آیا دینداری تعیین‌کننده مرز حقوق انسانها در جامعه است؟
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های خوانش تمدن قرآن به این سؤال که آیا دینداری و پای‌بندی می‌تواند تعیین‌کننده مرز حقوق انسانها در جامعه باشد، پاسخ داد.
به گزارش ایکنا از خراسان‌رضوی، سیدعلیرضا واسعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شامگاه، 21 فروردین‌ماه در هفتمین نشست از سلسله نشست‌های خوانش تمدن قرآن با موضوع «تقدم اخلاق بر هم‌کیشی» که به صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: آیه‌ای در قرآن آمده است که نشان می‌دهد اخلاق بر دینداری تقدم دارد. جالب است که در واقعه کربلا نیز از زبان امام حسین(ع) جمله‌ای آمده است که به این مضمون اشاره شده است. شنیده‌ایم که ایشان در لحظات آخر به سپاه عبیدالله‌بن زیاد می‌گویند «اگر دین ندارید لااقل آزاده باشید». این یعنی آنکه آزاده بودن بر دینداری تقدم دارد.
وی ادامه داد: این جمله بدین معناست که ممکن است انسانی دیندار نباشد، اما در عین حال به اخلاق و آزادگی پای‌بند باشد که این اخلاق اقتضائاتی دارد. همچنین ممکن است انسانها هم‌کیش یکدیگر نباشند، اما پای‌بند به اخلاق باشند و به همین دلیل است که در مسائل حقوقی و به‌ویژه در حقوق اجتماعی آنچه تعیین‌کننده مرز بین تعامل آدمیان با یکدیگر است، اخلاق اجتماعی و در نگاه کلان تر اخلاق بشمار می‌رود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: در آیه 75 سوره آل عمران آمده است که اهل کتاب از حیث اخلاقی به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول افرادی هستند که اگر دنیایی از گوهر و دینار را در اختیار آن‌ها قرار دهیم و به امانت بگذاریم آن‌ها به ما باز می‌گردانند که در حقیقت این افراد به امانت‌داری پای‌بند هستند، اما دسته دیگر، افرادی هستند که حتی اگر یک دینار به آن‌ها بدهیم آن‌ها امانت‌دار نخواهند بود.
واسعی اظهارکرد: نخستین نکته مهمی که در اینجا وجود دارد این است که قرآن می‌فرماید علت اینکه این افراد آن امانت را به صاحبان خود باز نمی‌گردانند این است که می‌گویند ما مکلف نیستیم امانت‌های غیر هم‌کیش خود را به آن‌ها باز گردانیم و به نوعی این افراد به خداوند دروغ می‌گویند.
وی گفت: این در حالی است که پاره‌ای از آیات قرآن کریم نیز نشان می‌دهد که اخلاق در تعاملات اجتماعی اهمیت بیشتری دارد. در حقیقت رعایت اخلاق و یا امانت‌داری به عنوان یک نکته اخلاقی از اهمیت بسزایی برخوردار است، چه آن فرد دیندار باشد و یا نباشد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تصریح کرد: از این‌رو باید گفت که اگر کسی امانتی را در دست دارد باید آن امانت را به صاحب خود باز گرداند و نمی‌تواند به بهانه‌های مختلفی اعم از اینکه او جزء دینداران نیست و یا اینکه هم‌کیش او نیست از پرداخت امانت او سرباز بزند.
واسعی بیان کرد: نکته دومی که در اینجا وجود دارد آن است که دین نمی‌تواند برای امر اخلاقی مرزی تعیین کند و یا مرزی برای امر اخلاقی باشد، چرا که امر اخلاقی خارج از این امور است. در حقیقت انسانی که در یک جامعه زندگی می‌کند باید صداقت داشته باشد، امانتی که در دست دارد به دیگران بازگرداند و احترام دیگران را رعایت کند و در حقیقت این مقوله به این موضوع که او دیندار است یا خیر مربوط نمی‌شود.
عضو هیئت علمی پژوهشکده اسلام تمدنی اظهار کرد: سومین نکته آن است که دینداران گاهی به دروغ اتهاماتی به خداوند نسبت می‌دهند، اما بنا به آنچه که در قرآن آمده است یهودیان برای آنکه تخلف خود را توجیه کنند اینگونه القا می‌کنند که خداوند دوست ندارد امانت خود را به غیر هم‌کیشان خود بازگردانیم و این در حالی است که در قرآن آمده است این یک اتهامی است که توسط این افراد به خداوند نسبت داده می‌شود و در حالی‌که می‌دانند خداوند چنین چیزی نمی‌گوید.
وی تأکید کرد: بنابراین باید توجه داشت که ما انسانها در حیات اجتماعی و در داد و ستد میان یکدیگر باید اصول اخلاقی را رعایت کنیم و اعضای جامعه‌ای که با آن در تعامل هستیم چه هم‌کیش ما باشند و یا نباشند و این دقیقاً همان چیزی است که از آن به عنوان حقوق اجتماعی یاد می‌کنیم.
انتهای پیام
