خودمراقبتی و متقی شدن؛ علت اصلی روزه‌داری

حجت‌الاسلام صادق صالح، قرآن پژوه همدانی، در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، اظهار کرد: در سوره بقره آیه 183 خداوند می‌فرمایند«يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيامُ كَما كُتِبَ عَلَى الَّذينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ ای اهل ایمان، بر شما هم روزه واجب گردید چنانکه امم گذشته را فرض شده بود، و این دستور برای آن است که پاک و پرهیزکار شوید.»
وی در مورد جایگزینِ روزه برای کسانی که نمی‌توانند روزه بگیرند، گفت: خداوند در این جزء می‌فرمایند «أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ فَمَنْ كانَ مِنْكُمْ مَريضاً أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَ عَلَى الَّذينَ يُطيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعامُ مِسْكينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْراً فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَ أَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (بقره/184) که در این آیه به موضوع مشخص کردن زمان برای روزه واجب و جایگزین آن برای کسانی که نمی‌توانند روزه بگیرند و علت جایگزینی و ... پرداخته می‌شود همچنین در آیه 185 این سوره نیز به این موضوع اشاره می‌کند.

وی یادآور شد: مشخص کردن ساعات روزانه روزه و برخی حدود دیگر نیز در آیه 187 سوره بقره مورد بررسی قرار می‌گیرد، «وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ و بخورید و بیاشامید تا خط سفیدی روز از سیاهی شب در سپیده دم پدیدار گردد، پس از آن روزه را به پایان برسانید تا اول شب. و با زنان هنگام اعتکاف در مساجد مباشرت نکنید. این احکام، حدود دین خداست، زنهار در آن راه مخالفت مپویید! خداوند این گونه آیات خود را برای مردم بیان فرماید، باشد که پرهیزکار شوند.»

صالح توضیح داد: در آیه 196 سوره بقره به روزه به عنوان کفاره برخی اعمال حج، در آیه 92 سوره نساء به روزه به عنوان جایگزین کفاره قتل خطایی، در آیه 89 سوره مائده روزه جایگزین کفاره شکستن قسم، در آیه 95 سوره مائده نیز روزه جایگزین کفاره شکار حیوان وحشی در حج، در آیه 26 سوره مریم به روزه به عنوان نذر (جایگزینی برای استدلال آوردن)، در ایه 35 سوره احزاب به بیان جایگاه و اجر روزه داران (زنان و مردان روزه دار)، در آیه 4 سوره مجادله به روزه به عنوان جایگزین کفاره ظهار اشاره می‌کند.

این قرآن پژوه همدانی با اشاره به آیاتی که به روزه در آن پرداخته شده است، گفت: با توجه به اینکه بیشتر این موارد (5 مورد از 11 مورد) در یک موضوع و در مورد کفاره یا جایگزین کفارات است پس یکی از آثار مهم روزه این است که جبران کننده غفلت‌ها، بدی‌ها و مانع از دست دادن سرمایه عمر (سپر جهنم) است.

وی درباره علت روزه‌داری گفت: با توجه به اینکه انسان به دنبال راحتی و لذت بردن است و هر چیزی که لذت بیشتری داشته باشد، برای او محبوب‌تر و جذاب‌تر است و همان را انتخاب می‌کند، چگونه می‌تواند روزه را انتخاب کند، روزه‌ای که دشوار است و رنج گرسنگی دارد، خدای متعال و مهربان نیز می‌خواهد که ما لذت ببریم و بس و به همین خاطر یکی از راهکارهای لذت بردن بلکه از مهم‌ترین راهکارهای آن را روزه گرفتن قرار داده است چراکه لذت و راحتی بدون سختی و رنج حس نمی‌شود.

صالح توضیح داد: در لذت بردن و احساس لذت فرق است بین انسانی که تلاش می‌کند و خسته می‌شود و سپس استراحت می‌کند و از استراحت کردن لذت می‌برد با کسی که مدام بی‌کار است و تلاشی نمی‌کند و دائم در حال استراحت است.

وی یادآور شد: خداوند می‌خواهد انسان‌هایی که 11 ماه از خوردن لذت برده‌اند، اکنون به مراتب بیشتر لذت ببرند و این البته یکی از ده‌ها ثمره روزه است و شاید کم‌ترین و پایین‎ترین حد آن باشد، چراکه از دیگر لذت‌های والا و عجیبی که منحصر به فرد و مخصوص انسان است و البته بین انسان‌ها نیز دارای شدت و ضعف است و شدید و قوی آن کمتر پیدا می‌شود ، تقویت اراده است.

این قرآن پژوه یادآور شد: هر انسانی که اراده‌اش قوی‌تر است محبوب‌تر و دارای جایگاه اجتماعی بیشتر خواهد بود پس یعنی لذت‌های مختلفی از جمله لذت محبوبیت، لذت جایگاه داشتن، لذت صبر و تحمل و لذت ساده شدن رنج را همزمان می‌برد.

صالح با بیان اینکه روزه باعث می‌شود که انسان اراده‌اش قوی شود و هر چه اراده قوی‌تر شود لذت‌های بیشتری خواهد برد، افزود: بنابراین دو اصل قرآنی«يُريدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُريدُ بِكُمُ الْعُسْرَ خدا راحتیتان را می‌خواهد ! سختیتان را که نمی‌خواهد (بقره / 185) در موضوع روزه و «إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْراً برای رسیدن به راحتی باید سختی کشید» (شرح آیه 5 و 6) به ما می‌فهماند که بهترین راه و بلکه تنها راه به راحتی رسیدن، سختی و رنج است و خدای متعال می‌خواهد ما از همه چیز و در همه حال لذت ببریم حتی از رنج و سختی و به همین خاطر دستورالعمل‌های عبادی و غیر عبادی را برایمان تدوین کرده و فرستاده که از جمله آنها روزه است و ماه رمضان است که بدانیم روزه باعث می‌شود از رنج هم لذت ببریم.

گزارش از اکرم یوسفی پارسا