چگونه احساس امنیت در کودکان شکل می‌گیرد + صوت
یک متخصص روانشناسی تربیتی معتقد است: فردی که از موهبت عشق و احترام برخوردار است، احساس امنیت می‌کند و این حس زمانی در کودک اوج می‌گیرد که دریابد والدین همچون تکیه گاهی استوار، همواره حامی و پشتیبان او هستند، اما هنگامی که حس امنیت از میان برود، علائم اضطراب و استرس در کودک ظاهر می‌شود.
توسعه پایدار که به دنبال آینده‌ای مطلوب و بهتر برای جامعه است، برای تحقق، راه‌هایی دارد تا بتوان از بروز مسائلی، چون نابودی منابع طبیعی، تخریب سامانه‌های زیستی، آلودگی، تغییرات آب و هوایی، افزایش بی‌رویه جمعیت، بی‌عدالتی و پایین آمدن کیفیت زندگی انسان‌های امروز و آینده جلوگیری کند و جامعه‌ای سالم، با رفاه بیشتر و فرصت‌های برابر ایجاد کند.
شروع ایجاد احساس مسئولیت زیستی نسبت به موارد ذکر شده و رسیدن به توسعه پایدار و همه‌جانبه می‌تواند از کودکی آغاز شود. این مهم تنها با آموزش مستقیم برای کودکان محقق نمی‌شود و قرار گرفتن چند درس در کتاب‌های درسی مختلف به‌تنهایی اثرگذار نخواهد بود. دستورات اجرایی باید به نحوی باشد که در همه سازمان‌های مرتبط با کودک و در رأس آن کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همچنین صدا و سیما، بهزیستی، آموزش و پرورش، شهرداری و دیگر سازمان و ارگان‌های مرتبط با کودکان این هدف لحاظ شود.
هرگونه تولید محتوایی که برای کودکان صورت می‌گیرد در گسترش مسئولیت زیستی کودکان اثرگذار است. والدین نیز به‌عنوان عنصر کلیدی در تربیت کودک نیازمند آموزش صحیح در این خصوص هستند. این آموزش می‌تواند از طریق رسانه‌های جمعی، فیلم‌ها و سریال‌ها و فضای مجازی باشد. همچنین حمایت از سازمان‌های مردم‌نهادی که درباره ترویج مسئولیت‌های زیستی تلاش می‌کنند، می‌تواند سبب فعالیت بهینه‌تر شود.
علاوه بر خانواده، معلم و مربی به دلیل نقش اثرگذار و کلیدی که بر کودک دارند، نیازمند آگاهی بیشتر در چگونگی ارائه و آموزش شیوه‌های مسئولیت‌پذیری به کودکان هستند. علاوه بر این موارد آشنایی کودک با حقوق خود نیز از مهمترین نکات برای نیل به توسعه پایدار است. کشور‌های توسعه‌یافته از زمانی که متوجه شدهاند سرمایه‌گذاری در دوران کودکی با توسعه‌یافتگی کشور همراه است، اسناد متعدد و معتبری در سازمان‌های بین‌المللی مثل یونسکو و سازمان ملل متحد در حمایت از دوره کودکی و نوجوانی تعریف کردهاند و خوشبختانه در جامعه ما نیز مدت‌هاست این مسئله مطرح شده است.
از جمله حقوق اولیه و اساسی کودک و نوجوان می‌توان به هویت و کرامت انسانی، نیاز‌های اساسی غذا، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی، تفریح و بازی، برقراری ارتباط با والدین و قوانین کیفری مناسب بر اساس سن کودک اشاره کرد که خانواده‌ها و حکومت‌ها در قبال این حقوق، مسئولیت‌های ویژه‌ای دارند.
با وجود موارد صریح در قوانین کشورمان درباره حقوق کودک و نوجوان، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و فعالان مدنی، هنوز بخش فراوانی از کودکان و نوجوانان با این حقوق آشنا نیستند و حتی از ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین آن‌ها اطلاعی ندارند در حالی که لازم است آموزش‌های لازم در این باره ارائه شود.
در گفت‌وگوی پیش رو با فرزانه طهماسبی، متخصص روانشناسی تربیتی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی صحبت کرده‌ایم و نظر او را در مورد توجه به حقوق کودکان جویا شدیم. او که به عنوان استاد دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می‌کند، دارای مدرک دکتری تخصصی روانشناسی تربیتی است. طهماسبی به‌عنوان پژوهشگر، بیش از ده‌ها مقاله معتبر در مجلات معتبر داخلی و چندین کتاب در زمینه روانشناسی تربیتی ارائه کرده است.
فرزانه طهماسبی، متخصص روانشناسی تربیتی و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با ایکنا، با تأکید بر اینکه مباحث مربوط به حقوق کودکان از دوران مهد کودک قابل آموزش است، گفت: این مباحث را می‌توان به زبان ساده و با استفاده از تصاویر، کارت پُستال، فیلم کوتاه، انیمیشن و بازی به کودکان آموزش داد.
طهماسبی با تأکید بر اینکه نظام آموزش و پرورش کشورمان بیشتر بر بعد آموزش تأکید دارد، افزود: لازم است که بخشی از آموزش‌های حقوق کودکان از طریق آموزش و پرورش ارائه شود و رسانه‌ها، سینما، رادیو و تلویزیون نیز در این زمینه با ارائه محتوا‌های جذاب مانند فیلم‌های کوتاه چند دقیقه‌ای کمک کنند.
حقوق اولیه و اساسی کودکان
همان‌طور که گفته شد تغذیه، بهداشت و آموزش مناسب و تأمین نیاز‌های زیستی از حقوق اولیه و اساسی هر کودکی محسوب می‌شود، اما به گفته این متخصص روانشناسی تربیتی، حقوق کودکان از بُعد روانشناسی و تأمین عزت نفس آن‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
وی با بیان اینکه این بُعد از حقوق کودکان در کشورمان کمتر مورد توجه قرار گرفته است، افزود: حقوق کودکان در خانواده‌ها از نظر بعد زیستی مانند تغذیه، مورد توجه است، اما خانواده‌ها باید از نیاز‌های زیستی کودکان عبور کرده و به مسائل روانشناسی و عزت نفس نیز توجه جدی داشته باشند.
طهماسبی افزود: فردی که از موهبت عشق و احترام برخوردار است، احساس امنیت می‌کند و این حس زمانی در کودک اوج می‌گیرد که دریابد والدین همچون تکیه گاهی استوار، همواره حامی و پشتیبان او هستند، اما هنگامی که حس امنیت از میان برود، علائم اضطراب و استرس در کودک ظاهر می‌شود.
نیاز کودک به داشتن خانواده‌ای مستحکم
این روانشناس، اطمینان به داشتن خانواده‌ای مستحکم را از دیگر نیاز‌های کودکان دانست و اظهار کرد: پدران و مادران با جملات محبت‌آمیز می‌توانند، حس امنیت و تعلق را به فرزندان منتقل کنند. در خانواده‌هایی که در بیشتر زمان‌ها در آن درگیری و مشکل وجود داشته باشد، حس تعلق شکل نمی‌گیرد و این امر به شدت سبب آسیب در کودکان می‌شود. رفتار‌های همراه با خشونت و انتقاد‌های زیاد، این پیام را به کودک انتقال می‌دهد که او دوست داشتنی نیست و به عنوان موجودی زیادی و مزاحم به شمار می‌رود.
در فرهنگ عمومی اعتقاد بر این است که همواره باید احترام بزرگتر‌ها رعایت شود و به این موضوع در ارتباط با کوچکتر‌ها چندان توجه نمی‌شود
این مدرس دانشگاه، احترام به عزت نفس را از دیگر حقوق کودکان برشمرد و بیان کرد: خانواده‌ها باید با فرزندان خود رفتاری محترمانه داشته باشند. در فرهنگ عمومی اعتقاد بر این است که همواره باید احترام بزرگتر‌ها رعایت شود و به این موضوع در ارتباط با کوچکتر‌ها چندان توجه نمی‌شود. بی‌احترامی به فرزندان، احساس حقارت در آن‌ها را به وجود می‌آورد و عزت نفس را از میان می‌برد. کودکانی که به دلیل تحقیر آسیب می‌بینند، احساس بی‌ارزشی می‌کنند و ممکن است در ارتباط با والدین و دیگران نیز پرخاشگر شوند.
شرط رسیدن به جامعه آرمانی چیست؟
وی در ادامه افزود: کودکان سعی می‌کنند تا در زمینه‌هایی که توانایی دارند، علاقه و خلاقیت خویش را نشان دهند، به همین دلیل باید به شکوفایی استعداد‌های آنان توجه کرد و نسبت به این موضوع آگاهی داشت که کودکان استعداد‌هایی دارند که اگر در فضا و بستر مناسب قرار گیرند، این ظرفیت‌ها آشکار می‌شوند. همچنین تشویق و ترغیب کودکان نسبت به انجام دادن فعالیت‌های ورزشی و هنری بسیار ارزشمند است. ورزش و هنر تأثیر بسیار خوبی بر سلامت جسمی و روانی افراد می‌گذارد و در حقیقت غذای روح انسان محسوب می‌شود.
طهماسبی در پایان شرط رسیدن به جامعه آرمانی را داشتن کودکانی مطلع و آگاه از حقوق خود دانست و اظهار کرد: زندگی کودک باید بر پایه یک برنامه پیش‌بینی شده باشد و اموری مانند زمان خواب، غذا خوردن، مدرسه رفتن، انجام دادن تکلیف و بازی مشخص باشد. یکی از مهمترین نیاز‌های کودک این است که به یک پدر و مادر قوی، با اقتدار و با برنامه تکیه کند. والدینی که سردرگم، آشفته، ضعیف، ناتوان و درگیر مشکلات گوناگون هستند، نمی‌توانند نیاز‌های کودک را پاسخ دهند و فرزند احساس می‌کند که هیچ تکیه گاهی ندارد و این مسئله آسیب‌زا است. در حالی که باید والدین تعیین کننده باشند تا کودک به راحتی به آن‌ها اعتماد کند. همچنین باید برای داشتن کودکانی با عزت و اعتماد به نفس بالا عشق و اقتدار را به یک میزان به فرزندان ارائه داد.
انتهای پیام
