جلسات قرآن دانش‌آموزان؛ خاستگاه قیام 30 مهر در همدان و حماسه 13 آبان

30 مهر 1357 تاریخی که حوادث آن گرچه بسیار پر اهمیت قلمداد می‌شود و آبستن بسیاری از وقایع دیگر برای پیروزی انقلاب شد، اما در حقیقت در تاریخ محجور واقع شده و متأسفانه کمتر به آن پرداخته شده است. حادثه‌ای که حتی خبرش تا نوفل لوشاتوی فرانسه به امام(ره) رسید و رهبر کبیر انقلاب برای آن پیام صادر کرد. قیام دانش‌آموزان همدانی در 30 مهر 57، پدیده سیاسی ـ انقلابی بسیار مهمی بود که وقایع تاریخی مهم تاریخ انقلاب اسلامی همچون 13 آبان 57 را رقم می‌زند.

آنچه که در این حرکت سیاسی مورد اهمیت است آغاز قیام به‌وسیله دانش‌آموزان 17، 18 ساله است که در پی آن طلاب، کسبه، بازاریان، مردم عادی و آحاد مردم به میدان می‌آیند. از وجود رهبران عالی‌قدر و مسلط به زمان همچون آیت‌الله مدنی نمی‌توان چشم پوشید که در جریان مبارزات سیاسی مردم، آگاه‌سازی آنها و حضور به موقع مردم در صحنه بسیار مؤثر بودند.

حادثه 30 مهر سال 57 از آن دست حوادثی است که گرچه متأسفانه در تاریخ انقلاب کمتر به آن پرداخته شده اما این دانش‌آموزان نقش بسیار مهمی در خیزش‌های انقلابی برمی‌دارند.

برای واکاوای این جریانات به گفت‌وگو با یکی از دانش‌آموزان حاضر در این قیام می‌پردازیم.

کمال عنایتی، دانش‌آموز حاضر در قیام 30 مهرماه و از دانش‌آموزان مدرسه خیام در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، با بیان اینکه جرقه اعتراضات دانش‌آموزان در پی هتک حرمت مأموران شاه به دانش‌آموزان دختر مدرسه پروین اعتصامی بود، گفت: ما دانش‌آموزان مدرسه خیام و دبیرستان پهلوی سال 57 از یکدیگر شنیده بودیم که مأموران شاه به علت شعارهای ضد شاهنشاهی که بر در و دیوار مدرسه پروین نگاشته شده وارد این مدرسه شده‌اند و به دانش‌آموزان این مدرسه بی‌حرمتی کرده‌اند که در پی این جریان طی صحبت‌های پنهانی که با چندین نفر از هم‌کلاسی‌هایمان داشتیم تصمیم به برپایی تجمع و اعلام انزجار از رژیم پهلوی کردیم.

این روایتگر قیام 30 مهر در همدان افزود: دانش‌آموزان پسر در پی این هتک حرمت اعتراض داشتند که چرا مأموران شاه باید وارد محیط آموزشی خواهران شوند آن هم بدون اجازه و بدون اینکه هماهنگی قبلی صورت گرفته باشد.

عنایتی با بیان اینکه در سال 57، 17 ساله بودم، گفت: در آن زمان اولین سالی بود که وارد دبیرستان امام خمینی(ره) فعلی شده بودم. در روز 30 مهرماه به‌صورت گروه‌های پنج، 10 و یا 15 نفره از مدرسه راهنمایی خیام، ظفر و دبیرستان پهلوی آن زمان که اکنون دبیرستان امام خمینی(ره) نام دارد تشکیل دادیم و با شعارهای مرگ بر شاه به سمت میدان امام راه افتادیم.

وی بیان کرد: در جریان این اعتراضات مردم عادی، طلبه‌ها و بسیاری از بازاریان هم به گروه‌های دانش‌آموزی ملحق شدند که در هنگام تجمع در میدان امام و حرکت مردم به سمت حوزه علمیه نیروهای گارد شاهنشاهی و مأموران نظامی به سمت مردم تیراندازی کردند و بسیاری از مردم مجروح، بیش از پنج نفر از دوستانمان شهید و من نیز از ناحیه پا مورد اصابت گلوله قرار گرفتم.

روایتگر جریان 30 مهرماه سال 57، با بیان اینکه تظاهرات مردم و دانش‌آموزان آن روز تا عصر ادامه داشت، افزود: اعتراضات آن روز ما دانش‌آموزان در پی ماجراهای دیگری همچون خونریزی رژیم شاه در مسجد کرمان و حوزه علمیه قم نیز بود که تقریبا 10 تا 15 روز قبل اتفاق افتاده بود، اما بی‌حرمتی مأموران شاه به دانش‌آموزان مدرسه دخترانه پروین مزید بر علت شده بود.

عنایتی با بیان اینکه آغاز این حرکت سیاسی با گروه‌های کوچک دانش‌آموزی آغاز شد، افزود: تجمع مردم در میدان امام تا بیش از 200 نفر نیز می‌رسید که با تیراندازی مأموران شاه این افراد متفرق و بسیاری از آنها در حوزه علمیه همدان جمع شدند.

وی تأکید کرد: قیام دانش‌آموزان در 30 مهرماه آغاز جنبش‌های دیگری در کشور همچون 13 آبان شد، پیش از این قیام جمعی از دانش‌آموزان شهر در مساجد، جلسات قرآن و... نکات مهم را به یکدیگر گوشزد و برنامه‌ریزی‌های لازم انجام می‌شد.

عنایتی اظهار کرد: گرچه دانش‌آموز بودیم و سن و سال زیادی نداشتیم، اما با توجه به اینکه بیشتر بستگان ما در زندان رژیم شاه به سر می‌بردند و مورد شکنجه قرار گرفته بودند، حتی برخی از آنها شهید شده بودند ترس و واهمه‌ای نداشتیم و از آنجا که برای هر یک از ما رژیم شاه مشکلاتی ایجاد کرده بود ما نیز حسابی برای جبران این مشکلات آستین بالا زده بودیم.

وی با تأکید بر اینکه اوج عزت و ایستادگی مردم همدان را می‌توان در وقایع انقلاب در حماسه روز 30 مهر ماه دید، ادامه داد: گرچه متأسفانه این حماسه در تاریخ غریب مانده اما در سطح ملی اثرگذار بوده است، به طوری که خبر آن در نوفل لوشاتو به امام رسید و امام نیز برای آن پیام صادر کرد.

روایتگر واقعه 30 مهر در همدان گفت: در حقیقت 30 مهر جرقه‌ای برای تشکیل حکومت جمهوری اسلامی و انقلاب مردم ایران به‌شمار می‌رود که لازم است بیشتر به آن پرداخته شود.