موقوفه‌ای با قدمت چهار قرن در مسیر تربیت طلاب

مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان از مدارس مشهور مشهد در سال 1077 از سوی واقف خیراندیش عباسقلی خان شاملو پس از جنگ با ازبک‌ها و برای بیرون راندن آنان از خاک خراسان و در راستای تربیت طلاب برای ارشاد و راهنمایی مردم تأسیس شد که روایت آن از زبان نسل هفتم این واقف بزرگ شنیدنی است.

علی سپهری شاملو، تولیت مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان و از نوادگان واقف خیراندیش عباسقلی خان شاملو در گفت‌وگو با ایکنا از خراسان رضوی، در خصوص تاریخچه تأسیس این مدرسه اظهار کرد: از سال 1387 تولیت موقوفات عباسقلی خان از سوی اداره اوقاف و امورخیریه به من واگذار شد، موقوفات زیادی از عباسقلی خان به جا مانده که از پایین خیابان آغاز و تا دروازه هرات ادامه دارد.

وی ادامه داد: در زمان شاه عباس صفوی بخش‌هایی از افغانستان و همچنین هرات جزئی از ایران بود، براساس توافق دولت‌ها دیگر موقوفه‌ای به شکل قدیم در آنجا نداریم و عباسقلی خان مدرسه را سال 1077 بنا کرده که تاریخچه آن بر کتیبه سر در ایوان وجود دارد.

سپهری شاملو با بیان اینکه عباسقلی خان والی یا به قولی استاندار خراسان بود و از طرفی اسلحه‌خانه نیز به دست ایشان اداره می‌شد، بیان کرد: جرقه تأسیس مدرسه بعد از جنگ با ازبک‌ها برای بیرون راندن آنان از خاک خراسان زده می‌شود و با خود می‌گوید وقتش رسیده شمشیرها را غلاف کنیم و به‌دنبال چاره‌ای برای ساخت ایران باشیم و تنها راه این است که مردمی را تربیت کنیم که مردمانی را تربیت کنند؛ لذا به تأسیس این مدرسه برای تربیت طلاب اهتمام کرد.

تولیت مدرسه علمیه عالی نواب ابراز کرد: زمانی که عباسقلی خان تصمیم به بنای مدرسه گرفت، شبی در مسیر حرم مطهر رضوی با فرزندش علی مردان‌خان که فانوس‌کِش پدر بود، با اشاره انگشت سفارش کرد بعد از من این مکان را مدرسه‌ای برای طلاب بسازید که در این حین علی مردان خان که فردی فاضل بود، پشت سر پدر راه می‌رود و در این حال پدر به وی می‌گوید: «تو فانوس‌کش من هستی، چرا پشت سرم حرکت می‌کنی؟ اکنون نوری برای دیدن پیش پای خود ندارم» که فرزندش در پاسخ به سفارش پدر می‌گوید: «وقتی شما خودتان هستید چرا این کار را به من سفارش می‌کنید؟ و باید این نور را خود شما قبل از رفتن بفرستید.»

وی اظهار کرد: جرقه این تصمیم همان جا زده می‌شود، لذا ایشان برای کلنگ‌زنی این مدرسه بزرگانی را گرد هم جمع کرد، از طرفی پدر عباسقلی خان نیز حدود 34 سال والی هرات بود که در این جمع می‌گوید: «فردی که نماز صبحش قضا نشده بیاید و کلنگ این مجموعه را بزند.» در بین جمع کسی داوطلب نمی‌شود که در آخر عباسقلی خان آستین خود را بالا زده و کلنگ تأسیس این مدرسه را می‌زند. به گفته پدر، عباسقلی خان نه تنها از زمان بلوغ یک رکعت نماز صبحش قضا نشده، بلکه نماز شبش نیز به نماز صبحش وصل می‌شد؛ چرا که به لحاظ اعتقادی بسیار قوی بود.

سپهری شاملو در تشریح بنای این مدرسه عنوان کرد: بنای مدارس زمان صفویه چهار ایوانی بوده و این بنا نیز به سبک دوره صفوی چهار ایوانی بنا شده که شامل دو ایوان از درب ورودی و دو ایوان هم از دو طرف است که به چهار ایوانی معروف بوده و مختص معماری زمان صفوی است.

تولیت مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان تصریح کرد: بنای مدرسه در دو طبقه شامل 92 حجره بوده که با تغییرات صورت گرفته برخی از حجره‌ها و دو هشتی بالای بنا وسعت یافته و در حال حاضر حدود 80 حجره است.

وی بیان کرد: در گذشته طلابی از سایر شهرستان‌ها و حتی کشورهایی چون افغانستان و پاکستان برای تحصیل به این مدرسه می‌آمدند اما در حال حاضر همه طلاب ایرانی و سطح سواد بالای دیپلم هستند، ضمن اینکه خوابگاه نیز برای طلابی که از شهرستان می‌آیند، در طبقه بالای مدرسه وجود دارد و در بخشنامه هم آمده که هر کس در حال تحصیل است، می‌تواند مقیم باشد.

در ادامه حجت‎الاسلام ابوالقاسم قندی، مسئول آموزش مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان در خصوص نحوه ورود خود به مسیر طلبگی اظهار کرد: بعد از اینکه در رشته حسابداری با مدرک کارشناسی فارغ‌التحصیل شدم برای تحصیل دروس طلبگی وارد مدرسه عباسقلی خان شدم و پس از طی سطوح در رشته فلسفه و کلام از مدرسه علمیه عالی نواب فارغ‌التحصیل شدم و اکنون در مدرسه عباسقلی خان خدمت می‌کنم.

تاریخچه مدرسه علمیه عباسقلی خان

وی افزود: در خصوص تاریخچه مدرسه باید بگویم که این بنا در زمان صفویه تأسیس شده و حدود 370 سال قدمت دارد البته مدرسه از این وسیع‌تر بوده اما 10 متر عقب‌نشینی داشته و گاراژی که اکنون به بازار عباسقلی خان معروف است نیز جزء بنای مدرسه بوده و مدرسه فعلی تقریبا یک بخش از سه بخش مدرسه‌ای بوده که در ابتدا بنا شده است.

قندی ادامه داد: از آنجا که قبلا مدرسه سطح یک و برای طلاب لیسانس بود، در حال تسویه طلاب هستیم و اکنون در حال جذب طلاب تخصصی هستیم. تعداد 187 طلبه در سه سال گذشته در حال حاضر به 100 نفر رسانده‌ایم که در سال اول طلاب تخصصی که جذب شدند، حدود 15 نفر بودند و در حال حاضر 40 طلبه تخصصی در سه سال مختلف داریم.

مسئول آموزش مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان اظهار کرد: اولین خروجی مدرسه امسال با ارائه پایان نامه خود فارغ‌التحصیل خواهند شد و برنامه که برای مقاطع در نظر گرفته شده دوره پنج ساله است اما بعضی از طلبه‌ها با تلاش خود و مساعدت اساتید این دوره را چهارساله طی خواهند کرد.

قندی ادامه داد: مبنای دروسی که در این مدرسه تدریس می‌شود همان است که از مرکز مدیریت اعلام می‌شود و شامل فلسفه شرق، فلسفه غرب، بررسی عرفان‌های نوظهور، کلام تطبیقی، تاریخ ادیان بزرگ و سایر دروس کلامی است.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر 17 استاد برجسته مشغول تدریس در این حوزه هستند، افزود: اساتیدی چون سیدمحمد موسوی بایگی، سیدعلی حسینی شریف، رامین گلمکانی، غلامعلی مقدم، محمد اسفندیاری، استاد کهنسال، امیر خندقی، استاد حیدری و ... در مدرسه علمیه نواب تدریس دارند که همه نیز در سایر حوزه‌ها و دانشگاه‌ها نیز تدریس دارند.

مسئول آموزش مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان تصریح کرد: آخر سال 98 و تابستان کلاس‌ها آنلاین برگزار شد اما این امر نارضایتی طلاب را در پی داشت؛ چرا که فراگیری دروس به‌صورت آنلاین دشوار بود و از آنجا که وسعت مکان داریم این شرایط فراهم شده تا کلاس‌ها به‌صورت حضوری برگزار شود.

قندی ابراز کرد: خوشبختانه مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان به لحاظ علمی شاخص است و حتی طلابی که در این مدرسه تحصیل کردند در حال حاضر در مدرسه عباسقلی خان و مدارس دیگر نیز به‌عنوان استاد تدریس می‌کنند.

وی گفت: در خصوص نحوه پذیرش طلبه تبلیغات ما گسترده است و علاوه بر اینکه به‌صورت حضوری به مدارس علمیه می‌رویم از پیام‌رسان‌های مختلف برای اطلاع‌رسانی استفاده می‌کنیم. امسال هم 300 نفر در آزمون شرکت کردند که البته با توجه به شرایط کرونایی این آزمون به‌صورت آنلاین برگزار شد و از این تعداد 20 نفر پس از مصاحبه گزینش شدند.

مسئول آموزش مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان ادامه داد: نمره حداقلی برای گزینش افراد 50 است که پس از کسب این نمره برای مصاحبه دعوت و پس از مصاحبه یک دوره تثبیت برای افراد برگزار می‌شود و سپس گزینش نهایی پس از آزمون دوره تثبیت صورت می‌گیرد.

قندی در خصوص پرداخت هزینه برای طلاب مشغول به تحصیل بیان کرد: پایه اولیه پرداخت شهریه به طلاب 30 هزار تومان است که این مبلغ با توجه به شرایط متاهل بودن، فرزند دار بودن، معدل بالا، تحقیق، ارائه کنفرانس، پژوهش‌ها و ... تا 450 هزارتومان افزایش پیدا خواهد کرد.

وی اظهار کرد: از آنجا که دوره برگزاری فشرده است، لذا طلابی که در حال تحصیل هستند فرصتی برای داشتن شغل دوم ندارند و تنها روز تعطیل‌شان، بعدازظهر روز پنجشنبه تا صبح جمعه است، البته از طرف مرکز حوزه علمیه نیز مبلغ 500 هزارتومان به طلاب در حال تحصیل تعلق می‌گیرد، اما باز هم هزینه دریافتی طلاب در شرایط فعلی بسیار ناچیز است.

مسئول آموزش مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان گفت: تفاوت دریافتی طلاب سطح یک، دو و سه 50 هزارتومان است و هزینه مدرسه از طریق موقوفات عباسقلی خان که زمین کشاورزی است که بیشتر آن در روستای یاقوتین تربت‌جام است، تأمین می‌شود و منابع ما با توجه به شرایط ویروس کرونا محدود شده است.

وی با اشاره به اینکه در سال جاری با مشکل جدی در خصوص بودجه مواجه هستیم، بیان کرد: کل بودجه سالانه مدرسه در سال گذشته 20 میلیون تومان در ماه و در مجموع 240 میلیون تومان بوده است، با توجه به رایزنی‌های صورت گرفته در سال جاری، ماهانه 70 میلیون تومان به این مجموعه تعلق گرفت که از این مقدار ماهی 10 میلیون هزینه استاد و 60 میلیون هزینه خوراک و... برای طلاب می‌شود.

قندی گفت: سال گذشته برگزاری کلاس غیرحضوری بود و لذا هزینه خوراک طلاب مطرح نبود، اما در سال جاری با برگزاری حضوری کلاس‌ها این نوع هزینه‌ها افزوده شده، لذا از هر طلبه بابت وعده ناهار مبلغ 5000 تومان به‌عنوان یارانه غذا دریافت می‌کنیم.

مسئول آموزش مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان بیان کرد: بخشی از موقوفات عباسقلی خان آزادسازی نشده و در حال حاضر از 70 رقبه فقط سه رقبه در اختیار مدرسه است و از ابتدای خیابان نواب تا سرای مرتضوی واقع در خیابان پنجراه پایین خیابان از موقوفات عباسقلی خان بوده که در زمان پهلوی آزادسازی نشده است؛ لذا برای پس گرفتن آن اقدام کردیم اما روند تشکیل پرونده و بازپس گرفتن هر رقبه در حدود سه سال طول می‌کشد.

وی اظهار کرد: بخشی از رقبات در کشور افغانستان بوده که دیگر از حیطه ما خارج شده و عملا کاری برای بازپس گیری آن نمی‌توانیم انجام دهیم، بخشی در نقطه صفر مرزی بوده که به صورت پادگان درآمده و یا زمینی است که قابل استفاده نیست و تنها آنچه از موقوفات عباسقلی خان در دست داریم، همان زمین‌های یاقوتین در شهرستان تربت‌جام است که زیر کشت خربزه قرار دارد.

قندی اظهار کرد: خوشبختانه بسیاری از فارغ‌التحصیلان این مجموعه امروز در جامعه در مشاغل حساسی چون وکالت، قضاوت، استادی و مدیریتی مشغول به کار و در شغل خود بسیار توانمند نیز هستند.

مسئول آموزش مدرسه علمیه عالی عباسقلی خان افزود: تدریس درس خارج را به خاطر محدودیت محیطی نداریم؛ چرا که طلاب در سطوح مختلف با درک متفاوت هستند و تدریس برخی دروس با این آمادگی طلاب هماهنگی ندارد.

در مسیر طلبگی و تبلیغ اسلام دشواری‌های زیادی وجود دارد، اما افرادی هستند که برای طی طریق، این راه را که سرانجام آن معرفت‎افزایی دینی و انسانی است، انتخاب کردند و تمام مصائب و مشکلات را برای ترویج مکتب اسلام به جان می‌خرند.