رابطه اراده الهی با جبر و اختیار

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی، امروز اول آبان‌ماه در ادامه تفسیر سوره مبارکه زمر گفت: در این سوره بعد از رد دیدگاه مشرکان و اشاره به خلقت آفرینش در نهایت فرمود که این خدا و پروردگار شماست؛ اویی که در هر لحظه و امری همراه شماست و در آن تصرف دارد.

وی با بیان اینکه میان دیدن با فهمیدن و فهمیدن و باور کردن ربوبیت الهی فاصله زیادی وجود دارد، بیان کرد: ربوبیت الهی در تمام آفرینش وجود دارد البته اینکه باور کنیم عالم با همه تفاوت‌ها و تنوعات، فعل خداست در عین حال به معنای انکار اراده و اثبات جبر نیست و در تنافی با آن نیست.

هادوی تهرانی عنوان کرد: استدلالی که معاویه برای ایجاد جبری‌گرایی رواج داد و بعد از آن اشاعره آن را توسعه دادند، این بود که معاویه می‌گفت اگر خدا چیزی را خواست ما حق داریم با آن مخالفت کنیم و ادامه می‌داد، اگر خدا نمی‌خواست من حاکم نمی‌شدم و مردم هم می‌پذیرفتند که حکومت او محصول تدبیر خداست البته این استدلال، مغالطه است.

وی ادامه داد: اینکه از خدا غیر از خیر سر نمی‌زند و همه امور عالم تحت تدبیر الهی است درست است ولی این به معنای نفی اراده بشر نیست؛ مثلا بریدن شمشیر فی نفسه خیر است و بریدن گردن توسط آن هم، خیر است ولی این که با آن گردن مظلومی را بزنیم آیا می‌توان گفت چون خدا خواسته این طور شده است؟.

این استاد حوزه علمیه با بیان اینکه کشتن یک بی‌گناه در تعبیر قرآن کریم مانند کشتن همه انسان‌هاست تاکید کرد: ما باید میان فعل تکوینی و تشریعی تفاوت بگذاریم؛ همان طور که ممکن است در مفهوم توکل، این مسئله وجود داشته باشد؛ اینکه فردی که تنبل است و حال کار ندارد نمی‌تواند بگوید خدا این طور خواسته است.

وی همچنین در ادامه تفسیر سوره «ص» با اشاره به آیه 20 این سوره گفت: این آیه شاید به مقام ولایت، نبوت و قضاوت ناظر باشد.

وی افزود: فصل‌الخطاب که در مورد قضاوت آن را به کار می‌بریم یعنی قضا، فصل خصومت در مقام حکم است اگر چه ممکن است نزاع بعد از آن نیز وجود داشته باشد.

این استاد حوزه بیان کرد: امور حقوقی در اسلام در حوزه قضا قرار و امور کیفری در حوزه ولایت قرار می‌گیرد به همین دلیل در بحث ولایت فقیه این مطرح است که آیا در دوره غیبت، اجرای حدود تعطیل است؟ البته آنچه در این آیه نقل شده امر حقوقی است.