رویکرد ابزاری و خرافه‌سازی، مهدویت را هدف قرار داده است
یک نویسنده و پژوهشگر گفت: در گذر تاریخ، قدرت‌ها و نظام‌های استبدادی و افرادی که منفعت‌شان در خرافه‌سازی بوده است، نگاه ابزاری به مهدویت داشته‌اند و این سوءاستفاده، آسیب زیادی به مفهوم والای مهدویت وارد کرده است.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی کرمی فریدنی، نویسنده، مترجم و پژوهشگر در گفت‌وگو با ایکنا از اصفهان با بیان اینکه علمای شیعه آیات متعددی از قرآن را دلالت بر موضوع مهدویت و فرجام جهان همراه با عدالت، آزادگی، حقوق و کرامت انسان، اخلاق و معنویت می‌دانند، اظهار کرد: آیه 105 سوره انبیا می‌فرماید: «وَ لَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ؛ و در حقيقت در زبور پس از تورات نوشتيم كه زمين را بندگان شايسته ما به ارث خواهند برد». علمای شیعه معتقدند ارث بردن زمین در این آیه، به این معناست که فرماندهی، حاکمیت، رهبری و اداره جهان سرانجام به دست صالحان خواهد بود و چه کسی صالح‌تر از امام عصر(عج) و یاران ایشان، آن‌گونه که توصیف شده‌اند. در تفاسیر، ذیل این آیه، روایاتی نیز آمده است دال بر اینکه منظور از بندگان شایسته، حضرت مهدی(عج) و یاران ایشان هستند که در آخرالزمان می‌آیند و زمین را لبریز از عدل و داد می‌کنند.
وی افزود: در آیه 21 سوره مجادله نیز آمده است: «كَتَبَ اللَّهُ لَأَغْلِبَنَّ أَنَا وَ رُسُلِي إِنَّ اللَّهَ قَوِيٌّ عَزِيزٌ؛ خدا مقرر كرده است كه حتماً من و فرستادگانم چيره خواهيم شد، آرى خدا نيرومند شكستناپذير است». در واقع، خواست خداوند که عدالت، آزادگی و رعایت حقوق و کرامت انسان است، سرانجام جهان‌گستر می‌شود. ذیل این آیه نیز روایاتی از پیشوایان دینی اعم از ضعیف، درست و نادرست، دقیق و ناصحیح نقل شده است و برخی استدلال کرده‌اند حضرت مهدی(عج) در آخرالزمان که جهان پر از ظلم و جور شده است، ظهور و عدالت، معنویت و اخلاق را حاکم می‌کند.
این نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: آیه 5 سوره قصص نیز می‌فرماید: «وَ نُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَ نَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَ نَجْعَلَهُمُ الْوَارِثِينَ؛ و خواستيم بر كسانى كه در آن سرزمين فرودست شده بودند، منت نهيم و آنان را پيشوايان مردم گردانيم و ايشان را وارث زمين كنيم». در اینجا نیز علمای شیعه استدلال کرده‌اند که منظور، امام زمان(عج) و یاران ایشان هستند. همچنین در آیه 55 سوره نور آمده است: وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَ لَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا يَعْبُدُونَنِي لَا يُشْرِكُونَ بِي شَيْئًا وَ مَنْ كَفَرَ بَعْدَ ذَلِكَ فَأُولَئِكَ هُمُ الْفَاسِقُونَ؛ خدا به كسانى از شما كه ايمان آورده و كارهاى شايسته كردهاند، وعده داده است كه حتماً آنان را در اين سرزمين جانشين خود قرار دهد، همان‌گونه كه كسانى را كه پيش از آنان بودند، جانشين خود قرار داد و آن دينى را كه برايشان پسنديده است، به سودشان مستقر كند و بيمشان را به ايمنى مبدل گرداند تا مرا عبادت كنند و چيزى را با من شريک نگردانند و هر كس پس از آن به كفر گرايد، آنانند كه نافرمانند».
ظهور و حاکمیت خوبی‌ها و فضیلت‌ها
وی تصریح کرد: آیاتی که در این زمینه به آنها استناد شده، فراوان بوده و مجموع آنها حاکی از این است که همان‌طور که هر پدیده‌ای در این جهان، به‌ویژه موجودات زنده، رو به کمال، شکوفایی و هدف نهایی آفرینش خود پیش می‌روند، خرد، اخلاق و فطرت انسان نیز روزی شکوفا خواهد شد، حقوق و کرامتش به رسمیت شناخته می‌شود، بیدادگری از میان می‌رود و آن زمانی است که مهدی موعود ظهور می‌کند و جهان با آمادگی حرکت به سوی کمال، با هدایت و رهبری ایشان به اوج شکوفایی می‌رسد. در واقع، تصویری که از آن زمان ترسیم شده، حاکمیت تمام خوبی‌ها بر جهان است.
حجت‌الاسلام والمسلمین کرمی در پاسخ به این سؤال که اگر با ظهور حضرت مهدی(عج) شاهد تحقق همه خوبی‌ها و فضیلت‌ها خواهیم بود، دیگر چه نیازی به بهشت اخروی است، گفت: با ظهور، جهان به سوی عدالت، آزادگی، انسانیت و کمال حرکت می‌کند، ولی گذشته جهان که لبریز از ظلم و بیداد بوده است، نیاز به حسابرسی دارد. علاوه بر این، اگرچه در حکومت مهدی موعود، اداره امور و سرنوشت جهان در دست صالحان است، ولی به این معنا نیست که هیچ گونه ظلم و جور و حق‌کشی در گوشه و کنار اتفاق نمی‌افتد، بلکه وجود مبارک آن حضرت راه را نشان می‌دهد، هدایت می‌کند، به بیان حقایق می‌پردازد و با اقتدار از ظلم و جور جلوگیری می‌کند. در واقع، منظور این است که بیشتر مسائل با عدالت، آزادگی و اخلاق حل‌وفصل می‌شود.
باور به مهدویت، نویدبخش و امیدآفرین است
وی درباره تأثیرات باور به آموزه مهدویت، بیان کرد: اگر جامعه‌ای به این باور برسد که آینده از آن شایستگی‌ها، ارزش‌ها و درستی‌هاست، همان‌طور که روایات بر سراب بودن باطل و بقای حق و حقیقت تأکید می‌کنند، اولین اثر آن، نویدبخشی و امیدآفرینی‌ست و آن جامعه را از نومیدی، سستی و کرختی نجات می‌دهد. پیروزی وقتی حاصل می‌شود که امید وجود داشته باشد و یک جامعه زمانی می‌تواند در عرصه‌های مختلف پیشرفت کند که لبریز از امید باشد. بنابراین، امید به آینده باعث پیشروی و تلاش می‌شود و از سستی جلوگیری می‌کند.
این نویسنده و پژوهشگر با تأکید بر اینکه باور به مهدویت، سازنده است، گفت: وقتی فرد یا جامعه‌ای انتظار دارد جهان به جایی برسد که عدالت، انسانیت و اخلاق بر آن حاکم باشد و حقوق و کرامت انسان نقض نشود، ابتدا خودش باید به همان مفاهیمی که به آنها امید بسته و باورشان دارد، عمل کند. لذا، باور واقعی به مهدویت و ظهور امام زمان(عج) باعث می‌شود که انسان درصدد سازندگی رفتار خود برآید و حقوق دیگران را رعایت کند. علاوه بر این و مهم‌تر از همه، باور به آموزه مهدویت به زندگی روح و معنا می‌دهد و این پیام را می‌رساند که هدف از ارسال پیامبران و کتاب‌های آسمانی این است که مردم دست در دست یکدیگر، عدالت را برپا کنند. اگر اشکالاتی در جامعه می‌بینیم، برای این است که باور واقعی به آموزه مهدویت وجود ندارد و صرفاً آداب و تشریفاتی برپا می‌شود که فاقد روح است.
وی درباره آسیب‌ها و چالش‌هایی که آموزه مهدویت را هدف قرار داده است، اظهار کرد: بعضاً سخنان و گفتارهایی بر زبان آورده می‌شود که خرافه، نادرست، یک‌سونگر، ناقص و سست و بی‌بنیاد است و آسیب جدی به این مفهوم بلند و سازنده وارد کرده، در حالی که باید مطالب دقیق و درست که با قرآن و خرد همخوانی دارد، بیان شود. از طرف دیگر، در گذر تاریخ، قدرت‌ها و نظام‌های استبدادی و افرادی که منفعت‌شان در خرافه‌سازی بوده است، نگاه ابزاری به مهدویت داشته‌اند، از آن سوءاستفاده کرده و خود را نماینده، باب و جانشین آن حضرت معرفی کرده‌اند. در زمان صفویه، این رویکرد ابزاری به جایی رسیده بود که برخی از متدینان صبح‌های جمعه، با اسب زین‌شده و شمشیر کنار دروازه شهر منتظر امام زمان(عج) می‌ایستادند و این اعتقاد وجود داشت که صفویان، حکومت را به دست ایشان می‌سپارند. این ناشی از استبداد صفوی و روحانیت وابسته به آنها بود که همه جا این مطالب را فریاد می‌کشیدند و صدای علمای اصیل، خیرخواه و دلسوز نه می‌توانست در مقابل این فریادها بلند شود و نه به جایی می‌رسید. در نهایت نیز کسانی که می‌خواهند مفهوم والای مهدویت و زیبایی‌های آن نهادینه شود و مردم به آن علاقه‌مند شوند، باید زیباترین اعمال و رفتارها را از خود نشان دهند و عملکرد نامناسب آنها، این آموزه را تخریب می‌کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین کرمی در پاسخ به این سؤال که چگونه می‌توان مهدویت را به گفتمانی عمومی در جامعه تبدیل کرد، گفت: کسانی که تریبون، قدرت و قلم در اختیار دارند، باید صادقانه مردم را از باورهای خرافی و آلوده به اوهام در این زمینه آگاه و نص صریح قرآن و روایات صحیح را برای آنها بیان کنند. نگاه‌های ابزاری و خواب و خیال‌ها باید کنار برود و حقایق همان‌طور که قرآن بیان کرده است، بازگو شود. در گام دوم، باید عمل و رفتار زیبا از خود نشان دهیم و اگرچه آموزه مهدویت آسیب زیادی دیده و برداشتن این گام‌ها دشوار است، ولی باید به جبران و اصلاح آن امیدوار باشیم.
انتهای پیام
