چالش‌های اینستاگرامی/ تک ضرب‌هایی که بلور فرهنگ اصیل را می‌شکند

به گزارش ایکنا از همدان، امروزه جذابیت فضاهای مجازی به قدری هست که تمام افراد را به خود جلب کرده است و تمامی ما به حسب سلیقه و میزان اوقات فراغت از آن استفاده می‌کنیم.
در این میان علاقه و تمایل برخی به فضای خاصی بیشتر از سایر فضاهای موجود است، بطور مثال یک نفر بیشتر وقت خود را در واتساپ یا تلگرام می‌گذراند، شخص دیگری در توئیتر یا اینستاگرام.
اما از آنجا که جذابیت‌های بصری در فضایی همچون اینستاگرام برای جوانان بیش از پیش است، تنوع موضوعات در این فضا هم بیشتر بوده و به تبع اثرگذاری این فضا بر مردم جامعه نیز بیشتر است.
در این گزارش به دنبال دادن آمار استفاده سایرکشورهای جهان به خصوص کشورهای غربی در این زمینه نیستیم، اما اگر فرصت و علاقه‌ای داشتید می‌توانید از منابع رسمی میزان این حضور را در چند کشور رصد کرده و متوجه می‌شوید که این آمار در ایران بسیار بالا است.
اما با نگاهی بر اطرافیان خود به خصوص نوجوانان فامیل و آشنایان در می‌یابیم که این فضا در چند سال گذشته تا چه حد بر سبک زندگی جامعه و علایق آنان اثر گذاشته است، جدا از اینکه در اغلب دورهمی‌هایی که قبل از شیوع این ویروس منحوس داشتیم اغلب نوجوانان و جوانان را در حالی می‌دیدیم که یا سر در گوشی خود دارند و در این فضا سیر می‌کند و یا اگر مشغول صحبت با کسی هستند آن شخص کسی هست که به اندازه او از فضای مجازی استفاده می‌کند و در مورد اشتراکات خود در این زمینه گفت‌وگو دارند به طور مثال در مورد فلان چالش راه اندازی شده.
فضای مجازی بستری مناسب برای ارتباط با اشخاصی که با آنان در ارتباط بوده و یا حتی افرادی که نمی‌شناسیم است، اما گاهی این فضا برای برخی غیر از استفاده از مزایای آن به دلیل تقلید و دنبال کردن بی دلیلِ برخی از پیج های مطرح، مشکلاتی را به وجود می‌آورد، در این باره گفت‌وگویی با یک روانشناس حوزه سلامت و یکی از اساتید رشته فلسفه تهیه شده است.
سید نصرت‌الله میر معینی، روانشناس حوزه سلامت اجتماعی در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، اظهار کرد: هر موقعیتی که در جامعه ایجاد شود امکان اثرگذاری بر افکار و عقاید انسان‌ها را دارد.
وی افزود: سبک زندگی را می‌توان قوانین حاکم بر خانواده تعریف کرد یا به عبارتی به مجموعه‌ای از تفکرها، رفتارها، کار و حتی تفریح و ... افراد اطلاق می‌شود و می‌توان گفت از بدو تولد با حواس پنج‌گانه آغاز شده و رفته‌رفته شکل‌ می‌گیرد.
این روانشناس همدانی بیان کرد: امروزه فراگیر شدن فضای مجازی و تأثیراتی که بر سبک و نوع زندگی افراد ایجاد کرده است قابل‌انکار نیست.

وجود دو نوع تیپ شخصیتی در فضای مجازی
این روانشناس بابیان اینکه برخی از افراد دارای شخصیتی شکل یافته هستند، توضیح داد: در این مورد دو نوع تیپ شخصیتی در جامعه وجود دارد یک دسته افرادی که به‌اصطلاح افرادی عمیق و اهل تفکرند؛ یعنی دارای عقایدی محکم هستند و کمتر از محیط و یا افراد اطراف خود تأثیر می‌پذیرند، فرقی هم ندارد که این تیپ شخصیتی فردی مذهبی باشد یا حتی کمونیست اما اساساً ساختارهای فکری و رفتاری آن‌ها دارای ثبات است لذا فضای مجازی و فراگیر شدن چالش‌ها بر روی این افراد اثر بسیار کمی خواهد داشت چراکه تا موضوعی را بررسی نکنند آن را انجام نداده و این افراد معمولاً خوب و بد را تشخیص می‌دهند.
وی ادامه داد: دسته دوم افرادی هستند که احساساتی بوده و بدون تفکر و تجزیه‌وتحلیل هر موضوع پیش‌آمده را دنبال کرده و از آن تأثیر می‌گیرند، این افراد قدرت تجزیه‌وتحلیل نداشته و دارای شناخت کمتری نسبت به مسائل هستند و معمولاً در شرایط مختلف احساساتی عمل می‌کنند.
میر معینی هم‌چنین با اشاره به نوع تربیت افراد در خانواده ابراز کرد: 3 نوع رفتار در خانواده‌ها وجود دارد که منجر به پرورش و تربیت سه دسته می‌شود؛ دسته اول والدینی هستند که تسلط و کنترل محض بر فرزندان خود دارند که نتیجه چنین رفتاری تحویل یک انسان پرخاشگر و جامعه‌ستیز خواهد بود، دسته دوم خانواده‌هایی که فرزندان خود را رها کرده‌اند و نظارت و کنترلی بر روی آن‌ها ندارند که نتیجه این رفتار نیز پرورش افرادی لوس و پر تمنا است که تمام خواسته‌هایشان باید برآورده شود.
وی اضافه کرد: دسته سوم که منجر به تربیت افرادی منطقی و سالم ازلحاظ شخصیتی می‌شود در خانواده‌هایی پرورش پیدا می‌کنند که پدر و مادر در کنار اقتداری که دارند مهربان نیز هستند یعنی مهربانی والدین به‌طور مداوم شامل حال فرزندان است، در ارتباط با فرزندان خود دارای انعطاف هستند و در موارد لزوم و جلوگیری از یک رفتار اشتباه مقتدرانه با فرزند خود رفتار می‌کنند و درنهایت حرف آخر را پدر و مادر می‌زنند.

بدترین نوع تربیت در یک خانواده
وی با اشاره به اینکه تعارض بین پدر و مادر می‌تواند بدترین نوع تربیت را برای فرزندان به بار بیاورد، خاطرنشان کرد: در اصل تربیتی هماهنگی پدر و مادر با یکدیگر بسیار حائز اهمیت است و این هماهنگی از بدو تولد تا بزرگ‌سالی زمینه رشد اخلاقی و تعالی فرزندان را فراهم می‌کند.
این مشاور خانواده تأکید کرد: یک شخصیت باعزت نفس، اعتمادبه‌نفس و سالم که در چنین خانواده‌ای پرورش‌یافته است می‌تواند در مقابل تکانه‌ها و چالش‌ها خود را مدیریت کرده و دچار آسیب نشود.
وی بیان کرد: افرادی که درگیر چالش‌های ضد ارزشی و ضد فرهنگی می‌شوند اغلب کسانی هستند که دچار اختلال شخصیتی بوده و به دنبال جلب‌توجه در هر شرایطی هستند. این افراد در خانواده‌هایی تربیت یافته‌اند که ارزش‌ها و اصول انسانی برای آن‌ها بی‌اهمیت بوده و در مقابل نیز به فرزندان خود در این زمینه بی‌توجه بوده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه وجود رفتارهای سالم در شرایط مختلف جامعه و به‌خصوص فضای مجازی نشئت‌گرفته از تربیت صحیح در خانواده است که در بالا به آن اشاره شد، تصریح کرد: غیرازاین راهکار بنیادی(تربیت صحیح و اثرگذاری خانواده) راهکاری که امروز برای کنترل فضای مجازی می‌تواند انجام شود به مسئولان این حوزه بازمی‌گردد، افرادی که واقعاً دردِ جامعه را داشته و به دنبال راهکار در این فضا هستند در کنار آموزش برای خانواده‌ها در زمینه تربیتی صحیح، می‌توانند با تولید برنامه‌های متنوع و جذاب هم برای کودکان و خانواده‌ها قدمی در سالم سازی این فضا بردارند.
میر معینی افزود: از طرفی خانواده‌ها بخصوص پدر و مادر باید با فرزندان خود در زمینه‌های مختلف باب صحبت، مشورت و نظرخواهی را در بستر خانواده ایجاد کرده و در این گفت‌وگوها به فرزندان درست و غلط را پس‌ازاینکه از آنان نظرخواهی کردند یادآور شوند در این صورت فرزندان چنین خانواده‌ای می‌توانند در تکانه‌های جامعه خود را حفظ کرده و مدیریت کنند.

فضای مجازی؛ یکی از کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین راه‌های ارتباط
حجت‌الاسلام مصطفی سلیمانیان، استاد حوزه علمیه قم، در گفت‌وگو با ایکنا از همدان نیز در این مورد، اظهار کرد: آنچه در زندگی انسان‌ها بسیار مهم است ارتباط با دیگران است و رشد و تعالی انسان‌ها را کیفیت و نوع این ارتباط مشخص می‌کند.
وی افزود: انسان موجودی اجتماعی بوده و این ارتباط گیری از ابتدای خلقت و در طول تاریخ از طرق مختلف وجود داشته است.
وی با اشاره به اینکه امروز یکی از کم‌هزینه‌ترین و سریع‌ترین راه‌های برقراری ارتباط با سایر افراد، فضای مجازی است، تصریح کرد: این فضا در رشد ارتباطی انسان‌ها اثرگذار است و نقش آن امروز غیر قابل انکار است، اما باید پذیرفت که این فضا در کنار مزیت‌هایی که دارد، آسیب‌هایی داشته که به آن نیز باید توجه شود.
سلیمانیان با تأکید بر اینکه این آسیب‌ها می‌تواند تأثیرات علمی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، خانوادگی و حتی امنیتی بر کشورها داشته باشد، ابراز کرد: افرادی که این فضا را مدیریت می‌کنند بر این باور هستند که دنیا یک دهکده جهانی بوده و باید ذیل فرهنگ و فضای اقتصادی آنان مدیریت و کنترل شود.
این استاد رشته فلسفه و فقه خاطرنشان کرد: سٍرور بسیاری از پیام رسان‌ها و نرم‌افزارهای ارتباطی در کشورهایی است که در ضربه زدن به فرهنگ و اقتصاد سایر کشورها دست دارند.

چالش‌های اینستاگرامی و اثر آن بر سبک زندگی
وی ادامه داد: گاهی این افراد با ایجاد تک‌ضرب‌هایی فضای فرهنگی سالم موجود در آن ملیت را شکسته تا فضای فرهنگی مورد نظر خود را ایجاد کنند که به نمونه‌های آن در اینستاگرام می‌توان اشاره کرد، به طور مثال رواج لباس یک شخصیت معروف، سلایق مردم و توجه آنان را به آن سمت سوق داده تا با الگودهی از این طریق به اهداف خود دست پیدا کنند.
سلیمانیان با تأکید بر اینکه در این فضاها باید حتما به سند و صحت مطالب منتشر شده توجه داشت، یادآور شد: معمولا در فضای مجازی واقعیت‌ها قطعه قطعه شده و با در کنار هم قرار دادن آنها به عنوان یک پازل به دنبال نتیجه گیری مورد نظر خود هستند، گاهی مطالب دروغ نیست اما واقعیت را وارونه جلوه می‌دهند.
وی با اشاره به چالش‌هایی که در فضای اینستاگرام به خصوص اخیراً راه‌اندازی شده است اشاره کرد و گفت: موارد هیمنه شکن و ابهت شکن در فضای مجازی ایجاد می‌شود، راه اندازی برخی چالش هایی که امروز در این فضا دیده می‌شود، به طور مثال چالش شلوار، نشان دهنده این است که افرادی که این فضا را مدیریت کرده تنها به دنبال یک حرکت شاد و جذاب نبوده بلکه تفکراتی وجود دارد که روزنه‌های موجود در سبک زندگی را شناسائی کرده‌اند و دقیقا از آن نقاط وارد می‌شوند.
وی ادامه داد: آنچه که به نظر می‌رسد در مورد اثرگذاری فضای مجازی بر سبک زندگی وجود دارد بسیار عمیق بوده که حتی در دورترین روستاها بدون امکانات اولیه نیز مشخص است و رونق این فضا بسیار چشمگیر است لذا ورود بدون برنامه در این فضا تأثیرات منفی زیادی را به همراه دارد.
سلیمانیان با اشاره به اثرات بلندمدتی که این نوع فضا در سبک زندگی مردم ایران خواهد گذاشت، اظهار کرد: البته فرهنگ مردم ایران به دلیل اصالتی که دارد حالت تدافعی داشته و فرهنگ ناسالم را پس از مدتی پس خواهد زد، البته شاید یک یا دو نسل در این فضا به دلیل تهاجمات فرهنگی از دست بروند اما این وضعیت مداوم نخواهد بود چرا که افرادی که کنترل این فضا را در دست دارند از نظر مدیریت اذهان نمی‌توانند نامحدود و بی‌نهایت پیش بروند.

«حیا»؛ شناژ و بن ساختمان فرهنگ
وی توضیح داد: یکی از مطالب مهم در جامعه شناسی، مسئله حیا است که در فرهنگ‌های مختلف ارزشی، «حیا» به منزله شناژ و بن ساختمان فرهنگ است، اگر این اصل مورد حمله قرار گیرد به تبع آن بسیاری از مسائل مورد آسیب قرار خواهد گرفت و از این رو است که دشمنان در این مورد اقدامات بسیاری از ساخت لطیفه گرفته تا تصاویر و بازی‌های مختلف و یا راه اندازی چالش‌هایی با موضوع بیان خاطرات یا به اشتراک گذاشتن عکس‌هایی از حریم خصوصی، را انجام می‌دهند.
این استاد رشته فلسفه و فقه ادامه داد: یکی از این نمونه‌ها می‌توان به فضایی که درصدد از بین بردن احترام به بزرگ‌ترها است اشاره کرد، چراکه حریم‌های ارزشی و فرهنگ اصیل هر جامعه از طریق بزرگ‌ترها (به ویژه پدر و مادر) به کوچکترها انتقال داده می‌شود و اگر این زنجیره انتقال از بین برود فرهنگ در آن جامعه از بین می‌رود.
وی با بیان اینکه اساس و حرکت انسانی بر علم و معرفت و محبت نهاده شده است، خاطرنشان کرد: بهترین پیشنهادی که برای سالم سازی فضای مجازی می‌توان به کار برد این است که شورای فضای مجازی به وظایف خود عمل کرده و بندهای مربوط به این سند را که از سوی رهبر معظم انقلاب مطرح شده به کار گرفته و مورد بررسی و اجرا قرار گیرد.

گزارش از اکرم یوسفی پارسا؛ خبرنگار ایکنا