خطیب نماز جمعه صدای فریاد مردم باشد / خطبه‌های آیت‌الله طالقانی وحدت‌آفرین بود
عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم گفت: خطیب نماز جمعه صدای فریاد مردم است و باید آنچه را در دل‌های مردم وجود دارد، فریاد بزند، بنابراین اگر نماز جمعه این ویژگی را داشته باشد، دلگرم‌کننده بوده و تفرقه‌انگیز نباشد، مردم را به خود جذب می‌کند.
پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، نماز جمعه به‌صورت پراکنده در برخی از شهرها برگزار می‌شد. به‌طور مثال در سال ۴۷ اولین نماز جمعه تهران مستقل از دولت از سوی آیت‌الله طالقانی در مسجد جامع نارمک اقامه شد. پس از پیروزی انقلاب آیت‌الله طالقانی به امام خمینی(ره) پیشنهاد برگزاری نماز جمعه را ارائه دادند و امام(ره) نیز با این پیشنهاد موافقت کردند و از آیت‌الله طالقانی خواستند که ایشان نماز جمعه را اقامه کنند. بنابراین در پنجم مرداد ۵۸ اولین نماز جمعه رسمی به امامت آیت‌الله سیدمحمود طالقانی و با حضور گسترده و میلیونی مردم در دانشگاه تهران اقامه شد.
به همین مناسبت خبرنگار ایکنا از اصفهان، گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام والمسلمین محمود صلواتی، قرآن‌پژوه و عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم داشته است که متن آن را در ادامه می‌خوانید:
ایکنا ـ آیت‌الله طالقانی به‌عنوان کسی که اولین نماز جمعه بعد از انقلاب را اقامه کرد، چه نگرشی نسبت به نماز جمعه و کارکرد آن داشت؟
مرحوم آیت‌الله طالقانی شخصیت بسیار جامعی داشت و همه جریان‌های سیاسی ایشان را قبول داشتند، هم در سلک روحانیت قرار داشت، هم سال‌های سال مبارزه کرده بود و هم با جریان‌های مختلف سیاسی ارتباط داشت، لذا چهره‌ای محبوب و آشنا به مسائل زمان بود و نیازهای جامعه را درک می‌کرد و به نظر می‌رسید که مهم‌ترین و درست‌ترین انتخاب برای خطیب نماز جمعه تهران در آن مقطع بود، بنابراین انتخاب بسیار مناسبی محسوب می‌شد.
یکی از ویژگی‌های آیت‌الله طالقانی، جامعه‌نگری ایشان و توجه به وحدت جامعه بود. برای یک خطیب نماز جمعه، مهم‌ترین ویژگی این است که سخنانش جمع‌کننده، دلگرم‌کننده و امیدبخش باشد که آیت‌الله طالقانی این ویژگی‌ها را داشت. لذا، به نظر می‌رسد در ابتدای انقلاب مثل بسیاری از انتخاب‌های درست دیگری که در آن مقطع انجام شد و نیروهای کارکشته، انقلابی و باتجربه برای مسئولیت‌های مختلف انتخاب می‌شدند، یکی از این انتخاب‌ها، مرحوم آیت‌الله طالقانی برای امامت نماز جمعه تهران بود.
آیت‌الله منتظری در زندان هم‌بند آیت‌الله طالقانی بود. ایشان از قبل از پیروزی انقلاب معتقد بود که نماز جمعه باید اقامه شود و حتی در شرایط خفقان رژیم شاه، خود ایشان در نجف‌آباد نماز جمعه اقامه می‌کرد و مرحوم طاهری نیز با دستور و عنایت ایشان، در اصفهان به اقامه نماز جمعه می‌پرداخت. مرحوم منتظری زمانی هم که در زندان بود، با همان چند نفری که دور هم جمع می‌شدند، نماز جمعه را اقامه می‌کرد. این همنشینی و همراهی با ایشان و دیدگاهی که نسبت به نماز جمعه وجود داشت، مبنی بر اینکه نماز جمعه عامل وحدت و صدای اسلام و جمع‌کننده میان مسلمانان است، در ذهن آیت‌الله طالقانی نقش بسته بود، بنابراین با رغبت و علاقه امامت نماز جمعه تهران را پذیرفتند.
ایکنا ـ اگر خطبه‌های نماز جمعه آیت‌الله طالقانی را تحلیل محتوا کنیم، مهم‌ترین محورها و مباحثی که ایشان در این خطبه‌ها بیان می‌کرد، چه بود؟
مرحوم آیت‌الله طالقانی در خطبه‌های نماز جمعه بر وحدت تکیه داشت، بارها بر این موضوع تأکید و از تفرقه و خودرأیی نهی می‌کرد. در آن شرایط ابتدای انقلاب، گروه‌هایی بودند که می‌خواستند جامعه را در راستای منافع خود شعبه شعبه کنند، ولی آیت‌الله طالقانی به وحدت و همراهی با دیگر اقشار جامعه توصیه می‌کرد.
ایشان همچنین در خطبه‌های نماز جمعه، بر رهبری امام(ره) تأکید داشت و با اینکه خودش رجل سیاسی بود، ولی محور وحدت جامعه و آن نخ تسبیحی که اقشار مختلف را به هم مربوط می‌کرد، مرحوم امام(ره) می‌دانست. ایشان در خطبه‌های نماز جمعه راجع به مشکلات جامعه نیز صحبت می‌کرد و راهکارهایی را که به ذهنش می‌رسید، ارائه می‌داد. مبانی دینی را به‌خصوص برای جوانان تشریح می‌کرد و خطبه‌های ارزشمندی که از خود به یادگار گذاشت، در تاریخ انقلاب اسلامی ماندگار است.
ایکنا ـ علت محبوبیت خطبه‌های نماز جمعه امثال آیت‌الله طالقانی چه بود؟
ابتدای انقلاب، شور و هیجانی در جامعه وجود داشت. به هر حال، انقلاب به تازگی پیروز شده بود و مردم در نماز جمعه شرکت می‌کردند تا صدای انقلاب و اسلام رحمانی و وحدت‌آفرین را بشنوند. لذا، در هر جایی که نماز جمعه برگزار می‌شد، به‌ویژه در تهران، تمام خیابان‌های اطراف محل برگزاری نماز جمعه بسته می‌شد و مردم به‌صورت گسترده شرکت می‌کردند و این همان نقشی بود که از نماز جمعه انتظار می‌رفت، ولی متأسفانه در سال‌های بعد اثربخشی نماز جمعه کمرنگ شد و در برخی شهرها این ویژگی خود را از دست داد.
ایکنا ـ با توجه به اینکه نماز جمعه‌های ابتدای انقلاب با حضور گسترده مردم برگزار می‌شد، ولی اکنون دیگر شاهد حضور گسترده مردم در نماز جمعه‌ها نیستیم، خطبه‌های نماز جمعه باید به چه سمت‌وسویی برود تا حضور گسترده مردمی را به خود جذب کند و اثربخش باشد؟
خطیب نماز جمعه در واقع صدای فریاد مردم است. در شعارهای ابتدای انقلاب می‌گفتند: خمینی تو روحی از خدایی / فریادی از دل‌هایی / رهبر مایی. یعنی امام(ه) روح خدا بود، مبانی اسلام را بیان می‌کرد و صدای مردم و آنچه را در دل‌های ایشان بود، فریاد می‌زد. در نتیجه، رهبر مردم بود. اگر نماز جمعه‌ها این ویژگی را داشته باشند، دلگرم‌کننده بوده و تفرقه‌انگیز نباشند، مردم را به خود جذب می‌کنند.
متأسفانه علت خلوت شدن برخی نماز جمعه‌ها این است که بعضاً اختلافات و تسویه‌حساب‌های سیاسی در نماز جمعه‌ها مطرح و نسبت‌هایی به برخی افراد داده می‌شود، در حالی که امکان دفاع برای آنها وجود ندارد. وقتی این اتفاقات افتاد، می‌بینیم که اقشار مختلف کمتر به نماز جمعه می‌آیند.
انتهای پیام
