تقویت مهارت همدلی؛ از تأثیرات بارز عزاداری امام حسین(ع)

از دیدگاه علمی، سوگواری برای سیدالشهدا(ع) کاملاً از شرایط یک عزاداری و غمگینی طبیعی برخوردار است و با رفتارهای اجتماعی مبتنی بر شناخت، انجام می‌شود. از این‌رو، بدون تکیه و اصرار بر قالب رفتاری خاص و براساس فرهنگ دینی و اجتماعی مردم، برگزار می‌شود و بر شناخت و آگاهی، استوار است و تنها یک رفتار نمادین و عزاداری بی‌روح و خشک نیست.

عزاداری مسلمانان براساس شناختی که از حسین بن علی(ع) و اهداف عالی آن حضرت و حرکت منتهی به شهادت ایشان دارند، انجام می‌شود. به همین دلیل در حین مرثیه‌سرایی، سوگواری روشن‌گرانه دارند؛ نه شیون بی‌هدف. آنان با عزاداری به تمام زندگی خود هدف می‌بخشند و حیات خود را حسینی می‌سازند و کسب نشاط می‌کنند و از مرگ ذلت‌آفرین، فرار می‌کنند و به‌سوی زندگی با عزت و شرافت، گام برمی‌دارند.

به‌منظور بررسی ابعاد مختلف فردی و اجتماعی گریه و عزاداری برای امام حسین(ع)، خبرنگار ایکنا از همدان با داود فتحی، روانشناس و مشاور گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم: 

ایکنا _ عزاداری و گریه برای امام حسین(ع) چه تأثیرات روانشناختی بر افراد و جامعه دارد؟

اولین تأثیر عزاداری و گریه برای امام حسین(ع) تخلیه روانی است. اگر انسان حال درونی‌اش بد باشد نیاز به یک تخلیه روانی دارد. بنابراین، گریه می‌تواند یک تخلیه هیجانی ایجاد کند، اما وقتی ما در محافل عزاداری امام حسین(ع) گریه می‌کنیم درد و رنج خود را به درد و رنج اباعبدالله(ع) و خانواده‌اش پیوند می‌زنیم و در نتیجه گریه کردن و تخلیه هیجانی و تنش‌های درونی ما در یک فضای امن اتفاق می‌افتد و همین امر به کاهش استرس و اضطراب و احساسات منفی کمک می‌کند.

البته باید توجه داشت تخلیه هیجانی افرادی که دچار افسردگی‌های شدید هستند و حضور آن‌ها در این مراسم راهکار حل مشکل آنها نیست، اما برای کسانی که کمی در زندگی دچار تنش و اضطراب شده‌اند حضور در این مراسم و گریه کردن موجب تخلیه روانی آن‌ها خواهد شد.

دومین تأثیر مهم عزاداری و گریه برای امام حسین(ع) افزایش مهارت همدلی و همدردی کردن است. زمانی که ما می‌توانیم خود را به احساسات امام حسین(ع) نزدیک کنیم که در فراغ حضرت علی‌اکبر(ع) و علی‌اصغر(ع) چه کشیده و رنج ایشان را در آن برهه درک کنیم، این به خودی خود رشد همدلی را نشان می‌دهد. بنابراین، زمانی که ما با شخصیت بزرگی مانند امام حسین(ع) همدلی می‌کنیم در حقیقت نوعی حس معنا و ارزش را در رنج هم تجربه می‌کنیم که این امر موجب می‌شود به افزایش تحمل و تا‌ب‌آوری روانی در سختی‌ها بینجامد و کمک‌کننده باشد که بدانیم دیگران چگونه در مشکلات خود صبوری می‌کنند.

تقویت هویت دینی و شخصی یکی دیگر از آثار روانی عزاداری برای امام حسین(ع) است، چراکه افراد باید یک هویت دینی نیز برای خود تعریف کنند؛ به عبارتی بی‌دین‌ترین و لاییک‌ترین افراد هم به یک اصول و مبنانی پایبند هستند، اما شرکت در این عزاداری‌ها می‌تواند به بازتعریف هویت دینی افراد کمک کند به‌ویژه ما که در یک شرایط بحرانی و در یک منطقه بحرانی در حال زندگی کردن هستیم.

دعا و گریه و زاری موجب تجربه معنویت و آرامش خواهد بود. نیایش و همدری موجب می‌شود سیستم عصبی پاراسمپاتیک فعال شده و به احساس آرامش روانی منجر شود.

ایکنا - از دیدگاه شما گریه و زاری تأثیرات اجتماعی هم دارد؟

حضور انسان‌ها در مراسم عزاداری از منظر اجتماعی بسیار حائز اهمیت است، چراکه یکی از مؤلفه‌های اصلی که انسان‌ها را دور یکدیگر جمع می‌کند همین مناسک مذهبی است. همین مناسب‌های اجتماعی همچون عزاداری‌ها و حضور در هیئت‌ها موجب پیوند و همبستگی اجتماعی خواهد شد و در نهایت حمایت اجتماعی خوبی نیز ایجاد خواهد شد.

تقویت سرمایه‌‌های اجتماعی نیز یکی از کارکردهای حضور در این مراسم عزاداری است، زمانی انسان‌ها در یک هیئت با یکدیگر همکاری و همیاری می‌کنند این امر موجب ایجاد اعتماد به یکدیگر شده و در پی آن نیز مشکلات یکدیگر را رفع و رجوع خواهند کرد که موجب تقویت سرمایه‌های اجتماعی خواهد شد.

یکی دیگر از آثار اجتماعی عزاداری برای امام حسین(ع) انتقال فرهنگی و نسلی است؛ به عبارتی این عزاداری‌ها تاریخ و هویت دینی را از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌کند و به عبارتی فرصتی برای بازسازی روانی و اجتماعی است به‌ویژه در شرایط فعلی که جنگ بر ما تحمیل شد عزاداری‌ها بسیار می‌تواند کمک‌کننده و ترمیم‌کننده روانی باشد.

ایکنا - عزاداری و گریه در مجلس امام حسین(ع) چه تأثیری بر روی نوجوانان خواهد داشت؟

حضور نوجوانان در مراسم عزاداری فرصتی را فراهم می‌کند که با یک روایت قهرمانانه و معنادار مانند وفاداری حضرت ابالفضل(ع)، فداکاری و زیربار ذلت نرفتن امام حسین(ع) هویت مذهبی و اخلاقی را در خود شکل دهد و می‌تواند با الگو‌گیری از شخصیت‌های کربلا این عزت نفس و مسئولیت‌پذیری و سایر خصیصه‌های اخلاقی را در خود نهادینه کند.

نوجوان با حضور در هیئت‌ها می‌تواند احساس تعلق اجتماعی داشته باشد و اگر نقشی در آن هییت ایفا کند افزایش اعتماد به‌نفس نوجوان افزایش خواهد یافت. به عبارتی عزاداری کردن فرصتی برای یادگیری نظم، همدلی و کارگروهی است. گریه و عزاداری می‌تواند موجب تخلیه احساسات سرکوب شده نوجوان شود.