امام خمینی(ره) فهم و برداشت از قرآن را در انحصار گروه خاصی نمی‌دانست
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان گفت: امام خمینی(ره) معتقد بود قرآن سفره‌ای است که خداوند در اختیار بشر قرار داده و همه افراد باید سر این سفره نشسته و به جز آیات‌الاحکام، از سایر آیات برداشت خودشان را داشته باشند و به بهانه تفسیر به رأی، آنها را از قرآن دور نکنیم.
حجت‌الاسلام مجتبی سپاهی، عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان، درباره نوع قرائت و فهم امام خمینی(ره) از قرآن، اظهار کرد: از دیدگاه امام(ره)، نزول قرآن مطابق با مراحل وجودی حضرت رسول اکرم(ص) است، یعنی زمانی که مقرر شد قرآن کریم از مقام علمی و فیض اقدس الهی به صحنه زندگی انسان‌ها بیاید، باید تمام عوالم را طی می‌کرد؛ کمااینکه وقتی خود رسول اکرم(ص) نیز می‌خواست به مقام نبوت دست پیدا کند، باید در تمام این عوالم سیر می‌کرد. بنابراین درجات وجودی قرآن کریم متناسب با درجات وجودی پیامبر اکرم(ص) بوده و این درجات وجودی در تمام مراحل وجود، از فیض اقدس الهی تا عالم ماده طی مسیر کرده است. وجود مقدس پیامبر اکرم(ص) نیز قطعاً باید این عوالم را طی می‌کرد تا به تعبیر قرآن کریم در سوره نمل، به این مقام می‌رسید که: «وَإِنَّكَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ عَلِيمٍ؛ و حقا تو قرآن را از سوى حكيمى دانا دريافت مى‌دارى.»
وی افزود: امام(ره) در بسیاری از آثار مکتوب و سخنرانی‌های خود بیان می‌کرد که خداوند همه هستی خودش را در قرآن تجلی داده است و این قرآن مراحل مختلف را طی کرده و وارد قلب مبارک پیامبر(ص) شده و قلب پیامبر نیز متناسب با عوالم مختلف توانسته آن را دریافت و به مردم ابلاغ کند. بنابراین شاید دست انسان عادی از درک حقیقت آسمانی قرآن کوتاه باشد و اگر کسی می‌خواهد به حقیقت قرآن دست پیدا کند، باید مراحل ارتقای وجودی را که رسول اکرم(ص) طی کردند، او نیز طی کند. البته معلوم است که انسان‌های دیگر نمی‌توانند به مقام خاص اکملیت و خاتمیت دست یابند، ولی به تبعیت می‌توانند این مراحل را طی کنند.
عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه اصفهان بیان کرد: بخشی از تفکر و سامانه فکری امام(ره) این است که باید متوجه جایگاه عرشی قرآن کریم باشیم و این جایگاه فراتر از الفاظ و مطالعه لفظ قرآن است و الفاظ قرآن آخرین مرحله نزول آن محسوب می‌شود، ولی جایگاه عرشی مقام خاصی است که برای دستیابی به آن باید طی منزل کرد و به طهارت مطلق رسید. وقتی کسی به طهارت مطلق برسد، می‌تواند صحیفه پاک و مطلق الهی را که همان بیانات عرشی برای هدایت بشر است، دریافت و با جان خود عجین کند.
حجت‌الاسلام سپاهی ادامه داد: در ادبیات قرآن آمده است که: «إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ وَ مَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ؛ ما [قرآن را] در شب قدر نازل كرديم و از شب قدر چه آگاهت كرد». امام (ره) در تفسیر این آیات می‌فرمایند که لیلة‌القدر وجود عرشی و سعه وجودی حضرت رسول اکرم(ص) است، یعنی با نبوت ایشان دوره‌ای به‌نام لیلة‌القدری آغاز شده و همه ما این دوره را طی می‌کنیم. دوره لیلة‌القدری تا قیامت کبری ادامه پیدا می‌کند و ظهور حضرت ولی‌عصر(عج) نیز در این دوره خواهد بود. بنابراین طبق ادبیاتی که بر ذهن و ضمیر امام(ره) حاکم بود، قرآن عرشی برای هدایت بشر آمده است و بشر باید به این حبل الهی معتصم شود و این اعتصام باید در مقام لفظ، مقام معنا، عالم مثال وجودی، عالم عقل و عالم الوهی باشد. امام(ره) در یک سخنرانی در ارتباط با ماه رمضان فرمودند همه ما در این ماه دعوت شده‌ایم که سر سفره الهی بنشینیم که همان قرآن کریم محسوب می‌شود و اساس ماه رمضان بر نزول قرآن کریم استوار است و کسی که با قرآن چه در سطح ظاهری و چه در سطح باطنی محشور شود و عوالم درونی خودش را طی کند، وقتی همه وجودش با قرآن میزان و همراه شود، به آن درجه بالا خواهد رسید.
وی اظهار کرد: امام(ره) در کتاب اسرارالصلوة این بحث را مطرح می‌کنند که مردم چگونه می‌توانند از قرآن کریم استفاده کنند. بنا به نظر ایشان، قرآن کریم سفره‌ای است که خداوند در اختیار بشر قرار داده، انسان باید سر این سفره بنشیند و بر اساس چیزی که در آن وجود دارد، تغذیه کرده و ارتقای وجودی پیدا کند. به نظر امام(ره)، همه افراد در هر سطحی که هستند، باید با قرآن ارتباط برقرار کنند. قرآن سفره‌ای همگانی است و هر کسی باید سر این سفره بنشیند و بر اساس ذهنیت و برداشت خود از آن استفاده کند. تنها آیاتی که نباید آنها را تفسیر به رأی کرد، آیات‌الاحکام است و امام(ره) می‌فرمایند در خصوص آیات‌الاحکام نیاز داریم به ائمه(ع) مراجعه و بر اساس روایات، این آیات را معنا کنیم.
تفسیر سوره حمد رایحه‌ای از منازل عرفانی است
عضو هیئت علمی دانشگاه اصفهان تصریح کرد: آیات‌الاحکام نیاز به تفسیر و تخصص دارد و افراد نمی‌توانند بدون داشتن تخصص و شناخت روایات، از این آیات برداشتی داشته باشند، ولی به غیر از آیات‌الاحکام، همه مردم می‌توانند سر سفره قرآن بنشینند و برداشت خودشان را داشته باشند و نمی‌توان گفت تفسیر به رأی می‌کنند. وقتی با این برداشت‌ها، سطح وجودی افراد ارتقا پیدا کند، طبق نظر امام(ره) در کتاب اسرارالصلوة، این کار هیچ اشکالی ندارد. ایشان معتقد است با توجه به اینکه در روایات تفسیر به رأی نهی شده، عده‌ای به همین دلیل مردم را از قرآن دور کرده‌اند، در حالی که همه مردم در هر سطحی که هستند، باید سر این سفره بنشینند و فکر خود را به‌کار اندازند و نباید آنها را به تفسیر به رأی متهم کرد. این برداشت‌ها باید انجام شود و به همین دلیل، امام(ره) مردم را تشویق می‌کرد که به سراغ قرآن بروند و حکمت‌ها را دریابند. اگر این کار را انجام دهیم، می‌بینیم که قرآن بر اخلاق و روش و منطق ما تأثیر می‌گذارد و می‌توانیم به معنای واقعی کلمه، تربیت شده قرآن باشیم.
وی درباره روش تفسیر قرآن امام(ره)، گفت: ایشان یک عارف کامل و یکی از اولیای واقعی خداوند بود، در عرفان الهی به مراحل بالایی رسید و اسفار اربعه را طی کرد، در حکمت و عرفان به اوج خودش رسید و بهترین کتاب‌های عرفانی و حکمی را تألیف کرد. تفسیر سوره حمد ایشان تفسیری کاملاً عرفانی است و امام(ره) در این تفسیر، مطالب عرفانی عمیقی را که در سوره حمد وجود دارد، به زبان بسیار ساده بیان کرده است. ایشان معتقد بود که در مقام مشیت و فعل الهی، خداوند تجلیاتی ارائه داده است که باید از آنها استفاده کنیم.
حجت‌الاسلام سپاهی افزود: روش تفسیری امام(ره) در سوره حمد، قطعاً عرفانی محض است و اگر اجازه می‌دادند که ایشان تفسیر این سوره را تمام کند، شاید اکنون گوهری در اختیار ما قرار داشت که می‌توانستیم از آن استفاده کنیم. ایشان معتقد بود چون قرآن مراتب مختلف را طی کرده و به دست ما رسیده، سعی می‌کرد با تبیین این مراتب، وقتی به سراغ قرآن می‌رویم، بتوانیم این درجات و مراتب را طی کنیم. به همین دلیل، امام(ره) معتقد بود حبل الله وقتی معنا پیدا می‌کند که اگر از عالم ماده در این ریسمان چنگ بیندازیم، بتوانیم به ترتیب وارد عوالم حضرات خمس شویم که در عرفان بیان شده است و این عوالم را طی کنیم. ایشان نیز رایحه‌ای از منازلی را که انسان باید طی کند، در تفسیر سوره حمد ارائه داده است.
انتهای پیام
