راه‌اندازی اولین کمپ ترک اعتیاد نوجوانان در دستور کار بهزیستی قم

اعتیاد حکایت زخم کاری است که زندگی انسان را به آتش می‌کشد و افزایش آمار معتادان و تنوع مواد مخدر و نه هیچ‌ چیز دیگر نمی‌تواند سبب عادی‌انگاری میزان تأثیرگذاری آن بر زندگی بشر شود. از این‌رو خبرنگار ایکنا از قم برای بررسی بیشتر نرخ شیوع اعتیاد در سطح شهر و ابعاد بیشتر آن با محمد علیمرادی معاون توسعه پیشگیری اداره‌کل بهزیستی قم گفت‌وگویی انجام داده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

ایکنا _ نرخ شیوع اعتیاد در استان قم چند درصد است؟

براساس ارزیابی شش ماهه دوم سال گذشته از سوی مرکز رصد موادمخدر و اعتیاد ایران، استان قم در سطح کشوری در رتبه 21 قرار دارد؛ به‌طور کلی میانگین شیوع اعتیاد در کشور 11 درصد و در استان قم هشت درصد است؛ آمار و ارقام بالاتر از این درصد که در برخی مصاحبه‌های مسئولان رده بالاتر مطرح می‌شود آمار اعتیاد جمعیت فعال در سطح کشور (حذف اعتیاد کودکان و کهنسالان) است که در آن، رده سنی کودکان و کهنسالان جزء آمار محسوب نمی‌شوند.

در سال 96 آمار اعتیاد در جامعه به‌طور میانگین با استناد به آمار مستند کشوری که از سوی ستاد هماهنگی کشوری مبارزه با مواد مخدر اعلام شد، حدود 5/2 درصد جمعیت بود و در همان سال درصد اعتیاد در شهر قم 2/01 درصد اعلام شد که امسال با رشد چهار برابری اعتیاد در سطح استان مواجه هستیم.

ایکنا _ با توجه به اینکه نرخ شیوع اعتیاد در استان متوسط رو به بالاست، برنامه و طرح‌های بهزیستی در راستای طرح‌های کاهش و یا پیشگیری از افزایش اعتیاد در استان چیست؟

در شرایط امروز جامعه که اعتیاد در تمام سطوح و اقشار و رده‌های سنی مختلف در جامعه رسوخ کرده است اولویت مراقبت و نجات افرادی است که هنوز در دام اعتیاد گرفتار نشدند، اما در معرض خطر قرار دارند. بنابراین، رویکرد اصلی بهزیستی در حوزه اعتیاد آموزش‌های پیشگیری و مراقبت با محوریت خانواده و محلات است؛ لذا یکی از طرح‌های محله‌محور در راستای کاهش آسیب‌ اعتیاد در قم، ارائه آموزش‌ راهکارهای پیشگیری از اعتیاد، درمان سرپایی و فعال و صیانت و مراقبت پس از درمان در مناطق و محله‌های آسیب‌خیز استان توسط گروهی از کارشناسان مستقر در آن محله با همکاری گروه‌های جهادی است.

یکی دیگر از اقدامات این کارشناسان در محلات انجام مصاحبه‌های انگیزشی با معتادان و تشویق و ترغیب آنان برای معرفی کردن خود به کمپ‌های ترک اعتیاد است که در دستور کار قرار گرفته است.

ایکنا _ سن اعتیاد در استان به چند سال رسیده است؟

متأسفانه سن اعتیاد به سمت نوجوانی پیش رفته و به 12 سال رسیده‌ است؛ در شرایط فعلی بسیاری از کارشناسان حوزه اعتیاد بر این باورند که گرایش نوجوانان به سمت استعمال دخانیات و مصرف مواد مخدر نسبت به سال گذشته افزایش چشمگیری داشته است. تولید گسترده و تنوع مخدرها و دسترسی سریع به آن‌ها و استعمال راحت و ساده توسط نوجوانان از علل گسترش مصرف مواد مخدر بین نوجوانان است. با توجه به گسترش این آسیب بین نوجوانان در سال جدید نهادهای متولی به‌ویژه بهزیستی در راستای آگاهی‌سازی خانواده‌ها و افزایش خودایمنی افراد و خانواده‌ها اهتمام ویژه می‌ورزند.

مرکز درمان اعتیاد ویژه سنین زیر 18 سال در استان نداریم و افرادی که برای اعتیاد این گروه سنی به بهزیستی مراجعه و یا معرفی می‌شوند، در نهایت به دانشگاه علوم پزشکی استان ارجاع و در بیمارستان فرقانی بستری می‌شوند و اغلب مراجعه‌کنندگان اتباع و یا نوجوانان بدسرپرست و بی‌سرپرست هستند.

ایکنا _ به نظر شما علت تمایل و گرایش بالای جوانان به سمت مواد مخدر چیست؟

عوامل مختلفی در این امر دخیل است، یکی از آن‎‌ها تنوع مواد مخدر و دسترسی آسان به هر نوع مخدر موردنظر است؛ برای مثال جدیدترین نوع مخدر که متأسفانه در بین جوانان رایج شده است آدامس‌های اعتیادآور است که دسترسی و مصرف آن آسان‌‎ است. سودجویان و منفعت‌طلبان در حوزه اعتیاد از هر طریقی برای آلوده کردن جوانان و گرفتار کردن آنان در دام اعتیاد و در نهایت سود بردن از درد کشیدن جامعه استفاده می‌کنند.

ایکنا _ نقش والدین در گرفتار نشدن فرزندانشان به بلای اعتیاد چیست؟

والدین باید خطرات و خسارت‌های جبران‌ناپذیر ماده مخدر ماریجوانا را با شیوه‌های مختلف و پس از کسب مهارت‌های فرزندپروری و تقویت برقراری ارتباط با فرزندانشان به آن‌ها گوشزد کنند.

خودآگاهی و خودباوری تنها واکسن پیشگیری از اعتیاد است که نوجوانان و جوانان باید کسب کنند و برای رسیدن آن‌ها به خودباوری و خودآگاهی از خطرات و آسیب‌های مواد مخدر و گرفتار نشدن در این بلای خانمان‌برانداز، والدین نقش ویژه‌ای را ایفا خواهند کرد. براساس پژوهش‌های انجام شده، درصد بالایی از خانواده‌هایی که دارای باورهای بنیادین و اساسی دینی و مذهبی هستند، از آسیب‌های اجتماعی و به‌ویژه اعتیاد مصون ماندند و این امر بیانگر نقش اساسی خانواده در این حوزه است.

ایکنا _ میزان تولیدات تلویزیونی و سینمایی و محتوای آن و فعالیت سینماگران و هنرمندان در عرصه کاهش و پیشگیری از اعتیاد جوانان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

متأسفانه در حوزه آموزش‌های پیشگیری و درمان اعتیاد در سطح خانواده و محلات و در نهایت جامعه از طریق صداوسیما با تولید برنامه‌های پرمحتوا توسط کارگردانان توانمند و دغدغه‌مند، کوتاهی شده است و اقدامات مؤثر و موفقیت‌آمیزی انجام نشده است.

محتوای فاخر و مناسب در حوزه پیشگیری از اعتیاد ویژه نوجوانان و جوانان در فضای مجازی تهیه و تولید نشده است و نهادهای ذی‌ربط اساسا زیرساخت‌های مناسبی برای تهیه و تولید چنین محتوایی ندارند.

علاوه بر آن، آثار ارزشمند و تولیدات فاخر در حوزه پیشگیری و درمان اعتیاد و القای احساس قدرت تصمیم‌گیری به مخاطب در مواجهه با شرایط سخت، در رسانه ملی و در سینما و شبکه نماش خانگی تهی و تولید نشده است، فیلم‌های تولید شده سینما در حوزه آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه اعتیاد در بیان میزان گستردگی این آسیب در سطح جامعه و خانواده موفق عمل کرده‌اند اما در حوزه ارائه راهکارهای پیشگیری و در راستای افزایش روحیه خودباوری و خودآگاهی مخاطب به ویژه قشر جوان چندان موفق عمل نکرده‌اند.

ایکنا _ چند درصد معتادان استان، زن هستند؟

آمار دقیق و قابل انتشاری در این حوزه وجود ندارد، اما در مرکز درمان اعتیاد استان تحت عنوان ماده 16ویژه بانوان، حدود 60 خانم درگیر اعتیاد در حال گذراندن پروسه درمانی هستند. در این مرکز هر مراجعه‌کننده‎‌ای بنا به دستور مراجع قضایی به‌طور میانگین بین سه ماه تا یک سال نگهداری می‌شود. در شرایط امروز جامعه آمار زنان معتاد قطع به یقین بیش از آمار مرکز درمان اجباری اعتیاد تحت نظر بهزیستی استان است و درصد اعتیاد در بین زنان خانه‌دار بیشتر از زنان شاغل است. همچنین جمعیت زنان سیگاری در استان نسبت به سال‌های گذشته افزایش پیدا کرده است.

در جامعه ما و براساس باورهای دینی و بافت مذهبی کشورمان زنان از شأن اجتماعی و منزلت بالایی برخوردار هستند و لذا هضم و درک و تماشای یک خانم در حال سیگار کشیدن نسبت به یک مرد سیگاری در باور بسیاری از اقشار جامعه سنگین‌‎تر است، شاید یکی از دلایل این امر، میزان تأثیرپذیری بالای فرزندان از مادر به‌ویژه در سال‌های آغازین زندگی‌شان باشد و به عبارتی تبعات سیگاری بودن مادر خانواده نسبت به سیگاری بودن پدر بیشتر است، در غیر این صورت سیگار کشیدن برای هر دو جنس و در هر گروه سنی آسیب‌زاست.

افراد مختلفی جهت اخذ مجوز راه‌اندازی کمپ ترک اعتیاد به‌ویژه برای بانوان اقدام کرده‌اند، اما متأسفانه با کمبود فضای تأسیس مرکز در سطح استان مواجه هستیم و از طرفی هزینه‌های اجاره‌بهای ساختمانی جهت اجرای برنامه‌های درمان اعتیاد مبتلایان سرسام‌آور است بنابراین با حمایت‌های استانداری و معاونت زنان ریاست جمهوری و جذب اعتبار چهار میلیارد تومان کمپ ترک اعتیاد بانوان در استان با همکاری شهرداری قم به‌عنوان مجری پروژه در دست احداث است؛ براساس قول‌های مساعدت نهادهای ذی‌ربط که در اجرای این طرح مشارکت لازم را داشتند، این مرکز در انتهای شهرک فاطمیه تا پایان سال 1402 تکمیل خواهد شد.

ایکنا _ یکی از آسیب‌هایی که پدر و مادر می‌توانند به فرزندان خود وارد کنند، اعتیاد است؛ آیا در استان قم، نوزادان معتاد و یا کودک متولد شده از والدین معتاد آمار بالایی را به خود اختصاص داده است؟

آمار نوزادان معتاد در استان بالا نیست و صرفا موارد انگشت‌شماری از سوی مراجع قضایی به بهزیستی استان معرفی و ارجاع داده می‌شوند که پدر و مادر هر دو معتاد هستند و صلاحیت نگهداری نوزاد را ندارند. البته آمار و ارقام مستند و دقیق نوزادان معتاد در استان در حوزه اختیارات دانشگاه علوم پزشکی قرار دارد که براساس مطالعات و پژوهش‌های میدانی از زایشگاه‌های سطح شهر به‌دست می‌آید.

نگرانی‌ها از تولد فرزند با مشکلات شدید جسمی از والدین معتاد بسیار بالاست زیرا براساس قانون جمعیت حکم سقط جنین تنها در شرایط معلولیت‌های شدید جسمی و ذهنی کودک با انجام آزمایشات متعدد و در شرایط ویژه سنی صادر می‌شود و به علت اعتیاد مادر، حکم سقط جنین صادر نمی‌شود و این امر سبب تولد نوزادانی مبتلا خواهد شد.

ایکنا _ آیا سیگار می‌تواند انسان را به‌ سمت اعتیاد بکشاند؟

سیگار دروازه ورود جوانان به اعتیاد است و زمانی که افراد به سمت سیگار می‌روند به علت حضور در محافل دوستانه و رفت و آمد با افراد سیگاری آهسته آهسته به سمت امتحان و آزمایش کردن سایر مواد مخدر نیز کشیده می‌شوند. مطالعات و پژوهش‌ها بیانگر آن است که اعتیاد جمع کثیری از معتادان از سیگار آغاز شده است.

با وجود اینکه سیگار در باور عامه مردم مخدر محسوب نمی‌شود، اما به‌طور کلی و براساس نتایج مطالعات روانشناسان این حوزه، هر آن‌ چیزی که انسان را درگیر خویش کند و زندگی فرد را تحت‌تأثیر قرار بدهد، مطلوب نیست و اعتیادآور است. شاید در نگاه اول این‌گونه به نظر جوان‌ترها برسد که برخی از مواد مخدر می‌تواند سبب شادمان کردن و بهتر شدن احوالاتشان می‌شود؛ اما این حالت‌های کاذب، تأثیر اولیه مواد مخدر است و به مرور زمان افزایش وابستگی به ماده مخدر، بالا رفتن میزان دوز مصرفی، ایجاد تنوع و آزمایش کردن سایر مواد مخدر در نهایت سبب گرفتار شدن آنان در دام اعتیاد می‌شود که به راحتی نمی‌توانند خود را از آن مهلکه خارج کنند.

فروشگاه‌های دخانیات سطح شهر متأسفانه آنچنان شکیل و شیک و دارای انواع و اقسام سیگارهای متنوع هستند که برای هر شخصی به‎ویژه جوانان جذابیت بصری دارد و این موضوع همواره یکی از مطالبات جدی بهزیستی در جلسات ستاد مبارزه با مواد مخدر استان بوده و هست. در بسیاری از کشورهای دیگر فروش سیگار به سنین زیر 18 سال جرم محسوب می‌شود اما در کشور ما قوانین بازدارنده در این موضوع وجود ندارد. اگرچه در برخورد و مداخلات با نوجوان و جوانان باید جوانب احتیاط را رعایت کنیم و برخوردهای قهری و بهره‌مندی از سلاح زور و اجبار و ضرب و شتم تأثیر مطلوبی نخواهد داشت، اما تهیه و تنظیم برخی قوانین بازدارنده برای جلوگیری از بروز و ظهور آسیب‌های سنگین‌تر و جبران‌ناپذیرتر به پیکره جوان و آیندگان جامعه لازم است.

ایکنا _ به نظر شما علت افزایش خرده‌فروش‌های مواد مخدر (ساقی) در سطح استان چیست؟

کمیته مقابله در شورای مبارزه با مواد مخدر استان تشکیل شده است و به‌طور جدی در سطح شهر در حوزه شناسایی و دستگیری خرده‌فروش‌ها و یا باند‌های خرید و فروش مواد مخدر با محوریت پلیس مبارزه با مواد مخدر، فعال هستند. استان قم در حوزه کشف و مقابله و مداخله به موقع با باندهای خرید و فروش مواد مخدر سرآمد است.

علی‌رغم نظارت‌ها و مقابله‌های ستاد مبارزه با مواد مخدر با آن‌ها اما متأسفانه تعداد خرده‌فروش‌ها افزایش پیدا کرده است که در این امر، نوسانات اقتصادی بازار و از طرفی رویای یک شبه پولدار شدن دز ذهن جوانان، آن‌ها را به سوی خردی و فروش مواد مخدر سوق داده است؛ در برخی از مناطق حاشیه‌نشین و کم‌بضاعت استان خرید و فروش مواد مخدر به کسب و کار بسیاری از ساکنین منطقه تبدیل شده است که نیازمند برخوردهای جدی است.

ایکنا _ بهزیستی برای هزینه‎‌های درمان خانواده‌های کم‌بضاعت یا بی‌بضاعت چه تسهیلات و یارانه‌ای در اختیار آنان قرار می‌دهد؟

بهزیستی در حوزه مشاوره و درمان اعتیاد اعضای خانواده‌های کم‌بضاعت یا بی‌بضاعت همراهی‌های لازم را دارد و در حدود 50 تا 70 درصد هزینه‌های درمان آن‌ شخص را پرداخت خواهد کرد، حتی در برخی موارد نادر که خانواده در مضیقه کامل اقتصادی قرار داشتند مراکز ترک اعتیاد تحت نظر بهزیستی به‌صورت رایگان نسبت به درمان فرد بیمار اقدام کردند. همچنین کمتیه امداد امام خمینی(ره) نیز، خانواده فرد تحت درمان اعتیاد را نیز تحت پوشش قرار خواهد شد. علاوه بر آن کمیته اشتغال اداره تعاون، کار و رفاه اجتماعی پس از تکمیل پروسه درمانی آن فرد نسبت به اشتغال آن‌ها اهتمام می‌ورزند.

ایکنا - در استان قم چند مرکز DIC برای رسیدگی به معتادان متجاهر فعال است؟

فعالیت یک موبایل سنتر یا مرکز سیار در سطح استان قم در راستای کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارائه خدمات به معتادان متجاهر مناسب‌سازی شده است. در این موبایل سنتر یک خودروی ون به پاتوق‌های معتادان اعزام می‌شود و خدماتی نظیر سوزن،سرنگ، غذا، پانسمان زخم یا معرفی به مراکز درمانی یا مراکز درمان(HIV) اچ آی وی را انجام می‌دهند البته با توجه تعدد پاتوق‌های معتادان در سطح شهر در سال جدید فعالسازی یک ون سنتر دیگر نیز از سوی بهزیستی درخواست شده است. علاوه بر این در حال حاضر دو شلتر در استان قم جهت ارائه خدمات به معتادان متجاهر در حال فعالیت هستند.

ایکنا _ چه تعداد مراکز ترک اعتیاد فعال در استان داریم؟

به‌طور کلی 13 مرکز ترک اعتیاد در استان قم مشغول فعالیت هستند اما باتوجه به کاهش سن اعتیاد در قم، راه‌اندازی مرکز درمان ویژه معتادان زیر 18 سال و همچنین با توجه به افزایش زنان معتاد در استان راه‌اندازی مرکز درمان ویژه بانوان تحت عنوان ماده 15(درمان اختیاری) در دستور کار معاونت امور اجتماعی بهزیستی استان قرار دارد.

ایکنا _ آیا تنها متولی در حوزه اعتیاد بهزیستی است؟

باتوجه به شرایط فعلی جامعه، درمان، پیشگیری و صیانت پس از درمان اعتیاد، هم‌افزایی و همکاری کلیه ارگان‌ها و نهادهای دولتی و همچنین گروه‌های جهادی و بسیجی را می‌طلبد که اگر این هم‌افزایی در یک راستا و همسو با یکدیگر و براساس یک رویکرد انجام شود مثمرثمر خواهد بود در غیر این صورت فعالیت‌های جزیره‌ای و موازی‌کاری انجام شده در حوزه اعتیاد راه به جایی نمی‌برد.

گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد