شهادت حاج آقا مصطفی؛ غروبِ قبل از طلوع

به گزارش ایکنا، همزمان با ایام‌الله دهه فجر انقلاب اسلامی، مجموعه «تا انقلاب» به بررسی برخی از رویدادهای مهمی می‌‌پردازد که به پیروزی نهضت امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی منجر شد.

سیدمصطفی خمینی در سال 1309 به دنیا آمد و در فضایی مذهبی و علمی رشد کرد و توانست تا سن 27 دوره‌های مقدماتی، سطوح عالی و دوره خارج فقه و اصول را طی کند و به درجه اجتهاد نایل شود.

او در کنار پدرش به فعالیت‌های سیاسی و مبارزاتش علیه رژیم استبدادی روی آورد. سیدمصطفی پس از تبعید پدر فعالیت‌های خود را افزایش داد و تلاش می‌کرد پیام و مکتب امام خمینی(ره) را ترویج و تبیین کند. از این رو مدتی نگذشت تا مصطفی نیز مانند پدر تبعید شد و در کنار پدر فعالیت‌های علمی و سیاسی خود را ادامه داد.

ساواک که تصور می‌کرد با تبعید امام(ره) و فرزند ارشد امام، تفکر و اندیشه انقلابی را از جامعه دور سازند اما با توجه به اقبال مردم به امام، رژیم پهلوی از امام در تبعید نیز هراسان بود از این رو طرح ترور امام و یا حاج مصطفی را در سر می‌پروراندند.

اول آبان سال 1365 این توطئه رنگ واقعیت به خود گرفت و حاج آقا مصطفی در خانه خود به طرز مشکوکی به شهادت رسید.

در شب شهادت، حاج آقا مصطفی زودتر به خانه رفت زیرا قرار بود که ساعت 12 مهمان برایش بیاید. همسر ایشان آن شب بیمار بود و به توصیه حاج آقا مصطفی به استراحت می‌پرداخت. صبح یک‏شنبه، نهم ذی القعده برابر با اول آبان 1356، خدمتکار منزل مانند همیشه صبحانه حاج آقا مصطفی را به اتاق او برد و در زد. در حالی که لامپ روشن بود، پاسخی نشنید. در را کمی باز کرد و متوجه شد که ایشان شام نخورده و ظرف غذا دست نخورده در کنار اتاق است. حاج آقا مصطفی را دید که بر روی سجاده و کتاب دعا به حالت سجده خم شده بود و حرکتی نداشت. زیر چشمان وی به رنگ خرما و کبود بود. دست‏هایش نیز کبود شده بود و لکه‏‌هایی بنفش نیز روی سینه و سر شانه‌هایش وجود داشت. پیکر حاج آقا مصطفی را به بیمارستان رساندند. پزشک پس از معاینه تشخیص داد که او بر اثر مسمومیت، دو ساعت پیش از معاینه از دنیا رفته است. با علایمی که روی پوست بدن حاج آقا مصطفی وجود داشت، مشخص بود که مرگ طبیعی نبوده و ناشی از مسمومیت بوده است. کبودی زیر چشم، کبودی دست‏‌ها و پاها، لکه‏‌های بنفش روی سینه و سر شانه‏‌ها، زردی انگشت بزرگ پای چپ، همه و همه حاکی از مسمومیت او بود.

امام خمینی(ره) پس از شنیدن خبر رحلت حاج آقا مصطفی بسیار متأثر شدند اما در پیامی کوتاه مقاومت یک رهبر انقلابی را به رخ دشمنان کشیدند. در این پیام آمده است: «انا لله و انا الیه راجعون _ در روز یکشنبه نهم ذی القعده الحرام ۱۳۹۷ مصطفی خمینی، نور بصرم و مهجه قلبم دار فانی را وداع کرد و به جوار رحمت حق تعالی رهسپار شد. اللهم ارحمه واغفر له واسکنه الجنه بحق اولیائک الطاهرین علیهم الصلوه والسلام».

نماز را سید ابوالقاسم خویی بر پیکر حاج آقا مصطفی اقامه کرد و پس از تشییع، وی را در حرم امام علی (ع) دفن کردند.

تا اینجای کار رژیم پهلوی به نتیجه مطلوب خود دست یافته بود و یکی از بازوان اصلی و مهره‌های تأثیرگذار جریان انقلاب را از میان برداشته بود اما پس از انتشار خبر رحلت حاج آقا مصطفی در ایران بار دیگر روحیه انقلابی مردم به جوش آمد و مساجد، حسینیه‌ها و خیابان‌ها مملو از شعارهای انقلابی شدند.

در حالی که با سختگیری‌های رژیم پهلوی نزدیک به 13 سال سخن گفتن از امام خمینی(ره) و سیره و سلوک انقلابی ایشان در محافل و مساجد ممنوع بود، اما رحلت حاج آقا مصطفی فضا را برای سخن گفتن از ایشان و تبلیغ نهضت خمینی فراهم کرد.

در نجف حوزه‌های علمیه و بازار تعطیل شد و مراسم بزرگداشت حاج آقا مصطفی از سوی شخصیت‌های برجسته عراق و همچنین گروه‌های مردمی برگزار شد. علمای نجف تصمیم گرفتند تا اربعین رحلت حاج آقا مصطفی مدارس را تعطیل کنند اما امام خمینی(ره) مخالف این تصمیم بود.

در ایران نیز تهران و قم تعطیل شد. مردم از جای جای ایران خود را به قم رساندند و در بیت امام تجمع کردند. بیت امام و خیابان‌های منتهی به بیت مملو از جمعیت بود و مردم شعارهای انقلابی سر می‌دادند و خواستار بازگشت امام و پایان تبعید بودند.

مراسم بزرگداشت حاج آقا مصطفی در شهرهای مختلف ایران برگزار شد و تا رژیم پهلوی دستور به برخورد و جلوگیری از برگزاری این مجالس را بدهد، مجالس متعددی برگزار شد. بیشتر سخنرانان در آغاز سخن، این آیه قرآن را می ‌خواندند: «وَ إِذِ ابْتَلی إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِمامًا»  (بقره: ۱۲۴). آنان با تشبیه امام خمینی به حضرت ابراهیم(ع) که در اثر پیروزی و سربلندی در همه آزمایش‌های الهی و صبر در برابر قربانی کردن حضرت اسماعیل(ع) به مقام امامت رسیده بود، به آیت‌الله خمینی عنوان «امام» دادند.

شب هفتم شهادت حاج آقا مصطفی همه گروه‏‌ها، احزاب و سازمان‏‌های سیاسی در کنار شخصیت‏‌های مذهبی و روحانیون در مسجد ارک تهران تجمع کردند و مجلس باشکوهی برای بزرگداشت سیدمصطفی برگزار شد. جمعیت به گونه‌ای بود که مأموران رژیم توان مقابله با آن را نداشتند.

مراسم بزرگداشت حاج آقا مصطفی که به نوعی مجالس تبلیغ انقلاب اسلامی بود در شهرها و روستاهای مختلف ایران برگزار می‌شد و حکومت پهلوی که تصور چنین رفتاری را از مردم نداشت، نتوانست به طور کامل با تجمعات مردم مقابله کند و بیشتر مجالس به تظاهرات خیابانی و درگیری منجر شد.

مردم ایران تا اربعین شهادت حاج آقا مصطفی مراسم بزرگداشت و عزاداری برپا کردند. در آستانه چهلمین روز شهادت حاج آقا مصطفی، روحانیان مبارز حوزه علمیه قم با انتشار اعلامیه‌ای از مردم، عالمان و مبارزان خواستند از این فرصت تاریخی کمال استفاده را ببرند. در این اعلامیه، علاوه بر تجلیل از مقام والای حاج آقا مصطفی، به افشاگری در مورد جنایات شاه و رژیم او و مشکلات سیاسی ایران پرداخته شده بود.

طبق برنامه‌ریزی‌های به عمل آمده در سراسر کشور مجالس اربعین شهادت حاج آقا مصطفی برگزار شد و سخنرانان در این مجالس به تبیین اندیشه‌های انقلاب اسلامی و جنایات رژیم پهلوی پرداختند.

در همین روز مجلس باشکوهی در مسجد اعظم قم برگزار شد که با استقبال گسترده مردم روبرو شد. در پایان این مجلس قطعنامه ای صادر شد که مهم ترین مفاد آن عبارت است از:

بازگشت سریع حضرت آیت‌الله العظمی، قائد بزرگ اسلام، امام خمینی «دام ظله»، آزادی زندانیان سیاسی، آزادی زندانیان جریانات دانشگاه تهران و جریان‏های مختلف تهران، استرداد مدرسه فیضیه، پایگاه حوزه علمیه قم، آزاد کردن بناهای توقیف شده مدارس، آزادی اجتماعات و بیان و قلم و رفع منع از منابر وعاظ دانشمند، خاصه آقای فلسفی و رفع سانسور از مطبوعات و کتب و دیگر وسایل ارتباط جمعی و ...

این مجالس و تظاهرات انقلاب اسلامی را شکوفاتر می‌ساخت. دستگیری و تبعید شخصیت‌های انقلابی و مذهبی در این ایام به اوج خود رسید اما در مسیر انقلاب ضعف و خللی ایجاد نشد. خورشید عمر بابرکت حاج آقا مصطفی در سن 47 سالگی غروب کرد اما نویدبخش طلوع آزادی و پیروزی انقلاب اسلامی شد.