شاخصه‌های همسران امنیت‌بخش و تشویش‌آفرین + فیلم

به گزارش ایکنا، سومین درس‌گفتار «هویت زن از منظر الگو‌های قرآنی (نقش همسری)» از isqa.ir پخش شد. این سلسله درس‌گفتارها از سوی دبیرخانه رویداد فرهنگی ـ هنری چهار فصل قرآنی مستقر در سازمان قرآنی دانشگاهیان کشور برگزار می‌شود.

در ادامه ارائه انسیه برومند، استاد و پژوهشگر حوزه و دانشگاه در رابطه با موضوع هویت زن از منظر الگو‌های قرآنی (نقش همسری) را ببینید و بخوانید.

«دختران از دوران کودکی حضور خود را در نقش‌های زنانه بازی می‌کنند و بعد از این دوران به لطف خداوند نقش خواهری را درک می‌کنند و بعد به دلیل اینکه می‌خواهند خانواده خود را تشکیل دهند در قاب همسری نقش ایفا می‌کنند. در همین راستا می‌خواهیم بررسی کنیم که قرآن برای این ایفای نقش چه ارمغانی به همراه آورده است؟

نکته مهم این است که بتوانیم به شرایطی دست پیدا کنیم که بروز صفات انسانی راحت‌تر شود و تجلی ارزش‌های انسانی برای فرد تبدیل به یک ارزش شود و در نتیجه به جامعه‌ای دست پیدا کنیم که در آن انسانیت مهم‌تر از حرکت‌های ضد انسانی و سبک زندگی باشد که در آن انسانیت دستخوش حوادث و طوفان‌های بسیار زیادی قرار می‌گیرد.

چون مخاطب قرآن انسان است و این موضوع در این کتاب آسمانی پر رنگ است، بنابراین از این زاویه دید مسائل را در قرآن دنبال می‌کنیم؛ از این زاویه دید، جامعه‌ای به ما این فضا را می‌دهد که انسانیت را توسعه دهیم تا جامعه امنی شکل گیرد و امنیت در آن از جهات متعدد پر رنگ باشد چه امنیت مادی، چه امنیت معنوی، چه امنیت جسمانی و چه امنیت روحانی؛ تمام ابعاد این امنیت باید وجود داشته باشد تا ما بتوانیم به بروز ارزش‌های انسانی دست پیدا کنیم و به آن نائل شویم.

زن و مردهای امنیت‌بخش و امنیت‌آفرین

قرآن نمونه‌های زیبایی از زن و مردی که امنیت‌بخش و امنیت‌آفرین هستند، پیش چشم ما می‌گذارد(البته نمونه‌های دیگری دارد که ما این نمونه را انتخاب کردیم) و درباره حضرت ابراهیم(ع) و همسر ایشان با ما صحبت می‌کند. زن و مردی که هر دو عدم امنیت تولید می‌کنند حاصل همراهی ایشان اضطراب، تشویش، نگرانی و دلهره برای بقیه است که خداوند نمونه بسیاری زیبایی را پیش روی چشم ما می‌گذارد که بدانیم اگر این همراهی ضد بشریت صورت گیرد، چه اتفاقی خواهد افتاد، لذا خداوند درباره این موضوع از ابولهب و همسرش صحبت می‌کند.

خانواده‌ای داریم که در آن ناهمگونی وجود دارد؛ زن امنیت‌بخش است و برای بشریت ارمغان و آرامش به همراه دارد، ولی مرد دنبال تولید ناامنی. در اینجا خداوند از آسیه و فرعون برای ما صحبت می‌کند و تصویر زیبایی از حرکت امنیت‌بخش آسیه با وجود اضطراب و تزلزلی که فرعون تولید می‌کند، پیش روی چشم ما می‌گذارد و بالعکس در جایی زنی به دنبال عدم امنیت است و مردی به دنبال امنیت است که خداوند تصویر زیبایی از حضرت نوح(ع) و همسر ایشان و همین طور حضرت لوط و همسر ایشان جلوی چشم ما قرار می‌دهد.

البته نمونه‌های دیگری هم در قرآن وجود دارد؛ ما به دنبال این هستیم که درباره نمونه‌ای که نمونه برتر است؛ یعنی زن و مردی که با هم به توسعه امنیت کمک می‌کنند، صحبت کنیم. اگر چنین همسری را بشناسیم فهم آن مدل‌های دیگر آسان می‌شود. چرا این مفاهیم را در نقش همسری بررسی می‌کنیم؟ به خاطر اینکه در همسری با کلیدواژه زیبایی در قرآن مانند زوجیت مواجه می‌شویم و زوجیت در دید قرآن یک توانمندی است که به انسان داده شده (نیمی به مرد و نیمی به زن) تا در همراهی با یکدیگر عدد ۲ به وجود آید که بسیار فراتر از یک است.

خداوند در دو سوره «ذاریات» و «هود» در مورد زوج متعالی یا زوج امنیت‌آفرین به زیبایی صحبت کرده است. در این دو سوره ما یک صحنه با دو نگاه متفاوت داریم که درباره آن صحبت شده است و در نهایت مطلبی که مشاهده می‌کنیم این است که در قامت همسری یک پیامبر داریم؛ سخن از پیامبری به میان می‌آوریم و درباره فردی صحبت می‌کنیم که به دنبال آرامش‌آفرینی برای جامعه و رشد انسانیت است؛ فردی که به دنبال زمینه‌سازی برای بهره‌مندی بیشتر از معنویت است و به دنبال این است که همه انسان‌ها را به ارزش‌های خود برساند تا همه رشد کنند و بهره‌مند باشند نه اینکه حداکثر منافع جامعه مربوط به بخش کوچکی از آن‌ها باشد. وقتی از یک پیامبر صحبت می‌کنیم از چنین شخصیتی سخن به میان می‌آوریم به خاطر همین است که خداوند چنین الگو‌هایی پیش چشم ما می‌گذارد.

اینجا هم شخصیت ما همسر یک پیامبر هست؛ در صحنه‌ای که خدا پیش چشم ما می‌گذارد ما یک مهمانی را مشاهده می‌کنیم که در این مهمانی همسر پیامبری وجود دارد که بسیار مهمان‌نواز است و البته در کنار او مردی قرار دارد که ایشان هم بسیار مهمان‌نواز و بخشنده است.

بهترین شیوه میزبانی این است که بهترین چیز ممکن را پیش روی مهمان قرار دهیم. همسر حضرت ابراهیم(ع)، کریم است و بسیار به ارزش‌های درونی خود و تبلور آن‌ها توجه دارد لذا پذیرای ناشناسان است. صحنه‌ای که خداوند برای ما به تصویر می‌کشد، تصویر مهمانی ناشناسی است که به خانه آن‌ها وارد می‌شود و خب این زن و شوهر آنقدر مهمان‌نواز هستند و توجه به کرامت‌های انسانی برای آن‌ها موضوعیت دارد که اتفاقاً آن فردی که ناشناس است، بی سر پناه نماند و پناهگاه داشته باشد و از او پذیرایی کنند.

همسر حضرت ابراهیم(ع) بسیار پرده‌پوش و عفیف هست و خداوند در صحنه‌هایی علی‌الخصوص در آیه ۲۶ سوره «ذاریات»؛ «فَرَاغَ إِلَىٰ أَهْلِهِ فَجَاءَ بِعِجْلٍ سَمِینٍ» به ما از تعاملات این زن و شوهر صحنه‌ای نشان می‌دهد.

از طرفی ارتباط حضرت ابراهیم(ع) با همسر ایشان نیز بسیار مهم است؛ وقتی همسر حضرت ابراهیم نزد ایشان می‌رود معلوم است که عفت و پاکدمنی خیلی برای این شخصیت موضوعیت دارد در عین حالی که خیلی پرده‌دار و عفیف است به این معنی نیست که پرده‌نشین است به این معنایی که در ذهن ما جا گرفته است به ویژه به عنوان مذهبی بودن و حضور به موقع دارد و در آیه ۷۱ سوره «هود» می‌فرماید؛ «وَامْرَأَتُهُ قَائِمَةٌ فَضَحِکَتْ فَبَشَّرْنَاهَا بِإِسْحَاقَ وَمِنْ وَرَاءِ إِسْحَاقَ یَعْقُوبَ» و آنجایی که موضوعی که به ایشان مربوط می‌شود عکس العمل نشان می‌دهد و نکته بسیار جالب توجهی که شاید خیلی برای ما شگفت‌انگیز باشد به خاطر این فاصله‌ای که با این سبک زندگی داریم؛ غیب بینی این خانم است، چون می‌دانیم که نهایتاً در طول قصه مشخص می‌شود مهمانی که به خانه حضرت ابراهیم(ع) آمدند ملک هستند و ملک موجود غیبی است لذا فردی که چشم و گوش گشوده به غیب داشته باشد می‌تواند ملائکه را مشاهده کند.

به بیان الهی همسر حضرت ابراهیم(ع) مشمول رحمت و برکت الهی است و از رحمت بهره‌مند شد و در شمار اهل بیت خوانده شده است. خداوند درباره همسر حضرت ابراهیم(ع) از زبان ملائکه رحمت در آیه ۷۳ سوره «هود» می‌فرماید؛ «قَالُوا أَتَعْجَبِینَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ ۖ رَحْمَتُ اللَّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ ۚ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ».

اهل بیت کسانی هستند که در حصار امن الهی قرار گرفتند و توانستند خانه‌ای و خانواده‌ای بسازند که محل تجلی نور خداوند باشد؛ خانه‌ای بسازند که بتواند امنیت را برای تمام جامعه به ارمغان بیاورد؛ خانواده و خانه‌ای که می‌تواند یک محله را امن کند می‌تواند یک شهر را امن کند می‌تواند یک کشور را امن کند به چنین خانواده‌ای اهل بیت گفته می‌شود و اهل چنین خانواده‌ای دریافت کننده بشارت است و بازکننده در‌های بسته است. می‌دانیم ایشان صاحب فرزند شده در شرایطی که خود همسر ایشان تمایلی نداشتند. همه این‌ها کنار یکدیگر قرار دهیم و حالا سری بزنیم به آن یکی زوج‌هایی که واقعا در مورد آن صحبت شده است؛ دقیقاً می‌دانیم که در این روی سکه به عنوان زن و مردی که ارمغانشان برای جامعه نا امنی است، زن و شوهری داریم که به تعبییر آیه ۴ سوره «مسد»؛ ابولهب و همسرش «وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ» است. «ابولهب» در فرهنگ قرآن به معنای شرار‌ه‌های آتش است؛ کسی است که آتش‌افروزی را مدیریت می‌کند و کار آتش خانمان براندازی و سوزاندن و ویران کردن است و کار این شخصیت خانمان‌سوزی است، کارش بنیاد براندازی است و کارش ایجاد تزلزل ایجاد تشویش و ناامنی است. شما در هر بعدی آن را مشاهده کنید چه در بعد مادی آن و چه در بعد معنوی آن ما هم نیازمند امنیت مادی هستیم و هم نیازمند امنیت روانی و هم نیازمند به امنیت معنوی؛ نیازمند انواع امنیت هستیم تا بتوانیم زندگی سالم و درستی داشته باشیم و ابولهب آن شخصیتی است که ضد این نعمت است و همسرش که هیزم‌رسان این آتش است، آن طور حمایت و پشتیبانی می‌کند که آتش حتی در لحظه‌ای خاموش نشود. در صحنه‌ای که خداوند از زندگی حضرت ابراهیم(ع) و همسر ایشان پیش روی ما می‌گذارد، زوجی را داریم که در رحمت‌رسانی و در کمک کردن و در توسعه انسانیت با هم همراهی می‌کنند، همدوش و همتای یکدیگر هستند تا یک اتفاق مبارکی رخ دهد و اینجا در این صحنه با یک زن و شوهری مواجه هستیم که بسیار زیبا خرابکاری می‌کنند؛ یعنی بسیار خوب با یکدیگر همکاری می‌کنند تا ضد امنیت عمل کنند.

زن و شوهرهایی که خلاف یکدیگر حرکت می‌کنند

در دو صحنه دیگر هم زن و شوهر‌هایی داریم که زن و شوهر هستند، ولی خلاف یکدیگر حرکت می‌کنند؛ یکی به دنبال این است که تشویش و اضطراب تولید کند و دیگری خلاف آن حرکت می‌کند، که اگر بخواهیم این داستان‌ها را وارد فرم زندگی‌هایی امروزی خود کنیم، زندگی‌های ما نیز از این چهار حال خارج نیست؛ یک حال همسر‌هایی هستند که در توسعه انسانیت، در به رخ کشیدن زیبایی‌ها، در یاری رساندن به دیگران، در تربیت بچه‌هایی که انسانیت هدف اول و شمار یک آن‌ها باشد، هم‌هدف هستند. یک حال دیگر برعکس این وجود دارد؛ زن و شوهر‌هایی هستند که پشت به پشت هم تلاش می‌کنند تا انسان‌های ضد انسانیت تربیت کنند.

تناسب قصه زندگی خود را با یکی از این دو مدل قرآنی پیدا کنیم؛ انتخاب‌کننده ما هستیم. این من هستم که انتخاب می‌کنم چگونه حرکت کنم، انسانیت را توسعه دهم یا خلاف آن حرکت کنم، جامعه انسانی را ارتقا یا تنزل دهم. خداوند به ما دوسنگر سپرده است؛ یک سنگر خانواده است و یک سنگر جامعه‌ای است متشکل از خانواده‌ها و ما را به عنوان یار پشت به پشت دیده که یکی زن است و باید مراقب سنگر خانواده باشد تا ضربه و آسیبی نبیند و انسانیت در آن بروز پیدا کند و دیگری را مرد دیده که روی او را به سمت جامعه و خانواده بزرگ‌تر قرار داد تا از انسانیت در حریم جامعه پاسبانی کند تا در کنار یکدیگر بتوانیم یک واحد کامل بسازیم و از این جهت بوده است که زوجیت قرار داده شده است و از این جهت بوده که خداوند ما را همانند یک تکه پازل، امکانات را نصف کرده و نیمی را به زن سپرده و نیمی را به مرد که از همراهی آن‌ها اتفاقات مبارکی رخ دهد که به طور طبیعی مرد در این همراهی نیازمند همفکری، همکاری و همدلی است تا همراهی رخ دهد. لازم است ما همراز یکدیگر باشیم تا بتوانیم همراه همدیگر شویم. باید خوبی‌های یکدیگر را آشکار و بدی‌های یکدیگر را مخفی کنیم که خود جزو صفات ویژه زنانه است و طبق نظر قرآن زن از خوبی‌های خانواده‌اش حفاظت می‌کند و آن نقاط ضعفی را که نباید از همسرش دیده شود، مخفی می‌کند تا حرکت هماهنگ و موزونی در جامعه رخ دهد.»