آسیب‌ها و چالش‌های تغییر دولت در ایران / شیطان‌سازی دولت سابق و تصور منجی‌گرایی برای دولت جدید
استاد دانشگاه درباره آسیب‌های جابه‌جایی دولتها در ایران گفت: زمانی که دولت سابق را با هدایت رسانه‌ای و پمپاژ تحلیل‌های اهریمن‌ساز از سوی جناح‌های مخالف حاکم بر جامعه، یک پدیده شیطانی، فاسد و سر تا پا سیاه در مقابل ملت نشان می‌دهند، تصور می‌کنند به همان میزان می‌توانند از پدیده منجی و فرشته نجات برای تیم جدیدی که به‌دنبال به‌دست گرفتن قدرت است استفاده کنند.
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی میرزایی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با ایکنا از قم، با اشاره به اینکه صرف نظر از سازوکارها و روش‌ها، اصل جابه‌جایی دولت در جمهوری اسلامی ایران و نقش محوری انتخاب‌گری مردم در آن، یک اقدام مردم‌سالارانه دینی است، اظهار کرد: مبنا و اصل فرصت مشاهده و مشارکت مردم در جابه‌جایی قدرت(دولت) در کشورمان، اتفاق مبارکی است، اینکه مردم می‌توانند دولت و نهاد اجرایی کشور را هر چهار سال یک بار انتخاب کنند و شاهد تغییر در تیم اصلی دستگاه‌های اجرایی کشور باشند از افتخارات جمهوری اسلامی ایران است که زمینه چرخش قدرت در سطح نهادهای اجرایی را ایجاد می‌کند.
وی با اشاره به اینکه ضرورت چرخش قدرت در بخش‌های دیگر نظام سیاسی، فراتر از دستگاه دولت و قوه مجریه، احساس نمی‌شود، تصریح کرد: جابه‌جایی دولت در ایران با آسیب‌ها، آفات و بحران‌هایی همراه می‌شود که با توجه به تبعات و عوارض آسیب‌زای آن، با هدف عبور از آن‌ها نیازمند مطالعه دقیق و استراتژیک است.
این استاد دانشگاه گفت: از پدیده‌های عجیب این جابه‌جایی‌ها که با نگاهی به دولت‌های متعددی که تاکنون آمده و رفته‌اند این است که همواره دولت جدید خود را با فرشته نجات ترسیم می‌کند. محور اصلی گفتمان انتخابات این است که آنان می‌آیند تا نه تنها تغییر بدهند بلکه نجات‌بخشی کنند اما مردم چه زمانی باور خواهند کرد؟ طبیعی است مردم به میزانی به فرشته نجات بودن دولت جدید باور خواهند داشت که این دولت بتواند دولت سابق را دیو و بد جلوه دهد که جز فساد و تباهی و تخریب کاری نکرده است؛ این ادبیات شاید در غرب و دمکراسی‌های آنان موجه باشد اما در مردم‌سالاری دینی به هیچ عنوان اخلاقی و مشروع نیست.
میرزایی درباره آسیب‌های جابه‌جایی دولتها در ایران، گفت: یکی از آسیب‌های متعارف در این انتقال قدرت این است که گاهی دولتها پس از روی کارآمدن، برای حفظ ماندگاری منابع و منافع جناحی و گروهی، با اقدامات حساب شده و پیشگیرانه و تدابیر منفعت‌جویانه تلاش می‌کنند تا حضور و منافع خود را تضمین کنند، به‌گونه‌ای که اگر دولت جدید روی کار آمد، دولت سابق در بدنه حکومت به میزان کافی منافع و راه‌‍‌های تأمین آن را هم چنان حفظ کند، این البته یک آسیب جدی است؛ باید راه‌هایی برای پیشگیری از آن وجود داشته باشد.
وی تصریح کرد: معمولا مدیران و مسئولان دولت سابق، به علت اینکه مدیران ارشد آن‌ها غالبا با جابه‌جایی دولتها تغییر پیدا می‌کنند، به‌دنبال تأمین منافع در لایه‌های زیرین و پنهانی‌تر هستند.
استاد دانشگاه، انتظارات مردم را از مسائل مرتبط با جابه‌جایی دولتها برشمرد و گفت: به‌طور طبیعی، جابه‌جایی دولت در ایران به نوعی با یک رفتار پرهیجان ملی همراه می‌شود، در واقع مردم تحت تأثیر پویش‌های تبلیغاتی و جنگ روانی جریان‌ها و احزاب داخلی و گاهی با دخالت نیروهای خارجی به شدت نسبت به دولت موضع‌گیری و حساسیت بالایی پیدا می‌کنند و به نوعی هیجانی می‌شوند؛ تحریک احساسات منفی نسبت به تیم سابق و نشر وعده‌های عجیب و غالباً غیر قابل انجام نسبت به تیم رقیب جدید، با هدف جلب آرای افکار عمومی و توده‌ها که در سرنوشت انتخابات حرف اصلی را می‌زنند از برنامه‌های روان‌شناختی آنان است.
هیجانات کاذب طرفداران احزاب مختلف مسیر توسعه را تخریب می‌کند
میرزایی با تأکید بر اینکه بخشی از این هیجانات ملی طبیعی است، اظهار کرد: اگر هیجانات ملی نسبت به احزاب مختلف سیاسی و تغییر دولتها در ایران بیش از حد معمول باشد، روی کارآمدن دولت جدید و پایان کار دولت سابق به حل ریشه‌ای مشکلات نظام جمهوری اسلامی و ملت ایران منتهی نمی‌شود، این وضعیت باعث تعمیق شکاف‌های میان کنشگران سیاسی و نهادها و احزاب مختلف خواهد شد و مسیر دولت‌سازی و جامعه‌سازی و توسعه را خراب می‌کند.
وی گفت: اگر این هیجانات کنترل و هدایت نشود و به حال خود رها شود و اختیار شل و سفت کردن آن در دست جناح‌های سیاسی بیفتد و بی‌حساب و کتاب، موج توفند(طوفان و گردباد شدید) حب و بغض در جامعه منتشر شود، طبیعی است که از جابه‌جایی منطقی، آرام و اخلاقی قدرت جلوگیری خواهد کرد و هم احتمالاً با ایجاد زمین نزاع و چنددستگی، بر سر راه ساماندهی وضعیت کشور مانع می‌تراشید.
میرزایی با بیان اینکه بمباران لحظه‌ای ملت با اخبار درگیر شدن در جبهه‌های مختلف خوب نیست، زیرا از نظر روانی بسیار ملت تحت فشار قرار می‌گیرند و دچار هیجانات کاذب می‌شوند، ادامه داد: برای مثال در وضعیت نابسامان کشور با تورم خانمان‌سوز که روزانه هزاران نفر را به خاک سیاه می‌نشاند، مردم دچار هیجانات منفی کاذب می‌شوند و ناگهان خود را مقابل جبهه‌های ویرانگر درگیری در حوزه‌های مختلف اقتصادی، اخلاقی، اخبار ناگوار و درگیری با کشورهای خارجی و... می‌بینند لذا در این وضعیت بحرانی با دو پدیده اهریمن‌سازی تیم سابق و مشغول به خدمت و منجی‌سازی تیم جدیدی که به‌دنبال به‌دست گرفتن قدرت است، مواجه می‌شویم.
استاد دانشگاه تصریح کرد: دولت آقای روحانی با معیارهای اساسی و اصولی یک دولت موفق و ممتاز فاصله بسیار زیادی داشت و از پس مدیریت شرایط ویژه و بحرانی کشور بر نیامد و بنابراین از نظر من نمره قبولی نمی‌گیرد اما ترسیم چهره‌ای اهریمنی و تا مرز ضد انقلاب تلقی کردن آن و حملات سرکوبگرانه و ویرانگر به اساس آن و سیاه‌نمایی مطلق از همه برنامه‌های آن، یک عقب‌گرد اخلاقی در دنیای سیاست کشور ما بود. در واقع پدیده شیطان‌سازی نسبت به دولت آقای روحانی بسیار گسترده‌تر از دولت‌های قبلی بود.
وی افزود: طبیعی است زمانی که دولت سابق را با هدایت رسانه‌ای و پمپاژ تحلیل‌های اهریمن‌ساز از سوی جناح‌های مخالف حاکم بر جامعه، یک پدیده شیطانی، فاسد و سرتا پا سیاه در مقابل ملت نشان می‌دهند، تصور می‌کنند به همان میزان می‌توانند از پدیده منجی و فرشته نجات استفاده کنند.
میرزایی با بیان اینکه با هر تحلیل شیطان‌ساز حیات یک شهروند ایرانی به تعلیق می‌رود، بیان کرد: رسانه‌های جناح مخالف دولت سابق در ایران گمان می‌کنند به کمک ابزار تحلیل‌های نادرست و هیجانی با رسواکردن فساد دولت، خدمت بزرگی به ملت می‌کنند، اما این گمان نادرستی است که در نهایت منجر به قوت پدیده شیطان‌سازی و تثبیت پدیده منجی‌گرایی می‌شود که هر دو پدیده فاجعه است و می‌تواند آینده ملت را تباه کند.
رفتار شیطان‌سازی از دولتها با مبانی قرآنی سازگاری ندارد
میرزایی با بیان اینکه متأسفانه قرآن در جامعه مدیریتی ارشد کشور ما حضور پر رنگ و مرجعیتی ندارد، گفت: در سوره «مائده» آیه هشتم آمده است؛ «یا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ۖ وَلَا يَجْرِمَنَّكُمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلَىٰ أَلَّا تَعْدِلُوا ۚ اعْدِلُوا هُوَ أَقْرَبُ لِلتَّقْوَىٰ ۖ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۚ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ؛ ای اهل ایمان، برای خدا پایدار و استوار بوده و به عدالت و راستی و درستی گواه باشید، و البته شما را نباید عداوت گروهی بر آن دارد که از راه عدل بیرون روید، عدالت کنید که به تقوا نزدیکتر (از هر عمل) است، و از خدا بترسید، که البته خدا به هر چه می‌کنید آگاه است»؛ ما مسلمانیم و از آیات مرتبط با اخلاق سیاسی در قرآن باید سهم عینیت‌گرا و وضعی داشته باشیم، اما متأسفانه مشاهده می‌کنیم که در جریان درگیری‌های سیاسی بین جناح‌های مختلف در ایران برای زمانی که تغییر دولت اتفاق می‌افتد، ساده‌ترین قوانین اخلاقی و انسانی زیرپا گذاشته می‌شود.
استاد دانشگاه بیان کرد: تضعیف دولتها باید از قاموس ما حذف شود زیرا علاوه بر تبعات ویرانگر آن بر سرنوشت مملکت و نظام، از بزرگ‌ترین محرمات و رفتارهای غیر شرعی و غیراخلاقی است؛ خروج از انصاف و عدالت در بازی‌های احزاب با قدرت، به سست شدن پایه‌های ماندگاری نظام منجر می‌شود، بنابراین اگر رسانه‌ای با تحلیل‌های غیرمنصفانه و یا حتی درست، عامل نزاع و درگیری و فروپاشی در بخشی از دولت شود و همین اتفاق منجر به اتفاقات زیان‌باری از سوی آن بخش دولت در کشور شود ضامن شرعی آن اتفاقات ناگوار است.
میرزایی با بیان اینکه متأسفانه این بداخلاقی‌های سیاسی علیه دولت قبلی به‌طور غیرمنصفانه‌ای وجود داشت، تصریح کرد: چنانکه آشکار است، نمی‌توان منکر نقاط ضعف بنیادین دولت آقای روحانی شد، اما بی‌انصافی است اگر تمام ضعف دولت را به کابینه آن نسبت بدهیم و شرایط بحرانی کشور از نظر تحریم و در یک سال و نیم اخیر از نظر کرونا را در نظر نگیریم. کیست که نداند حتی در کشورهای باثبات اقتصادی جهان، نیز شیوع ویروس کرونا تمام معاملات و معادلات آن‌ها را برهم زد، مطمئناً این بحران‌ها هر دولت دیگری را غیر از دولت ناکام قبلی نیز دچار بحران‌های جدی می‌کرد؛ نقد و نارضایتی ما از دولت نباید به قضاوت و بی‌اخلاقی تبدیل می‌شد که متأسفانه شد.
شیطانی‌سازی از دولتها سبب تخریب ضلع کانونی نظام ایران می‌شود
وی با بیان اینکه رفتار شیطانی‌سازی از دولتها سبب تخریب ضلع کانونی نظام جمهوری اسلامی ایران می‌شود، گفت: شاخص ارزیابی مردم از کارآمدی یک نظام، دولت است، بنابراین اگر رسانه‌های جبهه مخالف با سیستم و ابزار شیطانی‌سازی، دولت را زمین بزنند، چنین کاری به‌طور ناخودآگاه، نوعی اعتراف به ناکارآمدی نظام جمهوری اسلامی ایران در عرصه اجرایی می‌شود. در واقع پدیده شیطانی‌سازی منجر به سست شدن پایه‌های مقبولیت، مشروعیت و اعتبار کل نظام می‌شود.
استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اصلاح لایه‌های قدرت خارج از جریان‌های رسانه‌ای اصولگرا و اصلاح‌طلب یک ضرورت است، بیان کرد: رسانه‌های حزبی و جناحی کل دنیا و به تبع آن ایران نمی‌توانند آزاد و مستقل عمل کنند.
وی با بیان اینکه دروغ‌های رسانه‌های حزب مخالف علیه دولت قبلی بسیار گسترده بود، تصریح کرد: بی‌تردید، نقد دولتها یک ضرورت بزرگ و اجتناب‌ناپذیر است، همچنین با فساد و ضعف مدیریتی بر اساس قوانین روشن مبارزه با فساد و کم‌کاری و امثال آن باید برخورد شود. این کاری سازنده و اخلاقی و واجب است و سیاه مطلق جلوه‌دادن دولت و ترسیم چهره‌ای شیطانی و اهریمنی و سرتاسر ناکارآمد از آن امر دیگر.
دولت رئیسی شانس کار کردن در فضای همبستگی جناحی دارد
میرزایی اظهار کرد: امیدواریم دولت جدید بهتر از دولت قبلی عمل کند، به هر حال یک‌دستی و همبستگی جناحی می‌تواند فرصت مثبت و خوبی برای کار کردن باشد. این دولت که این اقبال را دارد که بدون دغدغه فضای مسموم تخریب کار کند، ان‌شاءالله کارآمدی بیشتری خواهد داشت اما اینکه تصور کنیم رئیس‌جمهور یک عصای جادویی دارد که با آن می‌تواند تمام مشکلات را به یک‌باره مرتفع کند، یک نگاه ساده‌انگارانه است؛ اصلاح یک ساختار نیازمند اصلاح لایه‌های زیرین و بنیادین است و اگر منابع انسانی کارآمد نباشد این ساختار اصلاح نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه منابع انسانی یک کشور در مراکز علمی و دانشگاه‌ها تربیت می‌شوند، افزود: متأسفانه در عرصه مدیریت دولتی به‌ویژه در سطوح بالا، خیلی اوقات، ارتباطی منطقی بین پست‌های دولتی که اشغال می‌شود و تخصص‌ها و مدارک مشاهده نمی‌شود، این به آن معناست که در زیرساخت مدیریت و منابع انسانی دولتی، شاهد یک بحران جدی هستیم. بسیار مشاهده شده که افرادی با تخصص‌هایی نامعلوم در پست‌های نامربوط در گردش‌اند، استاندار به استاندارد منتقل می‌شود! اين بیماری مدیریتی متأسفانه استثنا نیست و بلکه یک قاعده و اپیدمی شده است، این بیانگر آن است که احزاب سیاسی داخلی به پست‌های دولتی به مثابه فرصت‌های جناح‌ها برای منافع نگاه می‌کنند و به‌عنوان جایگاه‌های تحول بنیادین در کشور آن را در نظر نمی‌گیرند.
میرزایی گفت: یک رئیس‌جمهور برای انتخاب کابینه خود باید از لیست مخاطبان گوشی‌اش خارج شود و امیدواریم در دولت جدید، منابع مدیریتی و پست‌های اصلی و فرعی صرفاً و منحصراً مبتنی بر اطرافیان و دوستان گزینش نشوند و شایسته‌سالاری مهم‌ترین مبنای انتخاب و انتصاب باشد.
میرزایی در پایان گفت: از سیاه‌نمایی‌ها و نقدهای خارج از ساختارهای اخلاقی، علمی و قانونی پرهیز کنیم زیرا ملت بیش از این تحمل شنیدن نقد احزابی که 40 سال به‌صورت نوبتی حکومت کردند، ندارد. متأسفانه روش انتقاد از دولت روحانی در رسانه‌های جناح مخالف او، خودزنی نظام جمهوری اسلامی بود و آن‌ها آسیبی غیرقابل جبران زدند، درست است که دولت روحانی را دولت مطلوب نمی‌دانیم اما این سبب نمی‌شود رفتار ویرانگرانه و ساختارشکنانه با دولت او را نادیده بگیریم.
انتهای پیام
