آفریقا و سهم ناچیز در بازار تأمین مالی اسلامی

به گزارش ایکنا، تأمین مالی اسلامی و ارائه خدمات متنوع مالی مبتنی بر شریعت اسلامی در سال‌های اخیر از رشد قابل توجهی برخوردار شده است.

به طور کلی پتانسیل بازار خدمات تأمین مالی اسلامی با توجه به جمعیت بسیار بالای مسلمانان (بیش از یک میلیارد نفر) فرصت بسیار خوبی به بانک‌ها و شرکت‌های خدمات مالی داده که با استفاده از این موقعیت به توسعه بازار و خدمات خود بیندیشند.

براساس گزارشی که در دسامبر 2020 توسط شرکت Refinitiv منتشر شد، پیش‌بینی می‌شود حجم حوزه تأمین مالی اسلامی تا سال 2024 به 3.69 تریلیون دلار برسد. تأمین مالی اسلامی با 14 درصد افزایش نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد خوبی را تجربه کرد.

 براساس این گزارش، پنج کشور برتر توسعه یافته در رابطه با امور مالی اسلامی؛ مالزی، اندونزی، بحرین، امارات و عربستان سعودی هستند. با وجود اینکه تأمین مالی اسلامی در اقتصاد بین‌الملل سهم کمتر از 3 درصد را دارد، اما رشد تأمین مالی اسلامی آن هم در سالی که اقتصاد‌های دنیا با معضل شیوع بیماری کرونا درگیر بودند، نشان از آینده روشن این حوزه دارد.

به طور کلی صنعت مالی اسلامی با وجود همه‌گیری Covid-19 مقاومت قابل توجهی نشان داده است. طی سال گذشته حتی یک بانک اسلامی در سراسر جهان ورشکست نشد و برعکس، ادغام‌های خلاقانه‌ای در این بخش صورت گرفته است: در عربستان سعودی (بانک تجارت ملی و گروه مالی سامبا)، اندونزی (BNI سیاریا و بانک سیاریا ماندیری) و امارات متحده عربی (بانک اسلامی دبی و بانک نور)، با هدف ایجاد بانک‌های بزرگ رقیب برای همتایان جهانی خود تشکیل شدند.

در این میان موضوعی که ممکن است بیش از هرچیزی در بحث تأمین مالی اسلامی به چشم بخورد، سهم کم و ناچیز قاره آفریقا در موضوع تأمین مالی اسلامی است. با وجود اینکه کشورهای اسلامی شمال آفریقا سهم نسبتاً بزرگی در بخش تأمین مالی اسلامی جهان دارند اما سایر کشورهای آفریقایی به خصوص کشورهای مسلمان جنوب صحرای آفریقا سهم چندانی در بازار تأمین مالی اسلامی ندارند. این درحالی است که مسلمانان در برخی از این کشورها مانند نیجریه و مالی، اکثریت جمعیت را تشکیل می‌دهند. جنوب صحرای آفریقا به‌ویژه حدود 16درصد از جمعیت مسلمان جهان را در اختیار دارد، اما دارایی‌های بانکی مطابق با شرع آن تنها حدود 1 درصد دارایی‌های بانکی اسلامی را تشکیل می‌دهد.

برای مثال در سال 2018 و براساس گزارش مؤسسه مالی مودی (Moody) با وجود صدور مجوز 500 میلیون دلار صکوک (اوراق بهادار اسلامی) در آفریقا، این قاره تنها 0.5 درصد سهم در صکوک‌های جهان را در اختیار داشت: عربستان سعودی و مالزی با 299 میلیارد و 134 میلیارد دلار بازیگران اصلی صکوک جهان در سال 2018 بودند.

با این همه دولت‌های کشورهای مختلف قاره آفریقا در سال‌های اخیر روی خوش به موضوع تأمین مالی اسلامی نشان داده و حضور خود را در بازارهای سرمایه اسلامی بیشتر کرده‌اند. برای مثال صدور صکوک به طور متوسط ​​سالانه برای آفریقا تا سال 2012 بسیار ناچیز بود اما از سال 2013 تا 2019 به طور متوسط ​​433 میلیون دلار صکوک در سال از سوی کشورهای آفریقایی صادر شده است. به طور کلی گسترش تأمین مالی اسلامی باعث می‌شود که منابع مالی متنوعی برای اقتصاد آفریقا ایجاد شود و از سوی دیگر کمبود بودجه به دلیل عواقب شیوع کرونا هم کمتر دولت‌های این قاره را آزار دهد.

براساس پیش‌بینی مودی، در بین کشورهای آفریقایی با وجود جایگاه مستحکم مصر و مراکش در حوزه تأمین مالی اسلامی کشورهایی مانند سودان، آفریقای جنوبی، نیجریه و سنگال به دلیل دارا بودن جمعیت زیادی از مسلمانان و برنامه‌ریزی‌های گسترده در حوزه تأمین مالی اسلامی پیشرو خواهند بود.

آگاهی مردم این کشورها از خدمات مالی اسلامی روزبه‌روز در حال افزایش است و در کنار سرمایه‌گذاری‌های خارجی و ورود فناوری، این کشورها و سایر کشورهای دیگر قاره آفریقا را به عنوان بازارهای اصلی در حوزه تأمین مالی اسلامی تبدیل خواهد کرد. از سوی دیگر، تمایل دولت‌ها برای حمایت از تأمین مالی اسلامی در کنار اصلاحات در نظام بانکی می‌تواند آینده تأمین مالی اسلامی را به عنوان منبع اصلی تأمین اعتبار در سراسر آفریقا تضمین کند.

به قلم محمدحسن گودرزی