مطالعات بین‌رشته‌ای قرآنی در سنجه کارآیی و اثربخشی
گروه اندیشه: احد فرامرز قراملکی با بیان اینکه مطالعات بین‌رشته‌ای قرآنی مانند هر رویکرد دیگر در سنجه کارآیی و اثربخشی سنجیده می‌شود، گفت: مقایسه وضعیت موجود رویکرد بین‌رشته‌ای در مطالعات قرآنی با وضعیت مطلوب آن پرسش از عوامل توسعه‌نیافتگی این رهیافت را به میان می‌آورد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، سومین هم‌اندیشی «روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن کریم» صبح امروز ۲۵ بهمن در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی آغاز به کار کرد. در این هم‌اندیشی، احد فرامرز قراملکی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران به بیان سخنانی با موضوع «نقش ارتباط تراکنشی مطالعات بین‌رشته‌ای قرآنی» پرداخت و گفت: جایگاه رهیافت بین‌رشته‌ای از نظر توصیفی و تجویزی می‌تواند ملاحظه شود.
وی ادامه داد: سه نتیجه ممکن وجود دارد، یکی این است که بگوییم که در همان جایی هستیم که باید باشیم. دومین نتیجه فاصله بین وضع موجود و مطلوب است و سومین نتیجه ممکن این است که در مسیر اشتباهی هستیم. سوالی که باید به آن پرداخت، موانع پیش‌رفت مطالعات بین‌رشته‌ای است. مانع ادراکی در این میان این است که درک درستی از این مسئله وجود ندارد. ادراک تنها تصور یا تصدیق نیست و به معنای انگاره است.
قراملکی ادامه داد: ما انگاره‌مان نسبت به خدا، متن، پژوهش و پژوهش بین‌رشته‌ای نادرست است. اینکه نوشابه یعنی کوکاکولا نشان از قدرت انگاره است. قدرت انگاره بسیار است و ادراک ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. احساس، باور و داوری‌های ما تحت تاثیر انگاره یا تصویر‌های ذهنی ماست.
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران افزود: انگاره ما از پژوهش‌های بین‌رشته‌ای چیست؟ ما آیه قرآن را ترجمه می‌کنیم یا تفسیر؟ ممکن نیست بدون مسئله، فهم، تفسیر یا پژوهش معنی داشته باشد.
وی افزود: باید بین کثرت روش و کثرت روش‌شناختی تفکیک ایجاد کرد. رمز و راز موفیقت مطالعات بین‌رشته‌ای قرآنی شناخت دقیق علوم، توجه به ارتباط تراکنشی در این پژوهش‌ها، اخلاق پژوهش بین رشته‌ای و اخلاق تفسیر است.
وی با بیان اینکه به ماهیت تراکنشی ارتباط در مطالعات بین‌رشته‌ای خواهد پرداخت، گفت: ارتباط اقسامی دارد، از جمله کنش، هم‌کنش و تراکنش. ارتباط کنشی فرایندی یک طرفه است. ارتباط کنشی یک منبع پیام دارد و گفت‌وگویی نیست. در این رابطه کنشگر همه چیز را دارد و بیان می‌کند. رابطه هم‌کنشی رابطه‌ای دو طرفه است و هر دو طرف کنش با هم ارتباط دارند و تبادل در میان است. البته گفت‌وگو گسیخته است. رابطه ما با قرآن کنشی است یا واکنشی؟
قراملکی ادامه داد: رابطه تراکنشی ارتباط فربه‌تر از کنش و واکنش است. در این مدل ما بیش از انتقال مطلب چیزی را می‌آفرینیم. اینجا بین منبع پیام، فرستنده و گیرنده تفکیکی وجود ندارد و اینجا گفت‌وگو زایاست و نه مانند ارتباط هم‌کنشی گسیخته.
وی ادامه داد: گفت‌وگو در ارتباط تراکنشی در پی هنر گفتن و شنیدن است و نه تلاش برای مجادله و جزم‌گرایی. در مطالعات بین رشته‌ای رشته‌های مختلف به میان می‌آید و باید مسئله‌ای داشته باشیم و رشته‌های مختلف در این بستر با هم گفت‌وگو کنند.
وی افزود: مطالعات بین‌رشته‌ای قرآنی مانند هر رویکرد دیگر در سنجه کارآیی و اثربخشی سنجیده می‌شود. امروزه مطالعات بین‌رشته‌ای بر پایه چنین سنجه‌ای منزلت و جایگاه انحصاری در برنامه‌های پژوهشی یافته است. مقایسه وضعیت موجود رویکرد بین‌رشته‌ای در مطالعات قرآنی با وضعیت مطلوب آن پرسش از عوامل توسعه‌نیافتگی این رهیافت را به میان می‌آورد.
قراملکی در پایان گفت: ابهام در چیستی و فرایندهای مطالعات بین‌رشته‌ای و نیز انگاره‌های ناروا از موانع توسعه‌نیافتگی است. تلقی ما از ارتباط به مثابه واحد سازه‌آفرین پژوهش بین‌رشته‌ای و ارتقای ارتباط از کنش و هم‌کنشی به تراکنشی عامل توسعه مطالعات بین رشته‌ای است. ارتباط تراکنشی نیازمند مهارت‌های ارتباطی و زمینه‌هایی گفت‌وگوی اثربخش علوم است.
