بررسی قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌ها در فصلنامه حکومت اسلامی

به گزارش ایکنا؛ در این شماره از فصلنامه حکومت اسلامی، مقالاتی با عناوین «قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌های حدی»، «استراتژی روابط بین الملل حکومت اسلامی در باره جنگ و صلح»، «جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات حکومت اسلامی»، «معیارها و عرصه‌های مصلحت ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی»، «تأثیرات نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی»، «جایگاه مقابله به ‌مثل در سیاست خارجی دولت اسلامی از منظر قرآن» و «تقویت حکومت اسلامی بر اساس مؤلفه‌های قرآنی در اندیشه سیاسی آیةالله خامنه‌ای» منتشر شده است.

قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌های حدی

در چکیده مقاله «قاعده اختیار ولی امر در عفو مجازات‌های حدی» آمده است ولی امر در حکومت اسلامی دارای اختیاراتی است که یکی از آن‎ها در حوزه مسائل جزایی، حق عفو مجازات‌های حدی است. تتبع در کتب فقهی این نکته را به دست می دهد که مشهور فقها در ابواب مختلف حدود و به صورت پراکنده به طرح این بحث پرداخته و حق عفو را با شرایطی برای معصوم به رسمیت شناخته‌اند. تاکنون به صورت متمرکز و به مثابه یک قاعده فقهی به موضوع حاضر توجه نشده و هم‎چون سایر قواعد فقهی از ضوابط آن سخن به میان نیامده است. اما با توجه به برپایی حکومت اسلامی و لزوم تدوین فقه حکومتی، قاعده‎انگاری این مسأله و تبیین حدود و ثغور آن، ضروری به نظر می‎رسد.

استراتژی روابط بین الملل حکومت اسلامی در باره جنگ و صلح

نویسنده مقاله «استراتژی روابط بین‌الملل حکومت اسلامی در باره جنگ و صلح» در طلیعه نوشتار خود آورده است جهاد از فروع فقهی است که مورد بحث بسیاری قرار گرفته است. فقیهان، این فرع فقهی را در قالب دو قسم آورده‏اند که همانا جهاد دفاعی و جهاد ابتدایی می‏باشد. این مقاله از زاویه استراتژی و راهبرد سیاست خارجی حکومت اسلامی، به بررسی مبانی قرآنی جهاد ابتدایی در پرتو سیره منقول رسول اکرم9 و آموزه قرآن، پیرامون پیشنهاد صلح پرداخته است. آن چه حاصل شده است، این که مطابق ادله مبتنی بر قرآن و سیره پیامبر اسلام، استراتژی اسلام در حوزه روابط بین‌الملل بر صلح استوار است، نه جنگ و قرآن به مسلمانان دستور می‏دهد، حتی اگر جنگی در گرفت، آن گاه که دشمن پیشنهاد صلح داد، بلافاصله صلح را بپذیرند.

جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات حکومت اسلامی

در چکیده مقاله «جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات حکومت اسلامی» می‌خوانیم تبیین جایگاه فقهی شفافیت اطلاعات دولت، محور مطالعات این جستار بوده و به دنبال یافتن پاسخ به این سؤال که «اقتضای اصول، قواعد و ادله فقهی پیرامون دسترسی آزاد به اطلاعات دولت چیست؟» این نوشتار به انجام رسید. گرچه در سال‎های اخیر، برخی محققین به موضوع شفافیت در منابع دینی پرداخته‎اند، اما هنوز جوانب این بحث از منظر فقه به شکل کامل روشن نگردیده است و همین امر ضرورت تحقیق فقهی در اطراف این موضوع را روشن می‎سازد.

معیارها و عرصه‌های مصلحت ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی

نویسنده مقاله «معیارها و عرصه‌های مصلحت ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی» در طلیعه نوشتار خود آورده است مصلحت به مثابه روی‎کردی پیشینی در فقه، ملاک جعل سیاست‎های کلان در سیاست خارجی نظام اسلامی قرار گرفته و به مثابه روی‎کرد پسینی، علاوه بر این‎که کاربست آن درگرو ضوابط عامی چون حفظ نظام در عرصه نظامی و انتظامی، استقلال کشور، نفی سلطه بیگانگان، هم‎گرایی در نظام بین‌الملل و دورماندن از ضرر قرار داده شده است، تدبیر امور، اولویت‎گذاری در سیاست‎ها و حل تزاحمات را عهده‎دار شده و منافع جامعه اسلامی بر محور غایات اسلامی را در عرصه‎های کلانی چون امنیت، اقتصاد و حقوق، مورد بررسی قرار داده است. بلکه با وجود کاربست مصلحت در همه نظام‎ها و مکاتب سیاسی، نظام سیاسی اسلام به‎واسطه ضوابط و ملاک‎های حاکم بر شریعت و اخلاق‎محوری، گونه مصلحت‎ورزی متفاوتی از سایر مکاتب یافته و در عرصه بین‎الملل از مصلحت‎ورزی‎های سایر نظام‎ها متمایز خواهد شد. این تحقیق درصدد است، در راستای تبیین سیاست‎های کلان نظام اسلامی در عرصه بین‎الملل، بر اساس روی‎کرد توصیفی ـ تطبیقی و استنتاجی، معیارها و عرصه‎های مصلحت‎ورزی در سیاست خارجی نظام اسلامی را مورد عنایت و بررسی قرار داده و علاوه بر استناد به مبانی فقه شیعه، امتیاز این‎گونه مصلحت‎ورزی نسبت به نظام‎های دیگر را نشان دهد. براین‎اساس، فقه شیعه قادر است بر اساس قرائت بومی (شیعی) و مبتنی بر منابع و مبانی شیعی از مصلحت و برگرفته از آموزه‎های فقه شیعه در کتاب جهاد، در سیاست خارجی دولت اسلامی، از عنصر مصلحت، به گونه مطلوب استفاده کرده و کارآمدی فقه در نظام اداره جامعه را در عرصه‎های مختلف امنیتی، حقوقی و مالی به اثبات برساند.

تأثیرات نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی

در طلیعه نوشتار «تأثیرات نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی» آمده است یکی از چالشی‎ترین مباحث فقه سیاسی دوران معاصر، بحث از وجوب یا حتی جواز انقلاب و تشکیل حکومت اسلامی بوده است. بخشی از این مناقشات، مربوط به مسأله شک در قدرت براندازی حکومت پهلوی و اداره جامعه پس از تشکیل حکومت و وظیفه مکلف در این مقام است. به نظر می‌رسد در رابطه با این مناقشه، نظریه خاص امام خمینی‌1 در رابطه با چگونگی ‌توجه خطاب به مکلفین؛ یعنی نظریه خطابات قانونی و لازمه آن؛ یعنی عدم شرطیت قدرت در تکلیف، تأثیر مستقیم بر عمل‎کرد ایشان در مسیر انقلاب اسلامی داشته است. این مقاله با بررسی تأثیرات احتمالی نظریه خطابات قانونی امام خمینی بر انقلاب اسلامی، در دو صورت «شک در قدرت» و «علم به عدم قدرت»، به این نتیجه می‎رسد که مبنای اصولی امام خمینی برای مشروعیت انقلاب، لازمه نظریه خطابات قانونی در رابطه با شرطیت قدرت در جایی که علم به امکان تحصیل قدرت است، می‎باشد.

جایگاه مقابله به ‌مثل در سیاست خارجی دولت اسلامی از منظر قرآن

در طلیعه نوشتار «جایگاه مقابله به ‌مثل در سیاست خارجی دولت اسلامی از منظر قرآن» می‌خوانیم «مقابله به ‌‌مثل» در روابط بین‌الملل و سیاست خارجی کشورها همواره مورد توجه بوده است. این اصل ریشه قرآنی دارد و در مباحث فقهی، تحت عنوان قاعده فقهی مقابله به‌‌مثل مطرح شده است. این نوشتار به‎دنبال واکاوی شیوه‌های کاربرد آن در روابط بین الملل از منظر قرآن با روش توصیفی ـ تحلیلی توأم با تفسیر است. از دیدگاه قرآن کریم، مقابله به‌ مثل در تمامی امور؛ اعم از مثبت و منفی به‎ویژه در عرصه جنگ و صلح در حوزه سیاست خارجی کاربرد دارد و این کتاب آسمانی، راهبردهای به کارگیری آن را فراروی دولت اسلامی قرار داده است تا بر‌اساس مصالح و اولویت‌های موجود آن را در تعامل و روابط با دیگران به کار گیرد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد، توصیه قرآن نسبت به مقابله به مثل با دیگران در امور نیک و مثبت جبران احسن آن‎ها است، اما در امور منفی و در برابر کشوری که روابط خصمانه با دولت اسلامی دارد، توسل به اقدام متناسب متقابل است. در این باره اجتناب از زیاده‌روی به‎ویژه نسبت به غیر نظامیان و نیز استفاده از روش‌های غیر انسانی توصیه شده است.

تقویت حکومت اسلامی بر اساس مؤلفه‌های قرآنی در اندیشه سیاسی آیةالله خامنه‌ای

نویسنده مقاله «تقویت حکومت اسلامی بر اساس مؤلفه‌های قرآنی در اندیشه سیاسی آیةالله خامنه‌ای» در چکیده نوشتار خود آورده است جامعه انسانی به حکومت نیاز دارد. در متون اسلامی نیز بر ضرورت تشکیل حکومت اسلامی تأکید شده است. با بررسی قرآن کریم می‌توان به راه‌کارهای تقویت حکومت اسلامی دست یافت. هدف از این مقاله استخراج مؤلفه‌های قرآنی تأثیرگذار بر تقویت حکومت اسلامی است. تحقیق نشان می‌دهد فرهنگ و مدیریت جهادی مؤلفه‌های قرآنی تأثیرگذار در تقویت حکومت اسلامی هستند که در بنیان‌های فکری مقام معظم رهبری نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. سؤال اصلی مقاله این است که: «در سپهر اندیشه مقام معظم رهبری، راه‌کارهای قرآنی تقویت حکومت اسلامی چیست؟».

از بررسی آیات قرآن کریم و دیدگاه‌های مقام معظم رهبری درمی‌یابیم برای تقویت حکومت اسلامی، باید به فرهنگ و مدیریت جهادی و مؤلفه‎های آن توجه شود. فرهنگ جهادی در مؤلفه‌های خدامحوری، ولایت­پذیری و اخلاق‎مداری تبلور می‌یابد؛ چنانکه مدیریت جهادی با مؤلفه‎های دشمن‌شناسی، تعاون، خدمت­گزاری، خستگی‌ناپذیری و سرعت عمل تحقق می‎یابد. این پژوهش به لحاظ نوع تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی است.