رشد اقتصادی؛ نیازمند درک رابطه علت و معلولی/ باورهای شخصی و سنتی جایگزین علم اقتصاد شده‌اند
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه رشد و توسعه اقتصادی تابع روابط علت و معلولی است، گفت: خداوند این روابط را از طریق علم به بشر آموخته و در همه جای قرآن گفته عاقلان فقط می‌توانند جامعه را اداره کنند و در هیچ قسمت قرآن به غیر از آن وجود ندارد.
مرتضی عزتی، عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در گفت‌وگو با ایکنا، با بیان اینکه برداشت ما از اسلام اشتباه است، گفت: اینکه چیزی به نام اقتصاد اسلامی وجود دارد یا نه، همه اینها بستگی به شرایط زمان و مکان دارد. در اصل اسلام آمده اخلاق مردم را اصلاح و درست کند و از هرگونه زور و فشار پرهیز کرده است.
وی افزود: اینکه امروز اقتصاد ایران مشکل دارد به خاطر این نیست که نظام اقتصادی اسلامی در کشور اجرایی نشده بلکه به خاطر این است که از علم به درستی استفاده نمی‌شود و ماهیت و کارکرد دقیق علم را نمی‌دانیم. باید پذیرفت از علم برای پیشرفت جامعه استفاده نمی‌کنیم.
عزتی با تأکید بر این موضوع که رهبر معظم انقلاب اسلامی بیش از 10 سال است که بر رشد و پیشرفت اقتصادی تأکید دارند و عناوین سال را حول این محور اعلام کرده‌اند، افزود: وقتی حوزویان ما رابطه علت و معلولی را به خوبی درک نمی‌کنند و نتیجه عمل را به عمل متصل می‌سازند، چطور می‌شود از پیشرفت و رشد اقتصادی سخن گفت؟!
عوامل و زمینه‌های رشد فراهم شود
وی ادامه داد: قاعده‌های بسیار ساده‌ای در علم اقتصاد وجود دارند و این قاعده‌ها مبتنی بر روابط علت و معلولی هستند، یعنی اگر رشد می‌خواهیم باید عوامل و زمینه‌هایش فراهم شود. رشد، علتی دارد و تا زمانی‌که علتش فراهم نشود به هیچ وجه رشد اتفاق نمی‌افتد. امروز ما هم مبتلا به این مشکل هستیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس بیان کرد: عدم تحقق رشد و توسعه اقتصادی چه ارتباطی به اجرایی نشدن نظام اقتصادی اسلام در کشور دارد؟! مدام از رشد و توسعه دم می‌زنیم اما وقتی سرمایه‌گذار داخلی و خارجی برای انجام فعالیت اقتصادی از خود تمایل نشان می‌دهند بر سر راه آنها سنگ‌اندازی می‌شود و مانع حضور سرمایه‌گذار خارجی می‌شویم.
عزتی افزود: یک رابطه‌ای در علم اقتصاد وجود دارد مبنی بر اینکه رشد اقتصادی حاصل سرمایه‌گذاری و فعالیت نیروی کار است. اگر واقعاً به دنبال افزایش سرمایه‌گذاری خارجی و رشد و توسعه اقتصادی هستیم باید در عمل برای سرمایه‌گذار خارجی فرش قرمز پهن شود و هیچ هزینه و ریسکی هم متوجه آنها نباشد، یعنی جامعه به قدری با آرامش، با ثبات و بدون درگیری اداره شود که برای سرمایه‌گذاران ارزش و جذابیت پیدا کند.
نباید همه چیز را به تقدیر گره زد
وی تأکید کرد: برخی به جای اینکه روابط علت و معلولی را درک کنند، همه چیز را به تقدیر گره زده‌اند و می‌گویند خدا همه چیز را درست می‌کند! مگر خدا به ما عقل و علم نداده وقتی این نعمات را به انسان داده در اینجا تقدیر چه می‌گوید. باید پذیرفت رشد و توسعه اقتصادی با علم و درک عمیق از روابط علت و معلولی قابل دستیابی است نه اینکه بگوییم چون اقتصادمان اسلامی نیست، رشد اتفاق نیفتاده است.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس در ادامه افزود: علم را رها کرده‌ایم و در اداره اقتصاد به باورهای شخصی و سنت‌ها روی آورده‌ایم. وقتی اقتصاد طبق باورهای شخصی اداره می‌شود، طبیعی است خروجی که دریافت می‌کنیم مطابق با این باورها باشد نه مطابق با رشد واقعی اقتصاد که مبتنی بر علم است.
عزتی با بیان اینکه رشد و توسعه اقتصادی را خدا به گونه‌ای ساخته که تابع روابط علت و معلولی است، گفت: خداوند این روابط را از طریق علم به بشر آموخته است. خداوند در همه جای قرآن گفته عاقلان فقط می‌توانند جامعه را اداره کنند و در هیچ قسمت قرآن به غیر از آن وجود ندارد.
وی تأکید کرد: در قرآن درباره عالم بسیار سخن گفته شده اما منظور از عالم فقط فردی نیست که از دانش دینی بهره می‌برد، چون درباره دانش دین جدا صحبت می‌کند. از نظر قرآن هر حوزه‌ای عالم و دانش مختص خود را دارد که باید از آنها برای دستیبابی به جامعه مطلوب بهره گرفت ولی چون در جامعه ما این موضوعات درک نشده‌اند به نتیجه هم دست پیدا نکرده‌ایم.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه قوانینی که امروز عنوان اسلامی را بر آنها می‌گذاریم مانند مضاربه، صدقه، سلف، جعاله و مشارکت و غیره پیش از اسلام هم وجود داشته‌اند، متذکر شد: فقط اسلام یکی از قواعد اقتصادی را حرام اعلام کرده و آن ربا است، زیرا ربا عملی غیراخلاقی است و اسلام هم با هرگونه عمل غیراخلاقی مخالف است. در اصل اسلام به جامعه توصیه کرده فقط عمل غیراخلاقی انجام ندهیم اما هر چه مبتنی بر دانش، علم و سنت جامعه است را می‌توان انجام داد. مثلاً تقلب در مشارکت حرام است یا می‌توان معامله کرد ولی وقتی ربا در آن باشد آن معامله حرام است.
عزتی تأکید کرد: به غیر از اینکه قرآن جنبه‌های اخلاقی را توصیه کرده و گفته در فعالیتهای اقتصادی لحاظ شود، موارد دیگری را در اقتصاد توصیه نکرده است.
حل مسائل با اتکا به دانش
وی معتقد است، نباید مسائل علمی را از دین طلب کنیم و این یک باور و انتظار غلط است و در این رابطه گفت: برخی مسائل با اتکا به دانش بشر قابل رفع هستند و اینکه بگوییم دین جزم‌گرایی ایجاد کرده قابل قبول نیست.
به عضو هیئت دانشگاه تربیت مدرس، عدل محور توصیه‌های اقتصادی قرآن و جنبه اخلاقی دین است و نباید توقع داشت آنچه را که دانش بشری می‌تواند در راستای تحقق عدل ارائه دهد، از دین طلب کنیم.
گفت‌وگو از سعید امینی
انتهای پیام
