«انزوای اجتماعی»؛ از آسیب‌های استفاده از موبایل در کودکان

امیرعباس ربیعی، مشاور کودک و نوجوان در گفت‌و‌گو با ایکنا از همدان با اشاره به مضرات و معایب استفاده کودکان از تلفن همراه در دوره‌های حساس رشدی اظهار کرد: سنین بدو تولد تا پایان دوره ابتدایی دوره حساس رشدی است، به‌ویژه سن 3 تا 10 سالگی که سن طلایی آموزش و یادگیری است؛ اگر در این سنین مداخلات بهنگام محیطی درست انجام شود تا بتوان حواس مختلف کودکان را تحریک کرد، 25 نمره ضریب هوش کودکان بالا می‌رود.

وی افزود: اگر در این ایام حساس رشدی مداخله بهنگام نباشد، ممکن است که به ازای هر سال، ضریب هوشی، دو نمره افت کند یعنی در مجموع 15 نمره ضریب هوشی کودکان کم شود.

آسیب‌های فیزیکی استفاده از گوشی همراه

این مشاور کودک و نوجوان بیان کرد: 50 درصد ضریب هوشی فرزندان تا سنین چهار سالگی شکل می‌گیرد؛ 30 درصد نیز از چهار تا هشت سالگی. بنابراین، 80 درصد ضریب هوشی فرزندان تا پایان دوره ابتدایی شکل می‌گیرد که اگر در این دوران حساس استفاده نابهنگام فرزندان از گوشی و فضای مجازی صورت بگیرد باعث آسیب‌های جبران‌ناپذیری از لحاظ جسمی، روانشناختی و هوشی می‌شود.

ربیعی با اشاره به آسیب‌های جسمی کودکان به‌خاطر استفاده از گوشی و وسایل دیجیتال گفت: طبق تحقیقات، 74 درصد به چشم‌های کودکانی که از گوشی استفاده می‌کنند آسیب می‌زند. همچنین 63 درصد به کمر و نشیمن، 53 درصد به گردن، 38 درصد به شانه‌ها، 33 درصد به مچ دست آسیب می‌رساند و یا منجر به چاقی و لاغری مفرط بچه‌ها می‌شود. طبق تحقیقات سال گذشته که در استان همدان صورت گرفت تقریبا 20 درصد فرزندان اضافه وزن دارند و 8 درصد چاق هستند و این آمار خطرناکی است، چراکه چاقی در کودکی منجر به افزایش فشار خون و دیابت در بزرگسالی می‌شود.

وی بیان کرد: آسیب دیگر استفاده از گوشی برای فرزندان آسیب به ساختار بینایی است که منجر به خشکی قرنیه چشم و نزدیک‌بینی می‌شود و برای حل این مشکل بهتر است خانواده‌ها از قانون 20-20-20 استفاده کنند یعنی به ازای هر 20 دقیقه 20 ثانیه به یک نقطه 20 فوتی یا شش متری نگاه کنند و چشم را ماساژ دهند تا مانع از خشکی چشم شود. همچنین کودکانی که از این فضا بیش از اندازه استفاده می‌کنند میزان نقص توجه آنها را سه تا پنج برابر بالا می‌برد.

این مشاور کودک و نوجوان با اشاره به میزان مجاز استفاده از فضای مجازی و رسانه‌ها برای فرزندان تصریح کرد: بهتر است که فرزندان تا دو سالگی درگیر استفاده از این فضا نشوند. در سنین سه تا پنج سالگی یک ساعت در طول روز صحنه‎های به دور از خشونت، در سنین 6 تا 12 سالگی، دو ساعت صحنه‌های به دور از خشونت، 13 تا 18 سالگی، روزی سه ساعت و فقط در این سن فرزندان اجازه حمل گوشی را دارند. استفاده از این فضا توسط فرزندان به الگوپذیری از والدین است که سه برابر بیشتر می‌شود.

وی با اشاره به آسیب‌های روانشناختی رسانه گفت: اولین آسیب روانشناختی، آسیب انزوای اجتماعی است؛ به این صورت که بچه‌هایی که از این فضا بیشتر استفاده می‌کنند بیشتر دچار انزوای اجتماعی می‌شوند و باعث می‌شود فرزندان شخصیت‌پذیری درستی در این سنین رشد نداشته باشند و نتواند با محیط جامعه ارتباط بگیرند تا خوب و بد زندگی را تشخیص دهند. دومین آسیب سوء‌استفاده و اغفال‌گرایی‌هایی است که در این فضا انجام می‌شود و باعث می‌شود که تفکر انتقادی آنها رشد نکند و با تبلیغات زیاد تفکر فرزندان را به سمت خاصی سوق می‌دهد و در همان سمت رشد می‎کند.

معتاد رسانه‌ای کیست

ربیعی ادامه داد: اعتیاد به رسانه آسیب بعدی است که با استفاده اجباری درونی و بیمارگونه از رسانه شکل می‌گیرد. هر کسی که در طول هفته، 38 ساعت از این فضا به‌طور مداوم استفاده کند، این فرد یک معتاد رسانه‌ای است. نیاز اساسی فرزندان در سنین کودکی بازی، شاد بودن، محبت، خلاقیت و تقویت زبان گفتاری و بیانی است، اما بیش از حد از فضای رسانه‌ای استفاده می‌کنند و نیاز اساسی دوران رشد خود را به‌درستی طی نمی‌کنند و کم کم به سمت افسردگی پیش می‌روند.

وی با بیان اینکه بحران هویت از دیگر آسیب روانشناختی رسانه است، اظهار کرد: فرزندان در سنین 12 تا 18 سالگی باید به آن هویت‌یابی و کیستی خود برسند؛ وقتی فردی بیش از حد وارد دنیای رسانه‌ای می‌شود و با اشخاص غیر حقیقی این فضا روبرو می‌شود، این فرد نمی‌تواند به کسب هویت برسد، چراکه شخصیت او متزلزل شده است.

این روانشناس کودک و نوجوان بیان کرد: ما نمی‌توانیم با استفاده از فضای مجازی افراد را برای دنیای واقعی تربیت کنیم؛ به‌طور مثال فرزندی در فضای مجازی بهترین فوتبالیست است، اما در کوچه با همسالان خود قادر به بازی کردن نیست. بنابراین، این فضا فرزند را دچار یک توهم خودبرتربینی کرده است نه یک فرد واقعی‌برتر که بتواند گلیم خود را از آب بیرون بکشد.

وی ادامه داد: دیدن تصاویر مستهجن در فضای مجازی از دیگر آسیب‌های جدی و مهم این فضا است که اثرات خیلی بدی را در فرزندان دارد. اعتیاد به دیدن این فیلم‌ها و تصاویر به این صورت است که در مرحله اول فرد تصاویر مستهجن را به‌صورت اتفاقی می‌بیند و در مرحله بعدی تشدید می‌شود، به‌گونه‌ای که فرد کنجکاو می‌شود که این تصاویر را مجدد ببیند و در مرحله سوم فرد حساسیت‌زدایی می‌کند و به مقایسه خود با دوستان می‌پردازد، عذاب وجدان می‌گیرد و قضیه را با آنها مطرح می‌کند و کم کم گناه بودن قضیه را از خود دور می‌کند و در مرحله بعدی شروع به فعالیت در این فضا می‌پردازد که ممکن است از شروع اعتیاد تا مرحله فعالیت دو هفته تا دو ماه طول بکشد.

ربیعی افزود: فرزندانی که به این سمت کشیده می‌شوند بیشتر در معرض خشونت و تجاوز جنسی قرار می‌گیرند و ایجاد ترس و سردرگمی از مسائل جنسی برای آنها به‌وجود می‌آید و ممکن است همیشه نسبت به جنس مخالف ترس داشته باشند. همچنین ایجاد بلوغ جنسی زودرس در این افراد از دیگر آسیب‌هاست. در آنها عقاید و نگرش‌های غلط جنسی شکل می‌گیرد و باعث تقلید و انجام رفتار‌های جنسی می‎شود که در آخر باعث بزه اجتماعی در بزرگسالی می‌شود.

والدین در فرزندپروری اقتدار داشته باشند

این مشاور کودک و نوجوان با اشاره به راهکار‌های چگونگی کنترل استفاده از اینترنت و رسانه اظهار کرد: والدین باید در فرزندپروری اقتدار داشته باشند. قوانین با فرزندان حتما باید دوطرفه چیده شود، به‌گونه‌ای که اگر والدینی برای فرزندش گوشی می‌خرد قبل از خرید به او یادآور شود که حق دارد به‌طور مثال روزی یک ساعت از آن استفاده کند. بنابراین، والدین باید قوانین را از قبل بچینند و قسمتی از قوانین فرزندان را هم در تصمیم‌گیری لحاظ کنند.

وی تأکید کرد: بهتر است کودکان زیر 12 سال گوشی شخصی نداشته باشند و اگر داشتند مالکیت به اسم پدر و مادر باشد. فرزندان باید بدانند تا 18 سالگی اطلاعات آنها مربوط به والدین است و پدر و مادر اجازه دارند به محتوای گوشی بچه‌ها دسترسی داشته باشند.

ربیعی ادامه داد: در قوانین استفاده از تلفن همراه رفتار ما باید یکدست باشد و قوانین را دقیقا اجرا کنیم، نه باری به هر جهت؛ یعنی یک روز خیلی سخت بگیریم روز بعد سخت نگیریم، چراکه این کار باعث می‌شود فرزند دچار تعارض شود و نتواند از والدین خود حرف‌شنوی داشته باشد. اما، وقتی قانون ثابت باشد فرزندان به یک قانون‌پذیری می‌رسند و آن قانون را اجرا می‌کنند. البته گاهی اوقات انعطاف‌پذیری در اجرای قوانین لازم است تا فرزندان به والدین خود اعتماد بیشتری داشته باشند و با قوانین همراه شوند؛ به‌عنوان مثال مادر به فرزند خود بگوید چون به من کمک کردی امروز می‌توانی از گوشی بیشتر استفاده کنی.

ربیعی با بیان اینکه والدین باید فرزندان خود را از پیامد‌های مثبت و منفی فضای رسانه‌ای مطلع کنند، گفت: در کنار همه مزایا و خوبی‌هایی که رسانه همچون در دسترس بودن، سریع بودن، ممکن بودن دسترسی به اطلاعات دارد، مقدار، میزان و در چه زمانی از این فضا استفاده شود مهم است.