تبیین میدان معناشناسی مفهوم «تاریخ» در نهج‌البلاغه
چهل و چهارمین شماره از فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، به صاحب امتیازی دانشگاه معارف اسلامی به زیور طبع آراسته شد.
به گزارش ایکنا، در این شماره از فصلنامه تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، مقالاتی با عناوین «تبیین و نقد مبانی نظریه برخورد تمدن‌ها و تناقض آن با صلح و امنیت در تاریخ اسلام»، «واکاوی آداب و اصول هنرآموزی برمبنای فتوت‌نامه‌ها و مقایسه آن با شیوه‌های آموزش دانشگاهی (مطالعه موردی: کارشناسی هنر اسلامی)»، «رهیافتی تاریخی به مفهوم کلمه «ولی»، «افول مناسبات قدرت دربار صفوی از نگاه سفرنامه‌های سفیران خارجی (از شاه صفی تا شاه سلطان حسین)»، «تبیین میدان معناشناسی مفهوم «تاریخ» در نهج‌البلاغه» و «تاثیر اسلام بر هنر ایران (مطالعه جامعه شناختی با تکیه بر آرا رابرت واثنو)» منتشر شده است.
تبیین و نقد مبانی نظریه برخورد تمدن‌ها و تناقض آن با صلح و امنیت در تاریخ اسلام
در طلیعه نوشتار «تبیین و نقد مبانی نظریه برخورد تمدن‌ها و تناقض آن با صلح و امنیت در تاریخ اسلام» آمده است: مقاله حاضر با هدف تبیین و نقد فلسفی مبانی معرفت شناختی نظریه برخورد تمدن‌های هانتینگتون به عنوان پارادیمی اسلام هراسانه پرداخته است. هانتینگتون معتقد است خطوط گسل میان تمدن‌های هشت‌گانه ـ غربی، کنفوسیوسی، ژاپنی، اسلامی، هندو، اسلاو، ارتدوکس، آمریکای لاتین ـ منشأ درگیری‌های آینده جهان و به عنوان نقاط حساس بروز بحران، جانشین مرزهای سیاسی و ایدئولوژیک خواهد شد. بدین سبب مرزهای اسلام را خطری جدی برای غرب و صلح و امنیت می‌داند که این امر خود بیانگر ضرورت تحقیق است. بنابراین، مسئله پژوهش آن است که مبانی شناختی این نظریه و تناقض‌های آن با مستندات تاریخ اسلام چیست؟ یافته‌های تحقیق با روش توصیفی ـ تحلیلی، در چهار مولفه‌ی دموکراسی، حقوق بشر، مدرنیته و صلح و امنیت نشان می‌دهد، این نظریه با فرهنگ و اخلاق حاکم بر غزوات پیامبر اکرم(ص)، برگرفته از منابع معتبر تاریخی، در تناقض جدی بوده و پارادایم وی مردود است.
رهیافتی تاریخی به مفهوم کلمه «ولی»
نویسنده مقاله «رهیافتی تاریخی به مفهوم کلمه «ولی»» در طلیعه نوشتار خود آورده است: زعامت و رهبری امت اسلامی بعد از رحلت رسول خدا(ص) از جنجالی‌ترین مسائل جامعه اسلامی از گذشته تاکنون بوده است. این که رسول خاتم(ص) برای استمرار دعوت اسلام در آینده چه سازوکاری را اندیشیده و به‌انجام رسانده است، با نگرش‌هایی چند قابل بررسی است. در نگرش نقلی، آیاتی از قرآن و انبوهی از روایات به لحاظ تفسیری و تاریخی قابل توجه است. پژوهش پیشرو بامحور قرار دادن این حدیث رسول اکرم(ص): «إِنَ عَلِیا مِنِّی، وَ أَنَا مِنْهُ، وَ هُوَ وَلِی کُلِّ مُؤْمِنٍ مِنْ‌بَعْدِی» و با تمرکز بر اصطلاح «ولی» می‌کوشد با عنایت به سخنان، استنادات و ارجاعات خلفای مسلمان و به‌ویژه سه خلیفه نخست به آن، از نقطه نظر تاریخی و به روش تحلیلی، از این اصطلاح قرآنی معناشناسی دقیقی در راستای مسئله جانشینی رسول اعظم(ص) ارایه نماید. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، کاربرد این اصطلاح در سخنان و استنادات سه خلیفه نخست صراحت در مفهوم اولویت در تصرف، زعامت، جانشینی و سرپرستی جامعه دارد چنان‌که فهم مردم آن زمان نیز در مواجهه با سخنان خلفا به‌روشنی بر همین امر تاکید و گواهی می‌دهد.
تبیین میدان معناشناسی مفهوم «تاریخ» در نهج‌البلاغه
در طلیعه نوشتار «تبیین میدان معناشناسی مفهوم «تاریخ» در نهج‌البلاغه» می‌خوانیم: امیرالمومنین(ع) تاریخ را برای هدایت بشر و جامعه بشری بسیار حیاتی می‌دانند، چراکه با تلفیق مشاهدات شخصی و تجارب تاریخی پیشینیان مجموعه‌ای از دانستنی‌ها و سرمایه‌های فکری را پیش روی انسان قرار می‌دهد. کشف و استخراج میدان معنایی واژه تاریخ در نظام فکری امام(ع)، پیشینه هر مطالعه‌ای درباره مسائل و معرفت‌های تاریخ از نظرگاه ایشان است. این مقاله با روش تحلیل معناشناختی در صدد شناسایی الفاظ هم‌معنا با تاریخ در بیانات امام علی(ع) با تاکید بر نهج‌البلاغه است. برای این کار ضروری است ابتدا مفهوم و موضوع تاریخ مشخص شده و در گام بعد الفاظی که در مظان هم‌نشینی معنایی با تاریخ هستند، شناسایی شود و سپس با جانشینی معنا و موضوع تاریخ صحت ترادف معنایی الفاظ انتخابی، محک زده شود. یافته‌های پژوهش، حاکی از آن است که واژه‌هایی چون؛ قصص، ماضین، امم و اسامی تاریخی دارای معنی و مفهوم تاریخی می‌باشند و در برخی از ساختار‌ها و عبارات با معنا و موضوع «تاریخ» در یک میدان معنایی مشترک قرار می‌گیرند و همان تعاملی که با واژه تاریخ می‌شود را می‌توان با این واژه‌ها انجام داد.
تاثیر اسلام بر هنر ایران (مطالعه جامعه شناختی با تکیه بر آرا رابرت واثنو)
نویسنده مقاله «تاثیر اسلام بر هنر ایران (مطالعه جامعه شناختی با تکیه بر آرا رابرت واثنو)» در طلیعه نوشتار خود آورده است: حکومت ساسانی با سیستم حکومتی قدرتمند خود نتوانست در مقابل ورود اسلام مقاومت کند و با حمایت و پذیرش ایرانیان، اسلام راه خود به این سرزمین را باز کرد و منجر به تغییرات مهمی در زمینه‌های گوناگون شد. این پژوهش با هدف شناخت بیشتر فرهنگ و هنر دوران اولیه اسلامی در ایران، به این پرسش پاسخ می‌دهد که نقش شرایط اجتماعی و تغییر فرهنگی در شکل‌گیری هنر ایران قبل و بعد از اسلام چیست؟ روش تحقیق تحلیلی ـ تاریخی با رویکرد تبیینی ـ تطبیقی و گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای، با تکیه بر آرای رابرت واثنو صورت پذیرفته است. هنر ایرانی در دوران حکومت‌های مستقل، با احیای زبان فارسی و آفرینش شاهنامه، دوام یافت. در دوران بعد، با توجه به حرمت تصویرگری، هنر، گرایش به سادگی پیدا کرده و هنر اسلامی به‌تدریج شکل‌گرفت. به دلیل نداشتن اختلاف ریشه‌ای بین دو فرهنگ اسلامی و ایرانی، دو فرهنگ در کنار یکدیگر قرار‌گرفته و هنر جدید ایرانی ـ اسلامی شکل گرفت. برطبق آرای رابرت واثنو جایگاه بافت‌های نهادی در تغییرات اجتماعی این دوران از مهمترین عوامل بوده‌است.
انتهای پیام
