قرآن و کیهان‌شناسی

قسمت قابل توجهی از آیات قرآن کریم، مربوط به کیهان و کیهان‌شناسی و شناساندن آن است و هدف از آوردن بعضی از آنها برای تفهیم این مطلب است که نزول این آیات در آن برهه از زمان و بیان این‌گونه مطالب علمی، به این سبک و نظم، خود از اعجاز مهم قرآن است.

نباید فراموش شود که این مطالب علمی و تخصصی در مقطعی از زمان و مکانی فرود امده است که نه آورنده و گوینده آن، درس خوانده بود و نه در مکتب استادی نشسته بود و نه در آن جامعه از علم خبری بود و نه از این‌گونه گفتارهای فوق تخصصی که هنوز هم دست بشر از به دست آوردن اسرار کامل آنها عاجز و ناتوان است!

شکل‌گیری نخست جهان آفرینش

أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ۖ وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ ۖ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ (انبیاء: 30) (آیا آنها که خدا را انکار می‌کنند با چشم علم و دانش، این حقیقت را ندیدند که آسمان‌ها و زمین در آغاز به هم پیوسته بودند، سپس ما آنها را از هم گشودیم و هر موجود زنده‌ای را از آب آفریدیم. آیا با این آیات و نشانه‌ها باز هم ایمان نمی‌آورند؟)

این آیه مبارکه از مطلب مهمی پرده برمی‌دارد که قرن‌ها به صورت بکر و دست‌نخورده باقی مانده بود، اما گذشت زمان آن را تفسیرکرد و می‌کند.

آنگونه که ابن عباس گفته است: (أَلْقُرْآنُ یُفَسِّرُهُ الزَّمانُ) (مقدمه تفسیر نمونه: ص 20/ 10؛) (قرآن را گذشت زمان تفسیر می‌نماید).

آیه مبارکه فوق از آن جمله است. پس از انقضای قرون و اعصار و پس از تحقیق در مسائل خلقت، دانشمندان به این نتیجه رسیده‌اند که آسمان‌ها از توده گازهای فشرده شده به وجود آمده است. یا گروهی براین باورند که مجموعه جهان هستی، به‌صورت توده واحد عظیمی از بخار سوزان بود که بر اثر انفجاهای مهیب درونی و حرکت، تدریجاً تجزیه شد و کواکب و ستاره‌ها، از جمله منظومه شمسی و کره زمین به وجود آمد و بازهم جهان در حال گسترش است.

با توجه و دقت به گفته‌های دانشمندان، این آیه مبارکه پس از گذشت قرن‌ها تفسیرشده است. به‌ویژه جمله (كانَتا رَتْقاً فَفَتَقْناهُما)؛ (آسمان‌ها و زمین به هم پیوسته بودند، ما آنها را گشودیم) با یک جمله کوتاه پرمحتوا، تمامی تحقیقات و کاوش‌های علمی دانشمندان را خلاصه کرده و قرن‌ها پیش از آن خبر داده است، اما باز علم بشر از فهم تفصیلی آن، عاجز است.

(ثُمَّ اسْتَوَىٰ إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ... (سوره فصلت: 11- 12)؛ سپس اراده آفرینش آسمان را کرد، در حالی‌که به صورت دود بود، جمله (وَهِيَ دُخَانٌ) (آسمان‌ها در آغاز به صورت دود بود) نشان می‌دهد که در آغاز آفرینش، آسمان‌ها توده گازهای گسترده و عظیمی بوده است و این سخن با آخرین تحقیقات علمی در مورد آغاز افرینش، کاملا هماهنگ است.

آغاز آفرینش جهان با بیانی دیگر

آیه‌هایی ما را به تفکر در مورد آفرینش جهان و خالق آن از مسیر عقلی و علمی دعوت کرده و رهنمون می‌شود. این آیه‌ها در مورد آغاز و ادامه و پایان جهان صحبت می‌کنند، در حالی‌که دانشمندان تلاش می‌کنند تا به بعضی از سؤال‌ها، از جمله اینکه جهان چگونه با این نظم و ترتیب به وجود آمده و چگونه با این شرایط به حیات خود ادامه می‌دهد و پایانش چگونه خواهد بود؟ پاسخی پیدا کنند. آنها مواد ستارگان و سیارات را بررسی کردند و آنها را یکسان یافتند. آنها نحوه حرکت ستارگان و مسیری که طی می‌کنند و چگونگی حرکت سیارات اطراف آنها را بررسی کردند و اندازه و طول عمر ستارگان را محاسبه نمودند و دریافتند که قوانین مخصوصی بر حرکت، مواد و اجرام آنها حاکم است و از برنامه‌های خاصی تبعیت می‌کنند، بنابراین نتیجه گرفتند که باید از یک منبع و منشأ سرچشمه گرفته باشند.

عقل انسان حکم می‌کند که یک انفجار نمی‌تواند منجر به ایجاد این یکسانی حیرت‌انگیز شود، بلکه بر عکس انفجار منجر به نابودی و عدم تعادل می‌شود و نمی‌تواند چنین آسمان و زمین زیبا با سیستم‌هایی که از قوانین دقیقی پیروی می‌کنند به وجود آورد؟ اما می‌بینیم که به وجود آمده است.

هیچ‌کس حقایق خلقت ستارگان را نمی‌داند، اما خالق این ستارگان از همه آنها اطلاع دارد و بسیاری از حقایق علمی را در مورد ستارگان به پیامبرخود آشکار کرد.

خداوند در آیه 30 سوره انبیاء چنین فرموده است: أَوَلَمْ يَرَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ كَانَتَا رَتْقًا فَفَتَقْنَاهُمَا ۖ وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْءٍ حَيٍّ ۖ أَفَلَا يُؤْمِنُونَ: آیا کافران ندیدند که آسمانها و زمین به هم پیوسته بودند و ما آنها را از یکدیگر باز کردیم و هر چیز زنده‌ای را از آب قرار دادیم؟! آیا ایمان نمی‌اورند؟.

در مورد این آیه از کسانی که دخالت خداوند در شروع آفرینشی با این نظم و زیبایی را تکذیب کرده‌اند و سعی می‌کنند وحدت هستی و جهان را (ماده بسیار فشرده) و (انفجار بزرگ در یک لحظه) و (خنک شدن ناگهانی) و غیره را تصادفی و اتفاقی جلوه دهند، این سوال پیش می‌آید؟.

آیا این نقطه شروع فقط با شانس انجام یافته و این ماده خود به خود، به تنهایی تبدیل به چنین نظمی شده است یا نیرویی مافوق تمام نیروها در ان نقطه شروع دخالتی داشته است؟!

البته نظر دانشمندان در مورد اینکه دنیا از یک نقطه شروع شده است درست است  و قران نیز چنین نقطه‌ای را با کلمه رتق که به معنای ماده فشرده شده یا مواد به هم پیچیده و متصل بوده، تشریح و تایید می‌کند، اما اشتباه دانشمندان مادی‌گرا در آن است که فکر می‌کنند همه این تغییر و تحول‌های شگرف و عجیب، به صورت تصادفی و اتفاقی بوده است!!

خداوند پراکندگی این مواد را با کلمه (فَفَتَقْنَاهُمَا) توضیح می‌دهد. این کلمه بدان معنا است که خداوند این مواد فشرده (رتق) را به خواست خود به مواد همگون تبدیل کرد که دنیا را با نظم به وجود آورد. به طوری‌که مواد داخل خورشید با مواد داخل زمین و ماه و دیگر سیارات و دیگر ستارگان یکسان است و تمامی این مواد دارای اتم‌های مثبت و الکترون با بار منفی هستند. چنین تشابهی از لحظه اولیه خلقت وجود داشته است، زیرا این خلقت توسط یک خالق بوده است و بس.

مسلماً آنچه که پیوستگی آسمان و زمین را موجب می‌شود عدم وجود اتمسفر در اطراف کره زمین بوده است. پس از تشکیل اتمسفر و تمرکز گازهای حیاتی در بخش‌های پایینی جو، اتمسفر زمین شکل گرفته و با پیدایش اب و استقرار آن بر روی زمین و پس از تشکیل خاک، اولین موجودات حیاتی متابولیسم‌دار خلق شده‌اند.

در این دو آیه به سه نکته مهم درباره آفرینش جهان و موجودات زنده اشاره شده است:

جهان در آغاز به صورت گاز و دود بود.

جهان در آغاز به هم پیوسته بود و سپس کرات آسمانی از هم جدا شدند.

آغاز آفرینش موجودات زنده از آب است.

گرچه درباره کیفیت پیدایش جهان ونحوه آن فرضیات مختلفی وجود دارد که از حدود فرضیه تجاوز نمی‌کند، اما باتوجه به مطالعاتی که روی کهکشان‌ها و منظومه‌هایی که در حال پیدایش و شکل‌گیری هستند به عمل آمده ثابت شده است که جهان در آغاز به‌صورت توده گازی ابر مانند فشرده‌ای بود که بر اثر گردش به دور خود، قطعاتی از آن جدا شده و به اطراف پراکنده گشته است و این قطعات به تدریج سرد شده و به صورت مایع و در موارد زیادی به‌صورت جامد در آمده و کرات مسکونی وغیرمسکونی را تشکیل داده است.

مشاهدات دانشمندان فلکی در مورد (سحابی‌ها)، این مسئله را که دنیا در آغاز به صورت توده گاز دود مانندی بوده به عنوان یک نظریه قطعی معرفی می‌کند و این، آن چیزی است که محافل علمی جهان، آن را پذیرفته‌اند!

هماهنگی آیه 30 سوره انبیا با اکتشافات دانشمندان که چندان از عمرآنها نمی‌گذرد نشانه‌ای از اعجاز علمی قرآن است که پرده از روی مطلبی که در عصر نزول قران کاملا ناشناخته بوده است برمی‌دارد.

در انتهای آیه ( آیه 30 سوره انبیا)  آمده است: (ما همه چیز را از اب زنده گردانیدیم) همانطور که خداوند در ابتدای این آیه خلقت جهان را از مواد در هم پیچیده آغاز کرده است و در آخر بیان می‌دارد که خلقت موجودات زنده از آب شروع شد، زیرا مسلما بر اساس علم و دانش اگر آبی نبود زندگی هم وجود نداشت.

 این مطلب به آوردن دلیل و برهان نیاز ندارد، چون روشن است که در هر سیاره‌ای که آب وجود ندارد زندگی نیز درآ نیست و در هر سلول یا ارگانیسم زنده، می‌بینیم که آب بیش از 70 درصد وزنش را تشکیل می‌دهد.

طبیعت نمی‌تواند چنین زنجیره‌های پیچیده را در سلولی که دارای میلیون‌ها اتم است با ترتیب کنار هم بچیند. در عین حال نیز نمی‌توان فرض کرد که طبیعت بی‌جان گوهر حیات را، با چنین زنجیره‌های پیچیده سلولی به وجود آورده است که فقط دارای حرکت، تنفس، قابلیت غذا خوردن و هضم و حتی فکر کردن باشند، بلکه خداوند می‌فرماید که او این سلول‌ها را از آب آفرید و بعد زندگی را به آنها داد.

قرآن نیز پیدایش همه موجودات زنده را از آب بازگو می‌کند، حتی آیاتی که آفرینش انسان را به خاک نسبت می‌دهد تصریح دارد که این خاک با آب امیخته بود و به‌صورت طین (گل) بود. و اینها همان چیزهایی است که امروز به عنوان نظریات مسلم علمی شناخته می‌شود.

بعد از تشریح روند شروع خلقت توسط آیه 30 سوره انبیا، خداوند در آیه 104 در پایان سوره به ما در مورد پایان این جهان یا روز رستاخیز سخن می‌گوید.

منابع: کتاب گنج معرفت و ensani.ir