بلده با تأکید بر اینکه تلاوت و قرائت قرآن باید همراه با تدبر در قرآن باشد، اظهار کرد: قاری قرآن باید بداند که چه چیزی تلاوت می‌کند به گونه‌ای که توصیه شده هنگامی که به آیه عذاب رسیدید به خداوند پناه ببرید و یا سایر دستوراتی که به هنگام تأمل و تدبر در قرآن آمده است و این یعنی بی‌تفاوت، نباید از آیات گذر کنیم.

تلاوت قرآن، نور است و هرچقدر همراه با تدبر باشد، نورٌعلی نور است

این پیشکسوت قرآنی افزود: براساس آیه «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآَنَ أَمْ عَلَى قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا»(محمد/24) ما باید قرآن را با تدبر بخوانیم اما در این راه باید مراقب این امر باشیم که مبادا وسوسه‌های شیطان مبنی بر اینکه چرا قرآن می‌خوانی هنگامی که معنای آن را نمی‌فهمی؟ به سراغ ما بیاید و این موجب شود تا تلاوت قرآن را کنار بگذاریم.

وی با اشاره به اینکه در توصیه‌های معصومین مؤکداً بر این امر توصیه شده است که مسلمانان روزانه یک صفحه از قرآن را تلاوت کنند، ادامه داد: حتی بیان شده است که اگر فردی ندارد قرآن را باز کند که نگاه انداختن به صفحات قرآن نیز ثواب دارد و هنگامی که با حضرت قرآن ملاقات می‌کنیم و آن را تلاوت می‌کنیم همین دست ما را در قیامت می‌گیرد.

موسوی‌بلده با تأکید بر اینکه تلاوت قرآن نور است و هرچقدر همراه با تدبر باشد، نورٌعلی نور است، در پاسخ به این سؤال که آهنگین خواندن برای همه انسان‌ها توصیه می شود؟ بیان کرد: تمامی افراد خوش صدا هستند اما درجه دارند. چنانکه در هیئت می‌رویم و هنگامی که مداح نوحه‌ای را سر می‌دهد و دمی را می‌دهد و مردم اعم از آقا و بانو با هم هم‌نوا می‌شوند لذا همه انسان‌ها خوش صدا هستند همه باید قرآن را بخوانند و هرفردی زیباتر قرآن را قرائت کند این امر مؤثرتر برای خودش و هم برای دیگران است.

وی با طرح این پرسش که آیا حق داریم قرآن را با هر آهنگی بخوانیم؟ عنوان کرد: پیامبر اکرم(ص) پیش‌بینی کرده‌اند سه گروه اقوام در آینده می‌آیند که قرآن را آهنگین می‌خوانند گروهی با غنا، عده‌ای با حالت نوحه و عزاداری و سوم به صورت رهبانیه که آواز کلیسایی است که نباید قرآن را به این سه شکل تلاوت کرد که اگر این آسیب‌ها در صوت و لحن ما باشد تلاوتمان همراه با انحراف است و این نبایدهای تلاوت قرآن است.

موسوی‌بلده اظهار کرد: نحوه صحیح تلاوت کردن قرآن از پیامبر(ص) به ما منتقل شده است همانطور که قواعد تجوید از مسلمانان سینه به سینه به ما رسیده است موارد صوت و لحن و آهنگین قرائت کردن قرآن نیز به همین صورت به ما رسیده است. همانطور که در رابطه با آوازها مراجع تقلید می‌گویند آواز خواندن فی ذاته اشکال ندارد، اما نباید طرب‌انگیز و رقص‌آور باشد. درباره قرآن نیز همینگونه است قرآن را بخوانید و از مقامات مشهور و معروف استفاده کنید به گونه‌ای که مقامات موسیقیایی عرب رعایت شود و خلاقیت‌ها نیز در چارچوب رعایت موسیقیایی عرب اشکال ندارد، بنابر این ملاک این امر همان است که بیان شده است و مؤمنان این تلاوت را تشخیص می‌دهند و مردم متوجه می‌شوند که قاری چه چیزهایی را در صوت و لحنشان رعایت می‌کند.