نان کاسبان مجازی کرونا در مال، جان و اعتقادات دینی مردم

به گزارش ایکنا، پس از شیوع کرونا و همه‎گیری آن در جهان، یکی از مسائلی که پزشکان برای جلوگیری از شیوع و مهار این ویروس اعلام کردند، قرنطینه و خانه‌نشینی بود. به تبع این اتفاق، ارتباطات مجازی، انتشار اخبار و خرید و فروش اینترنتی و آنلاین در میان خانواده‎ها و به‎ خصوص کاربران فعال شبکه‌های اجتماعی به شکل وسیعی گسترش یافت و قابلیت‌های غیرقابل انکار فضای مجازی بر همگان روشن شد.

حرکت گسترده جامعه به سمت شبکه‎های اجتماعی، موجی از اخبار، اطلاعات و محتوا‌های صحیح و غلط را با خود به همراه داشت که بخش گسترده‎ای از آن درخصوص درمان کرونا به شیوه‎های مختلف و روش‎های غیر علمی و خرافی بود. به‎راه افتادن این موج و بی‌اعتنایی برخی افراد جامعه به دستورات پزشکی و همچنین تظاهر به روش‌های خرافی در جست‌وجوی معالجه بیماری کرونا، به‌ویژه حرکت‌های موهن برخی افراد در حرم‌های متبرکه شیعه و انتشار تصاویر و فیلم‌های این حرکات غیرعقلانی، موجب شد در فضای عمومی، برخی افراد، متدینان را به دوری از روش عقلانی و مخالفت با علوم و روش‌های نوین و اساس عقلانیت متهم کنند.

این اتفاق به ‎خوبی نشان داد که در یک فرایند طبیعی وقتی مردم با مشکلات اجتماعی یا اقتصادی ناگهانی مواجه می‌شوند، دچار نوعی سردرگمی در تعیین روش رفع نیاز خود می‌شوند و اقبالشان نسبت به روش‌های مختلف، میانبر و بعضاً بی‌راهه زیاد می‌شود. به همین خاطر، افراد فرصت‌طلب به‌میدان آمده و با نمایشی خیالی از توهمات آمیخته با احساسات، برای خود فرصت‌هایی را در این آب گل آلود فراهم می‎آورند که در پی آن نه تنها خود، بلکه ارزش‌ها را نیز زیر سؤال می‌برند.

در پی شیوع ویروس کرونا در ایران، هر فردی به‎دنبال شیوه‎ای برای جلوگیری از ابتلا به کرونا و یا راه درمان این ویروس است. از درمان‎های عجیب و غریب طب سنتی گرفته تا رواج دکان‌های خرافی سحر و جادو، در این زمره قرار می‌گیرند؛ حتی ظهور و بروز فرقه‌های مختلف ایدئولوژیک و یا عرفان‌های کاذب و بازی با احساست دینی و دعا برای درمان و نجات از کرونا را هم می‌توان در همین فضا و شرایط تفسیر کرد که در ادامه به برخی از این اتفاقات اشاره می‎کنیم.

 

 

همه چیز از یک کلیپ آغاز شد. در کلیپ مردی که خود را پزشک معرفی می‌کند از معجزه باورنکردنی ویکس می‌گوید. از این که با چکاندن یک قطره ویکس در آب و بعد بخور آن، می‌توان خود را در برابر ویروس بیمه کرد. با این توضیحات، اگر تا چند روز پیش، همه برای سرماخوردگی و التیام درد پا‌ها از ویکس استفاده می‎کردند، حالا به عجایب دیگرش پی برده‎اند. کلیپ خیلی زود دست به دست و باعث شد همه برای خرید، به داروخانه‌ها هجوم ببرند. حالا کم نیستند ساختمان‌هایی که از راهروهایشان به جای بوی غذا، بوی تند ویکس به مشام می‎رسد. اینکه آیا ویکس می‎تواند کرونا را شکست دهد یا خیر، سؤال سختی نیست، اما فقط یک سوال باقی‎ می‎ماند که در پشت‎پرده این جریان چه حقیقتی نهفته است و چه کسانی از آن سود برده‏‌اند.

 

 

در جای دیگری فردی در رسانه و شبکه‌های مجازی‎ اعلام کرده است که راه‎ پیشگیری از ویروس کرونا مصرف سیر و ویتامین C است. در این مورد هم قطعاً نمی‎توان اثرات مثبت خوردن سیر و ویتامین‎ها را انکار کرد. اما نکته مهم چیز دیگری و مربوط به زیرکی افرادی می‌شود که به فکر فروش محصولات انبار شده‌شان که پیش از عید به فروش نرسیده، افتاده‌اند. در جایی دیگر برخی مصرف قهوه گانودرما را تجویز کردند، یا کم نبودند افرادی که سفارش مخلوط کردن چند گیاه را مانع ابتلا به ویروس کرونا اعلام کردند. به‌جز جوشانده‌ها، برخی هم مالیدن روغن گیاه حنظل یا همان هندوانه ابوجهل به ناف را منتشر کردند که از همه جالب‎تر بود و ادعا می‌کردند این گیاه خاصیت ضدعفونی‌کنندگی دارد و روده‌ها را پاکسازی می‌کند، اما اینکه چه ارتباطی بین جلوگیری از ویروس کرونا و این روغن وجود دارد، مشخص نیست.

 

 

 

 

برخی فرصت‌طلبان اما، کرونا را به بازار موفقیت کشانده‌اند. کم نیستند افرادی که تا پیش از این خود را متخصص بهبود روابط فردی و اجتماعی، افزایش اعتماد به نفس و افزایش حساب بانکی معرفی می‌کردند و با فروش بسته‎های مخصوص «چند قدم تا رسیدن به هدف» پول روی پول می‌گذاشتند. این افراد این روز‌ها برای کرونا هم بسته مشاوره تهیه کرده‌اند. بسته پیشگیری از کرونای این فرصت‌طلبان خیلی ساده است. آن‌ها با ترفند همیشگی تلقین، پیشنهادات‌ خود را ارائه می‌کنند. این که برای پیشگیری باید در اتاقی خلوت بنشینید، تمرکز کنید و به این شکل همه کائنات را به کار گیرید تا ویروس از شما دور شود! برخی کارشناسان، پولی برای بسته‎‌ها‌ی تقویت‎کننده در برابر ویروس کرونا دریافت نمی‎کنند و آن را به عنوان محصول جانبی به فروش می‎رسانند، اما کسانی هم هستند که برای هر بار آماده کردن قوای ذهنی شما در برابر ویروس، تا 50 هزار تومان پول به جیب می‌زنند.

 

 

یکی دیگر از موارد که در کشور ما با توجه به اعتقاد بسیاری از افراد به کرامات شاهد بودیم، سایتی به نام یک روحانی ساکن مشهد است که با توجه به ادعای این فرد که خود را مستجاب الدعوه می‌داند، اقدام به دریافت و ثبت درخواست دعا از ملتمسان دعا می‎کند. جالب اینجاست در این سایت، گزینه‎های مختلفی شامل دعای رایگان، دعای ویژه با اخذ وجه به ریال و یورو و حتی دعای ویژه کرونا که البته برای آن وجه هم در نظر گرفته شده، درج شده است. صاحب امتیاز این سایت خود را حاج فردوسی و رهبر معنوی فرقه‎ای با عنوان منهاج فردوسیان می‎داند؛ فردوسیانی که بنا به گفته این فرد، پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) هم از اعضای آن هستند. گرچه این فرد در سایت دیگری به عنوان سایت اصلی ترویج افکار خود، توضیحات مبسوطی در موارد مختلف ارائه کرده و کاملاً حساب شده و برای رضای برخی از ذی‎نفوذان در بخش‎هایی به پیام‎هایی برای ۲۲ بهمن، سالروز پیروزی انقلاب اسلامی پرداخته و آن را عید اصلی ایرانیان دانسته؛ همچنین پیام‌هایی برای مواردی از قبیل حادثه فاجعه‌بار منا صادر کرده و یا مخالفت شدید و قطعی خود و فرقه‎اش را با هر نوع موسیقی مصنوعی(با کلام یا بی‎کلام و غربی و شرقی و....) اعلام کرده است، اما در توصیف خود و پیشینه‎اش جز کلی گویی هیچ اشاره دیگری ندارد.

 

 

از نکات جالب این سایت و این فرد، انتقادات فراوان و البته پاسخ به سؤالات متعدد و فراگیری است که از وی در مورد جایز بودن رفتارش و گرفتن پول برای دعا کردن پرسیده شده است. حاج فردوسی در مورد شرعی بودن عملکرد خود نیز توضیح داده و اعلام کرده است که فقط دریافت پول برای انجام امور واجب حرام است وگرنه دریافت وجه در قبال امور مستحب جایز بوده و منعی ندارد. وی مستجاب الدعوه بودن را یکی از در‌های باز شده روزی برای او از سوی خداوند دانسته و خود را شکرگزار آن می‎داند که با این موهبت، چندین نفر نیز بهره‌مند می‎شوند!

 

 

از دعا که بگذریم، این روز‌ها کرونا که بیشترین کلمه‎ شنیده شده در جامعه و حتی موتور‌های جست‌وجو است و بیشترین آمار در فضای مجازی را به خود اختصاص داده، مافیای مواد مخدر را نیز به فکر واداشته تا تلاش کنند و از آب گل‎آلود ماهی بگیرند و نسخه‎های عجیبی را برای مردم بپیچند. آن‌ها دست به کار شده‌اند و با هشتک کرونا، مقاله‎های علمی درباره افراد سیگاری و کسانی که مواد مخدر مانند کوکائین مصرف می‎کنند، منتشر کرده‎اند. آن‌ها مدعی شده‌اند این افراد، در مقابل ویروس مقاوم می‌مانند و ویروس از کنارشان هم عبور نخواهد کرد، چه برسد به این که به جانشان بیفتد.

 

اما مجتبی غالبی، رئیس انجمن درمانگران اعتیاد کشور در این باره می‌گوید: هیچ‌کدام از مواد مخدر و محرک، برای درمان بیماری‌ها توصیه نمی‌شود. مواد مخدر از جمله کوکائین، به جز عوارض روانی، عوارض جسمانی شدیدی روی سیستم‎های مختلف بدن همچون؛ ریه، کبد، مغز، پوست و قلب می‎گذارد.

رئیس انجمن درمانگران اعتیاد کشور می‌افزاید: مافیای مواد مخدر، به دروغ مطرح می‌کنند که کوکائین می‌تواند این ویروس را درمان کند، حال آن‌که هیچ منبع علمی‌ای این موضوع را تأیید نکرده و تمامی این ادعا‌ها شایعه است. مصرف کوکائین و هر ماده مخدر دیگری، باعث می‌شود عوارض ویروس کرونا بیشتر شود.

 

 

در این هیاهو که موارد مصرف کالا‌های بهداشتی بسیار بالا رفته، متأسفانه موارد کلاهبرداری متعددی از سوی پلیس فتا اعلام شد. برای مثال شرکتی به خریدار اعلام می‌کند که کالای مورد نظر را در انبار خود دارد، برمبنای این ادعا فروش را انجام می‌دهد و پول را می‌گیرد، آنگاه بعد از ۱۴ روز که پول خریدار در حساب ماند، اعلام می‌کند که کالا موجود نیست و پول را به فرد برمی‌گرداند! کلاهبرداران سایبری در این جریان به‌صورت کاملا حساب شده و با برنامه‌ریزی پیش می‌روند و با تبلیغات جذاب مثل تحویل رایگان درب منزل، پرداخت وجه پس از دریافت کالا یا عودت کالا در صورت درخواست مشتری و بعضاً با رنگ و بوی دینی در کانال‌ها و صفحات فروش کالا اقدام به فریب و ترغیب کاربران در فضای مجازی برای خرید‌های جعلی می‌کنند.

 

 

این اواخر هم با وجود فضای پرالتهاب کرونایی که هنوز جامعه از تب ترس و حواشی آن در حال سوختن است، فردی که مدعی طب سنتی و اسلامی است در توصیه‌ای عجیب، با سر کشیدن ادرار شتر در برابر دوربین و انتشار آن در فضای مجازی، دیگران را ترغیب به این کار، برای جلوگیری از ابتلا و درمان کرونا کرده است. پیش از این نیز برخی افراد با اظهارات و رفتار‌های عجیب خود برای تجویز درمان کرونا و حضور برخی مدعیان طب سنتی در بیمارستان‌ها جنجال‎ساز شده بودند تا جایی که برخی از آنان بازداشت نیز شدند.

البته بسیاری از اینگونه اقدامات از جمله دریافت وجه برای خواندن دعا و امثال آن مورد تردید و حتی رد بسیاری از روحانیون و چهره‌های حوزوی قرار گرفته است. حجت‌الاسلام محمدرضا نائینی، استاد حوزه علمیه قم این افراد را تاجران دین می‌نامد و معتقد است: ویژگی تاجران دین این است که به حدیث، سنت پیغمبر(ص) و قرآن به شکل سرمایه‌ای نگاه می‌کند. بقیه تاجر‌ها چطور با سرمایه خود کاسبی می‌کنند؟ این سرمایه را جایی مصرف می‌کند که برایش سود دنیایی دارد. آن‌ها سر حدیث و آیه قرآن را هرطرفی که بخواهند می‌برند. در این مواقع می‌بینید فرد در طول عمرش پنج رقم حرف زده است. البته این مربوط به کل عالم اسلام است و مختص به یک کشور نیست.

 

این استاد حوزه علمیه قم ادامه داد: این افراد در هر زمانی که ارباب قدرت خوشش آمده، همان‎گونه فتوا می‎دهند و این یعنی کاسبی با دین؛ البته نمونه‎های زیادی در ذهن است که اسم نمی‎برم تا به افراد تطبیق نشود، اما میزان و سنجه دین‌دار واقعی، قرآن، حدیث و سنت پیغمبر(ص) است. آن یکی، سنجه‌اش دنیاست و حدیث پیغمبر(ص) و قرآن را با دنیای خودش تنظیم می‌کند. این یکی سنجه‌اش چیست؟ کتاب و سنت است و چون سنجه‌اش این است، در تمام تندباد‌ها برایش فرقی نمی‌کند که ارباب قدرت چه کسانی هستند؛ وقتی می‌بیند به دین شبهه وارد می‌شود، در میدان حاضر است. دین اگر دین واقعی باشد، انسان را احاطه کرده، اما دین کاسبی، برعکس است و آدم‌ها دور آن هستند.

حسین امامی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر رسانه‌های نوین، نیز در این باره و طی گفت‎وگویی با ایکنا، اظهار کرد: آموزش در حوزه رسانه و فضای مجازی نقش بسیار حساس و بسزایی ایفا می‌کند؛ لذا متولیان آموزش جامعه مانند مراکز فرهنگی، شهرداری‌ها، فرهنگسرا‌ها و حتی سرای محلات باید در راستای انتقال این آموزش‌ها به گرو‌های مختلف سنی، همت بیشتری داشته باشند. از سوی دیگر آموزش در این حوزه برای مقاطع مختلف تحصیلی دانش‌آموزان نیز حائز اهمیت است.

 

 

وی تصریح کرد: هرچند پلیس فتا و رسانه‌ها به این مسائل پیش از این بسیار پرداخته‌اند، اما متأسفانه جامعه هنوز روی مسئله سواد رسانه حساس نشده است. به طور کلی زیاد شنیده‌ایم که می‌گویند قبل از ورود هر تکنولوژی جدید باید فرهنگ آن در جامعه وجود داشته باشد. به‌واقع این روز‌ها استفاده از این فضا چند برابر شده، اما هنوز در زمینه فضای مجازی و توسعه آن در کشور با چالشی جدی روبه‌رو هستیم.

 

 

وی تأکید می‎کند: اگر آموزش نباشد، خطر‌های مهمی مانند تغییرات فرهنگی و کم‌رنگ شدن آداب، رسوم و فرهنگ را شاهد خواهیم بود. البته تکنولوژی‌ها مقصر این جریان نیستند و مشکل اصلی گام‌های قبلی زندگی در ارتباطات دیجیتال است که نتوانستیم آن‌ها را به‌خوبی پشت سر بگذاریم. اصلاح این جریان زمان‌بر است تا این اخلاقیات تغییر کند و فرهنگ جدیدی در رسانه‌های اجتماعی به‌وجود آید.

به گزارش ایکنا، با وجود موارد بسیار دیگر کاسبکاری کرونایی در فضای مجازی کشور، اما باید گفت تمامی این موارد جدا از ضرورت نظارت و اعمال سازوکار‌های قانونی آن در شبکه‌های اجتماعی، نشئت گرفته از یک چیز است و آن استفاده از خرافات، سادگی و جهل دینی مردم و ضعف سواد رسانه‌ای در جامعه است. مسئله مبارزه با خرافات و جهل دینی، در طول تاریخ همواره دغدغه امامان شیعه و علمای اسلامی بوده است. در اسلام اهمیت فوق‌العاده‌ای به فکر کردن و اندیشیدن داده شده است، به طوری که کلمه عقل ۴۹ بار در ۴۹ آیه قرآن آمده است. در آیات مختلف از جمله در سوره بقره به اهمیت و لزوم اندیشیدن پرداخته شده است. برای مثال در آیه ٤٤ سوره مبارکه بقره می‎فرماید: «أَتَأْمُرُونَ النَّاسَ بِالْبِرِّ وَتَنسَوْنَ أَنفُسَکُمْ وَأَنتُمْ تَتْلُونَ الْکِتَابَ أَفَلَا تَعْقِلُونَ؛ آیا مردم را به نیکی فرمان می‌دهید و خودتان را فراموش می‌کنید؟ حال آنکه کتاب (مقدس) می‌خوانید، مگر نمی‌اندیشید؟»؛ قرآن بدین ترتیب خطاب به اهل کتاب می‌گوید که خواندن کتاب مقدس کافی نیست و بدون اندیشیدن بلااثر است.همچنین در آیه ۲۴۲ همین سوره نیز می‎فرماید: «کَذَلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمْ آیَاتِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ خداوند بدین‌سان نشانه‌های خود را برای شما تبیین می‌کند، برای آنکه بیندیشید.»

 

 

در پایان باید گفت که هر چند فضای مجازی به دلیل استفاده آزاد عموم و نبود محدودیت یک ابزار سودمند است، اما باید دید که چنین رفتار‌هایی که شاید بتوان گفت بدتر از ویروس کرونا و شبیه دکان‎داری دینی و خرافه‌گرایی است، بر فضای جامعه اسلامی ما چگونه تحمیل شده است؟ و چرا هیچ سازمان نظارتی به این ماجرا‌ها ورود نکرده است؟ مسئله این است که در نبود اطلاع‎رسانی مناسب و مدیریت صحیح، بسیاری از افراد تلاش دارند از ترسی که به جان مردم افتاده سوء‌استفاده کنند و کاسبی خود را رونق بخشند. به همین دلیل بهتر است شهروندان بدون تحقیق و مشورت هر ادعایی را باور نکنند و ناظران و مردان قانون با افرادی که جان مردم را بازیچه دنیاطلبی‌های خود قرار داده‎اند، به شدت برخورد کنند. فضای مجازی نیز نیازمند طرح فاصله‌‌گذاری است، فاصله‌گذاری بین مردم و کاسبان کرونا که نان خود را در جان و مال و اعتقادات دینی مردم می‌زنند و می‌خورند.

گزارش از وهاب خدابخشی