نمایشگاه قرآن اصفهان؛ تکرار یا روندی رو به رشد؟
دست‌اندرکاران و مشارکت‌کنندگان هجدهمین نمایشگاه قرآن و عترت اصفهان معتقدند این نمایشگاه به لحاظ کمی و کیفی، روند رو به رشدی را طی کرده است، ولی صاحبنظران محتوای آن را ضعیف و تکراری ارزیابی می‌کنند.
اگرچه هجدهمین نمایشگاه قرآن و عترت اصفهان در هفته جاری به کار خود پایان داد، ولی اشکالاتی که به لحاظ محتوایی و روند برگزاری متوجه این نمایشگاه بود، می‌تواند پرونده آن را همچنان باز نگه دارد تا شاید بتوان در پرتو آسیب‌شناسی و تجزیه و تحلیل این ایرادات، شاهد برگزاری نمایشگاهی با کیفیت بهتر در سال‌های آینده بود. پیش از ورود به بحث، ذکر این نکته لازم است که گزارش پیش‌رو از دیدگاه فردی نوشته شده که در پنج دوره از نمایشگاه به‌عنوان خبرنگار برای پوشش اخبار این رویداد حضور داشته و لاجرم ضمن مقایسه این دوره‌ها با یکدیگر، آنها را با ارزش‌های خبری همچون تازگی، دربرگیری و استثنا و شگفتی می‌سنجد و چه بسا تحلیل و برداشتش از وقایع با دیدگاه دست‌اندرکاران، مشارکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان از نمایشگاه متفاوت باشد.
نیمه دوم بهمن‌ماه سال گذشته بود که اولین جلسه کمیته محتوایی هجدهمین نمایشگاه قرآن و عترت اصفهان با حضور نمایندگان دستگاه‌های متولی فعالیت‌های قرآنی و فعالان حوزه قرآن و عترت در شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی استان برگزار و بر ابتکار عمل در برگزاری دوره هجدهم نمایشگاه تأکید شد. در گام بعد، شاهد برگزاری دو نشست هم‌اندیشی در خصوص این نمایشگاه در استانداری اصفهان با حضور محمدرضا جان‌نثاری، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار اصفهان بودیم.
در نشست دوم که از سوی خبرگزاری ایکنا پوشش داده شد، معاون استاندار اصفهان ضمن تأکید بر ضرورت برگزاری نمایشگاه قرآن، به این موضوع اشاره کرد که در نمایشگاه باید محتوای عمیق به مردم ارائه شود و این محتوا با نیازهای آنها مرتبط باشد. وی همچنین خواستار دعوت از گروه‌های گوناگون برای حضور در نمایشگاه، پوشش رسانه‌ای آن و نظرسنجی از بازدیدکنندگان شد.
علی تمنایی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان نیز که در این نشست حضور داشت، از تدوین و تصویب آیین‌نامه اجرایی نمایشگاه خبر داد و درباره جزئیات آن گفت: «ستاد برگزاری نمایشگاه با حضور ۳۷ دستگاه یا شخص به مدیریت استانداری تشکیل شده است. همچنین به‌دلیل فعالیت‌های اجرایی زیاد، شرکت نمایشگاه‌های استان اصفهان به‌عنوان دبیر این ستاد انتخاب شده و ذیل این ستاد نیز یک شواری برنامه‌ریزی با حضور اداره‌های گوناگون به منظور اجرایی شدن کار، پیش‌بینی شده است.» به گفته وی، ذیل شورای برنامه‌ریزی نیز چهار کمیته اجرایی و پشتیبانی، محتوایی، تبلیغات و نظارت و ارزیابی قرار دارد.
تمنایی در نشست خبری نمایشگاه نیز که در هفته پایانی اسفندماه سال گذشته برگزار شد، دغدغه اصلی متولیان را انجام کارهای نو، کیفی و متفاوت بیان کرد که در کمیته محتوایی با مسئولیت اداره‌کل تبلیغات اسلامی استان دنبال میشود. مهدی مسماریان، مدیر کمیته محتوایی نیز انتخاب عبارت «قرآن، خانواده و آرامش» به‌عنوان شعار نمایشگاه را با هدف انس عموم مردم با قرآن دانست و از مشارکت‌کنندگان درخواست کرد تا محتوایی متناسب با این هدف ارائه دهند.
اینکه تنها دو ماه مانده به برگزاری نمایشگاه، دست‌اندرکاران به فکر برنامه‌ریزی برای آن بیفتند، خود محل بحثی جداگانه است، علی‌رغم اینکه در آیین تجلیل از فعالان و دست‌اندرکاران دوره هفدهم نمایشگاه که خردادماه سال گذشته برگزار شد، این موضوع مورد تأکید قرار گرفت که از هم‌اکنون باید به فکر برنامه‌ریزی برای نمایشگاه سال آینده بود، ولی به هر روی، هجدهمین نمایشگاه قرآن و عترت اصفهان سه روز بعد از تعطیلات نوروزی در محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی استان آغاز به کار کرد. بازدید از نمایشگاه در همان روز اول و شب افتتاحیه نشان داد، از دیدگاه خبرنگاری که در طول سال گذشته و سال‌های پیش از آن به اقتضای رسانه‌اش در جریان رویدادها و فعالیت‌های قرآنی شهر بوده، قرار نیست محتوای تازه یا ویژه‌ای در نمایشگاه عرضه شود. به جز برخی مراکز و مجموعه‌های خصوصی که در هر دوره برای اولین بار در نمایشگاه حاضر می‌شوند و شاید در دوره بعدی حضور نداشته باشند، اکثر قریب به اتفاق غرفه‌ها هر سال با فعالیتی مشابه سال قبل در نمایشگاه حضور پیدا می‌کنند و در مجموع، اگر بخواهیم فعالیت این غرفه‌ها را دسته‌بندی کنیم، هر سال شاهد دسته‌بندی ثابت و یکسانی هستیم. همین مسئله، ما را بر آن داشت تا در خصوص محتوای نمایشگاه با تعدادی از دست‌اندرکاران، مشارکت‌کنندگان و فعالان قرآنی شهر به گفت‌وگو بنشینیم.
افزایش مساحت و تعداد مشارکت‌کنندگان
علی تمنایی، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اصفهان ضمن رد این موضوع که نمایشگاه امسال در عمل تفاوتی با سال‌های گذشته نداشت، یکی از نقاط برتری آن را مقدار فضایی می‌داند که در اختیار غرفه‌ها قرار گرفت. وی اظهار کرد: مساحت نمایشگاه در سال گذشته، چهار هزار متر مربع بود و امسال با افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان، به جز بخش مربوط به عفاف و حجاب، به هفت هزار متر مربع رسید. همین افزایش تعداد به 220 غرفه، خود رشدی رو به جلوست، ولی از طرف دیگر نباید به وضع موجود نیز راضی بود، به‌خصوص اگر بخواهیم آن را در تراز استان اصفهان و ظرفیت‌های قرآنی‌اش بسنجیم. قطعا از مراکز قرآنی استان، کارهای نو و بهتری انتظار می‌رود که جای آنها در نمایشگاه خالی بود.
وی دیگر نقطه برتری نمایشگاه را برگزاری 40 رویداد قرآنی می‌داند که تعداد آنها در سال گذشته بسیار کمتر بود. تمنایی گفت: امسال اجرای 11 محفل قرآنی پیش‌بینی شد، به علاوه نشست‌های مربوط به سبک زندگی قرآنی و اسلامی، قصه‌گویی و جنگ شادی برای کودکان و بازی‌های رایانه‌ای. همه این‌ها خوب است، اگرچه کافی نیست و با توجه به ظرفیت‌های قرآنی اصفهان، جای کار بیشتری وجود داشت. می‌توان گفت حرکت رو به جلو بود، ولی قطعا متناسب با ظرفیت استان نبود و اینکه بتوان ظرفیت‌ها را با نمایشگاه پیوند داد، نیازمند مدیریت و زمان‌بندی است.
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی اصفهان با بیان اینکه این اداره‌کل از مراکز قرآنی برای حضور در نمایشگاه دعوت به عمل آورد، معتقد است حضور در نمایشگاه به هر حال هزینه‌هایی برای این مراکز به دنبال دارد و وقتی نتوان به آنها کمک کرد، یا اصلا در نمایشگاه حاضر نمی‌شوند و یا حضور ضعیفی خواهند داشت. وی اضافه کرد: اگر امکان کمک به آنها را داشتیم، هم حضورشان بیشتر بود و هم حضور مؤثرتر و کاراتری داشتند. ما به وضعیت موجود قانع نیستیم و می‌توان پیشرفت بهتری هم داشت. از این نظر موافقم که کار بهتری در اصفهان انتظار می‌رود، ولی همین وضعیت موجود نیز نسبت به گذشته، گامی رو به جلو بود.
تمنایی این گام رو به جلو را افزایش تعداد مشارکت‌کنندگان و برنامه‌ها و رویدادهای جنبی دانست و گفت: سال گذشته، همه چیز درهم و برهم و سروصدای زیاد اذیت‌کننده بود، ولی امسال نوعی تفکیک صورت گرفت و بخشی از سروصدایی هم که در نمایشگاه وجود داشت، در چنین فضایی طبیعی بود؛ البته برای آینده باید این موضوع مدیریت شود.
موضوع دیگری که مدیرکل ارشاد اصفهان آن را جزو اولین‌ها در طول برگزاری ادوار نمایشگاه ذکر می‌کند، تدوین آیین‌نامه اجرایی دائمی نمایشگاه قرآن است که امسال اتفاق افتاد. وی بیان کرد: نمایشگاه در سال گذشته متولی ویژه‌ای نداشت، ولی امسال استانداری پای کار آمد و ستادی تشکیل شد که موظف است از اکنون برای سال آینده برنامه‌ریزی کند. اینکه یک ماه مانده به شروع نمایشگاه به فکر می‌افتیم تا کاری انجام دهیم، قطعا بهتر از این نمی‌شود و بسیاری از افراد و مراکز برای حضور در نمایشگاه آمادگی ندارند.
تمنایی به نظرسنجی از بازدیدکنندگان و بررسی تخصصی نقاط قوت و ضعف غرفه‌ها نیز اشاره کرد که امسال از سوی اداره‌کل ارشاد انجام شد، سال‌های گذشته به این شکل وجود نداشت و صرفا شرکت نمایشگاه‌ها نظرسنجی‌ای در خصوص کم‌وکیف برگزاری نمایشگاه انجام می‌داد.
روند رو به رشد نمایشگاه قرآن
دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان از جمله مراکزی بود که امسال نیز همچون سال‌های گذشته در برگزاری نمایشگاه مشارکت داشت و غرفه بزرگ آن، چکیده‌ای از فعالیت‌های این مجموعه را به نمایش می‌گذاشت. از حجت‌الاسلام عبدالرسول احمدیان، رئیس این دفتر، ارزیابی‌اش از کمیت و کیفیت نمایشگاه امسال را جویا شدیم. وی با بیان اینکه این نمایشگاه نسبت به سال گذشته از هر دو جنبه کمی و کیفی، روند رو به رشدی طی کرد و همین موضوع، نقطه قوت آن محسوب میشود، معتقد است نوع استقبال مشارکت‌کنندگان بهتر از سال گذشته بود، هر چند جای خالی بعضی از مجموعه‌های قرآنی در نمایشگاه احساس می‌شد و این خودش به نوعی آسیب‌شناسی نیاز دارد.
احمدیان این روند رو به رشد را از حیث مقایسه امسال با گذشته می‌داند و از حیث جایگاه مطلوبی که باید به آن دست پیدا کرد، معتقد است نمایشگاه فاصله‌ای بسیار جدی با آن وضعیت مطلوب دارد و نیازمند تلاش مضاعف است. وی جایگاه مطلوب را این‌گونه تعریف کرد: وضعیتی که به‌واسطه آن بتوان مجموعه‌های فرهنگی فعال در حوزه قرآن و معارف دینی را در نمایشگاه به یکدیگر معرفی کرد و یکی از اهداف آن، آشنایی مجموعه‌های گوناگون با ظرفیت‌های یکدیگر باشد تا بتوانند هم‌افزایی معناداری در زمینه ترویج معارف قرآن ایجاد کنند. تا وقتی به این هدف دست پیدا نکنیم، معرفی ظرفیت‌ها به‌صورت تخصصی و دقیق انجام نشود و یک مغز متفکر و برنامه‌ریز مجموعه‌ها را به حضور در نمایشگاه با رویکرد هم‌افزایی هدایت نکند، نمایشگاه رسالت اصلی خودش را انجام نداده است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی اصفهان تأکید کرد: ما با تحقق این هدف فاصله زیادی داریم، با اینکه نمایشگاه واقعا خوب بود و در بازدیدی که داشتم، با مجموعه‌های جدیدی آشنا شدم و ظرفیت‌های تازه‌ای کشف کردم. این همان فرصتی است که در نمایشگاه تخصصی به آن نیاز داریم و اگر نمایشگاه جنبه عمومی داشته باشد که یکی از اهداف آن نیز همین است، باید فعالیت‌های دیگری انجام شود. در این حوزه، آنچه به عهده ما قرار دارد، این است که قرآن را از مهجوریت خارج کنیم. بنابراین، باید بیندیشیم که قرآن چگونه می‌تواند از مهجوریت خارج و از طاقچه خانه‌ها در زندگی خانواده‌ها جاری شود. اگر بتوانیم این باور را در مردم ایجاد کنیم که قرآن کارآمد است و کارآمدی آن را به‌طور ملموس در این نمایشگاه‌ها نشان دهیم، خود به خود قرآن از مهجوریت خارج میشود. هر چقدر موضوعی برای ما مهم باشد، نسبت به پاسداشت و یادگیری آن تلاش بیشتری خواهیم کرد، مشروط به اینکه آن را کاربردی بدانیم و بپذیریم که قرآن، مشکل‌گشای بسیاری از مسائل زندگی ماست. اگر بتوانیم در نمایشگاه این باور را به مخاطب عام منتقل کنیم، نمایشگاه موفقی خواهیم داشت و این موضوعی است که مجموعه‌های حوزوی مثل ما و سایر مجموعه‌های فعال در حوزه دین باید به آن پاسخ دهند و بر اساس آن، چارچوب فکری چیدمان و برنامه‌ریزی نمایشگاه به دست بیاید.
وی در پاسخ به این سؤال که نمایشگاه با وضعیت موجودش، چقدر توانست جایگاه خود را در میان مخاطب پیدا کند، معتقد است نسبت به سال‌های گذشته موفق‌تر بوده‌ایم، ولی نسبت به وضعیت مطلوب، جای کار فراوانی وجود دارد؛ از جمله در زمینه نوآوری‌های قرآنی و حضور در فضای مجازی. اطلاع‌رسانی در خصوص برگزاری نمایشگاه قرآن در فضای مجازی موفق نبود، چه برسد به اینکه بخواهیم معارف قرآن را در این فضا ترویج کنیم. مخاطب عام ما، جوانان و افرادی هستند که در دنیای دیگری دارند زندگی می‌کنند و حضور ما در این فضا پررنگ نیست.
احمدیان دلیل موفق‌تر بودن نمایشگاه امسال نسبت به گذشته را برنامه‌ریزی در موعد مناسب، تشکیل ستاد برگزاری نمایشگاه و حمایت استانداری از آن می‌داند. وی در عین حال، این نکته را گوشزد کرد که نمایشگاه امسال از نظر زمان‌بندی، نقص عمده‌ای داشت؛ هم تعداد روزهای برگزاری آن محدود بود که باعث شد خیلی‌ها فرصت بازدید از آن را پیدا نکنند و هم تعداد ساعات بازدید کافی نبود. با توجه به بعد مسافت و زمان افطار، بسیاری امکان حضور در نمایشگاه را پیدا نمی‌کنند و این امکان وجود داشت که تا ساعت 24، بازدید از نمایشگاه برقرار باشد. از نظر بعد مسافت و محل برگزاری نیز نقدهای زیادی وجود دارد، هر چند که امکانات موجود در این محل بسیار مطلوب است و باید از دست‌اندرکاران نمایشگاه بابت آنها سپاسگزار بود.
جای خالی آثار مکتوب قرآنی در نمایشگاه
اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان اصفهان نیز در طول ادوار برگزاری نمایشگاه قرآن و عترت همواره در آن مشارکت داشته، اگرچه در دو سال اخیر این مشارکت کمرنگ‌تر از پیش شده است. حجت‌الاسلام محمدحسین بلک، مدیرکل اوقاف و امور خیریه اصفهان بر این عقیده است که نمایشگاه امسال دو تفاوت با سال گذشته داشت؛ یکی اینکه استقبال مردم از آن پرشورتر بود و دیگر اینکه، محتوای بیشتری داشت. وی در توضیح محتوای نمایشگاه گفت: این رویداد در حد خودش توفیقاتی داشت، ولی نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که کارهای بیشتری می‌بایست انجام می‌شد. شاید یکی از دلایلش این باشد که ایام برگزاری نمایشگاه فاصله بسیار کمی با تعطیلات نوروزی داشت و مسئله دیگری که نمی‌توان آن را نادیده گرفت، محدودیت‌های مالی مؤسسات است. در جلسات مربوط به نمایشگاه شاهد بودم که آمادگی برای حضور زیاد بود، ولی با توجه به افزایش هزینه‌ها و اینکه مؤسسات در طول سال مأموریت‌های گوناگونی به‌صورت داوطلبانه و متبرعانه به عهده دارند، حضور در نمایشگاه برای آنها هزینه مضاعف به‌وجود می‌آورد.
بلک این نکته را نیز یادآور شد که بعضی از حلقه‌های مربوط به نمایشگاه باید متصل به آن، ولی خارج از این فضا پیش‌بینی می‌شد که ضمن تشکر از دست‌اندرکاران، باید گفت وظایف بیشتری به عهده داشتیم. مثلا، ما در بقاع متبرکه می‌توانستیم در مجال بهتری این نمایشگاه را نمایندگی و بخشی از خدمات و برنامه‌ها را در سطح استان اجرا کنیم، چون نمایشگاه در نقطه خاصی برگزار میشود. از طرف دیگر، وقتی نمایشگاه به پایان می‌رسد، می‌توان باب تفاهم‌های جدیدی را به‌خصوص در زمینه استارتاپ‌های فرهنگی و قرآنی باز کرد که به بار محتوایی نمایشگاه اضافه می‌کند.
وی ضمن قدردانی از دست‌اندرکاران، فضای در نظر گرفته شده برای نمایشگاه، حضور بانشاط مردم علی‌رغم تمام هجمه‌های رسانه‌ای، تلاش غرفه‌داران برای جلب مشارکت و ادامه همکاری‌ها بعد از نمایشگاه و حضور رسانه‌های تخصصی را از جمله نقاط قوت نمایشگاه برشمرد. مدیرکل اوقاف اصفهان به این موضوع نیز اشاره کرد که جای آثار مکتوب قرآنی و تقدیر و تجلیل از خادمان قرآن کریم در زمینه تألیف محتوا و آموزش قرآن در نمایشگاه خالی بود.
مکان نمایشگاه تغییر می‌کند
از سال گذشته که نمایشگاه قرآن در محل جدید نمایشگاه‌های بین‌المللی اصفهان برگزار میشود، همواره به‌دلیل بعد مسافت و خارج از شهر بودن، انتقاداتی نسبت به برگزاری نمایشگاه در این مکان مطرح شده و برخی معتقدند برای اقبال عمومی، نمایشگاه قرآن باید در داخل شهر برپا شود. از مدیرکل ارشاد اصفهان پرسیدیم، آیا ممکن است در آینده مکان برگزاری نمایشگاه تغییر کند و به داخل شهر منتقل شود؟ وی پاسخ داد: امسال این بحث مجددا مطرح شد، ولی چون دیرهنگام بود، نمی‌توانستیم مکان را تغییر دهیم، ولی در سال آینده مکان نمایشگاه حتما باید تغییر کند، چون یکی از مسائل مورد نظر ما، حضور مردم در نمایشگاه است و قطعا بعد مسافت در ریزش مخاطب تأثیرگذار خواهد بود.
مدیرکل اوقاف اصفهان نیز در خصوص این مسئله معتقد است که برگزاری یک نمایشگاه، مسائل جانبی زیادی به دنبال دارد، ولی از نظر سطح دسترسی، سال‌هایی که نمایشگاه در داخل شهر برگزار می‌شد، موج بیشتری از استقبال را شاهد بودیم. البته سهولت دسترسی از نظر فضاهای جانبی، امکانات داخلی نمایشگاه، پارکینگ و سایر خدمات را نمی‌توان نادیده گرفت. نکته دیگر اینکه، نقاط شهری حساس، پرجمعیت و نیازمند از این امکانات محروم‌اند. ما در نقطه‌ای نمایشگاه برپا و مردم را فراخوان می‌کنیم و فعلا جز این چاره‌ای نیست، ولی مناطقی هستند که مملو از جمعیت‌اند، به این مباحث نیاز دارند و از آن استقبال می‌کنند و کاش امکان برپایی نمایشگاه در آنها وجود داشت.
چیدمان نمایشگاه نیازمند بازبینی است
چیدمان و نامنظم بودن نمایشگاه نیز از دیگر مسائل مورد نقد بود. فرخنده کریم‌زاده، از چهره‌های قرآنی شناخته شده و داور مسابقات سراسری قرآن معتقد است نمایشگاه قرآن باید با دیگر نمایشگاه‌ها تفاوت داشته باشد. وی با اشاره به فضای برگزاری نمایشگاه قرآن اصفهان بیان کرد: همین پارتیشن‌هایی که استفاده شده بود، می‌توانست به چهار سالن مستقل تبدیل و غرفه‌هایی که به لحاظ موضوعی در یک دسته قرار می‌گرفتند، یک‌جا متمرکز شوند و پراکنده نباشند.
کریم‌زاده نبود برنامه افطار را نقص دیگر نمایشگاه امسال می‌داند و معتقد است با توجه به اینکه نمایشگاه در منطقه‌ای دور از شهر برگزار می‌شد، اگر کسی می‌خواست اول وقت از نمایشگاه بازدید کند، باید قبل از افطار بازمی‌گشت و اگر می‌خواست بعد از افطار بیاید، یکی دو ساعت بیشتر برای بازدید از نمایشگاه فرصت نداشت. فکر می‌کنم این ظرفیت در اصفهان وجود دارد که در چنین موقعیتی، چند هزار افطار آبرومند برای بازدیدکنندگان از نمایشگاه، آن هم به شکلی که در شأن اهل قرآن باشد، تهیه شود، نه به‌گونه‌ای که سال‌های پیش رواج داشت و خطا بود. مکان برگزاری نمایشگاه، فضای باز بسیار خوبی دارد و می‌توان سالن‌هایی ویژه افطار و نماز جماعت طراحی کرد، در حالی که نه سال گذشته و نه امسال، به‌دلیل فشردگی فضایی که در نظر گرفته شده بود، امکان برگزاری نماز جماعت را پیدا نکردیم.
وی با اشاره به سفارش امیرالمؤمنین(ع) مبنی بر نظم در امور گفت: نمایشگاه فاقد نظم بود؛ در ورودی آن بنر بزرگی نصب شده بود که شماره غرفه‌ها را نشان می‌داد، ولی بر سردر غرفه‌ها شماره‌ای مشاهده نمی‌شد. با توجه به مسیر نمایشگاه، از خیلی‌ها پرسیدم حاضرند باز هم به اینجا بیایند که گفتند نه، همین یک بار هم که آمدیم، زیاد بوده است. نمایشگاه باید محتوایی داشته باشد تا افراد حاضر باشند هر سال از آن بازدید کنند. به تعداد غرفه‌هایی که در نمایشگاه وجود دارد، اگر هر غرفه مخاطب خودش را داشته باشد، جمعیت نمایشگاه را تشکیل می‌دهد. از طرف دیگر، ما معتقدیم جمعیت نمایشگاه قرآن باید چند برابر تعداد پیش‌بینی شده فراخوان غرفه‌ها باشد، ولی چنین اتفاقی نمی‌افتد، چون جاذبه کافی وجود ندارد. چیدمان نیازمند بررسی و بازبینی است، برنامه‌ریزی برای غرفه‌ها باید ماه‌ها قبل از ماه رمضان اتفاق بیفتد و اکنون انتظار داریم برای رمضان آینده برنامه‌ریزی شود. از اکثر غرفه‌دارها پرسیده‌ام که آیا تاکنون قبل و بعد از برگزاری نمایشگاه با شما گفت‌وگو شده است و آنها جواب دادند نه؛ در صورتی که وقتی نمایشگاه تمام میشود، باید در اولین فرصت از غرفه‌داران و ناظران دعوت کرد تا انتقادات و پیشنهاداتشان را بیان کنند.
این فعال قرآنی محتوای نمایشگاه امسال را بسیار ضعیف و تکراری توصیف کرد و معتقد است این نمایشگاه به شدت به سالن اجرای نمایش نیاز دارد، اجرای صوتی واقعا خسته‌کننده شده و مردم می‌توانند در نمایشگاه، تئاتر یا فیلم خوب ببینند. در حال حاضر، چیزی با عنوان ارتباط درست کارشناسی قبل از برگزاری نمایشگاه و آسیب‌شناسی و ریشه‌یابی بعد از آن وجود ندارد و تا این اتفاق نیفتد، نمایشگاه هر سال ضعیف‌تر از سال گذشته خواهد بود.
تغییر عنوان نمایشگاه
با آغاز سال جدید، شاهد تغییر در عنوان نمایشگاه از «هجدهمین نمایشگاه قرآن و عترت اصفهان» به «هجدهمین نمایشگاه قرآن و عترت، عفاف و حجاب اصفهان» و به تبع آن، انبوهی از غرفه‌های فروش محصولات و کالاهای مرتبط با حجاب در نمایشگاه بودیم. در کنار این غرفه‌ها البته غرفه‌های دیگری هم بودند که محصولاتی کاملا غیرمرتبط با موضوع نمایشگاه عرضه می‌کردند. از مدیرکل ارشاد اصفهان، دلیل تغییر در عنوان نمایشگاه را جویا شدیم که وی در پاسخ گفت: شرایط امروز کشور و استان ایجاب می‌کند که بخشی از نمایشگاه به عفاف و حجاب نیز اختصاص پیدا کند، به‌خصوص اینکه فضای آن هم موجود بود و می‌توانست با نمایشگاه قرآن در جذب مخاطب هم‌پوشانی ایجاد کند.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا وقتی بحث عفاف و حجاب مطرح میشود، فقط فروش محصولات مرتبط با حجاب مدنظر است و هیچ غرفه‌ای در نمایشگاه فعالیت فرهنگی و تبیینی درباره این مسئله انجام نمی‌دهد، اظهار کرد: وقتی فرصت محدود باشد، یکی از اقداماتی که درباره عفاف و حجاب می‌توان انجام داد، همین عرضه و فروش محصولات مرتبط است، ولی قطعا تمام مسئله حجاب با این راهکار حل نمی‌شود و همان‌طور که گفتید، نیازمند فرهنگ‌سازی است. در مجموع، زمان برای مدیریت همه شرایط برگزاری نمایشگاه کافی نبود و امیدواریم اکنون که آیین‌نامه اجرایی برگزاری نمایشگاه تدوین و تصویب شده، برای سال آینده بتوانیم نمایشگاهی در تراز استان اصفهان برگزار کنیم.
همین سؤال را از ملیحه فلاحیان‌بیشه، معاون فرهنگی تبلیغی مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران استان اصفهان پرسیدیم که در توضیح فعالیت‌های غرفه این مرکز در نمایشگاه قرآن، به برگزاری پنج نشست علمی تخصصی آنلاین اشاره کرد که یکی از آنها با محوریت عفاف و حجاب بوده است. وی گفت: برای ما هم جالب بود که قید عفاف و حجاب به عنوان نمایشگاه اضافه شد، ولی متأسفانه نمایشگاه در این زمینه به سمت و سوی فروش محصولات سوق پیدا کرد و بستر محتوایی و تبیینی شکل نگرفت. همین مسئله، از وزانت آن کاست، در حالی که انتظار می‌رفت به تبیین مسائل قرآنی و مرتبط ساختن آنها با مسائل روز جامعه بیشتر پرداخته شود؛ اگرچه مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران تلاش کرد تا در نشست‌های علمی تخصصی خود به مسائل روز جامعه، از جمله عفاف و حجاب بپردازد.
فلاحیان‌بیشه در پاسخ به این سؤال که این نشست‌ها چقدر توانسته جایگاه خود را در میان مخاطبانی پیدا کند که اعتقادی به موضوع حجاب ندارند، گفت: نشست‌ها فقط مخصوص طلاب حوزه علمیه نبود و اطلاع‌رسانی آن در تمام گروه‌های مجازی که مدارس علمیه با آنها در ارتباط بودند، انجام شد. با این همه، نمایشگاه‌هایی از این دست در بعد محتوایی و تبیینی باید در سطح شهر، سازمان‌ها و نهادها به‌صورت تخصصی پیگیری شود.
وی با تأیید این مسئله که نمایشگاه امسال در جذب مخاطب غیرمذهبی موفق نبود، بیان کرد: شاید بخشی از دلایل این مسئله به نحوه اطلاع‌رسانی نمایشگاه و فعالیت غرفه‌داران برمی‌گردد. برای مثال، یکی از اقداماتی که می‌توانستیم انجام دهیم، این بود که از افراد و گروه‌های گوناگون با هر سلیقه و گرایشی برای حضور در نمایشگاه دعوت کنیم. البته لازمه آن نیز این است که نمایشگاه از یک هیئت اندیشه‌ورز با سیاست‌های کلان بهره‌مند شود تا محتوای آن برای همه اقشار و گروه‌ها جذابیت داشته باشد و در عین حال، به مخاطب نگرش و سمت‌وسو بدهد. وقتی نمایشگاه به لحاظ محتوایی از سطح بالایی برخوردار باشد، همان مخاطب غیرمذهبی نیز به حضور در آن ترغیب میشود و بهره‌مندی خودش را خواهد داشت.
آنچه از برایند صحبت‌های دست‌اندرکاران و مشارکت‌کنندگان هجدهمین نمایشگاه قرآن و عترت اصفهان به دست می‌آید، این است که نمایشگاه امسال به لحاظ کمی و کیفی، روند رو به رشدی را طی کرده، هر چند متناسب با ظرفیت‌های قرآنی اصفهان نیست و در عین حال، تا رسیدن به نقطه مطلوب فاصله بسیاری دارد. در مقابل، برخی فعالان قرآنی و نیز نگارنده این سطور که از منظر ارزش‌های خبری به ماجرا نگاه می‌کند، معتقدند نمایشگاه در کلیت خود به ورطه تکرار افتاده و فاقد نوآوری‌ها، دستاوردهای تازه و محتوای عمیق و متفاوت است؛ چنانکه در صحبت‌های متولیان و دست‌اندرکاران بر ارائه محتوای عمیق و انجام کارهای نو، کیفی و متفاوت در نمایشگاه تأکید شده بود. نگارنده ضمن قدردانی از تلاش و اهتمام دست‌اندرکاران و متولیان برای برپایی نمایشگاه قرآن و عترت و اذعان به این موضوع که نمایشگاه می‌تواند به‌خصوص از نظر مخاطبی که برای اولین بار از آن بازدید می‌کند و با بسیاری از طرح‌ها، برنامه‌ها و دستاوردهای مشارکت‌کنندگان آشنا نیست، جذابیت‌هایی داشته باشد، ولی در عین حال معتقد است اگر هدف از برگزاری نمایشگاه، انس افراد با قرآن کریم بیان میشود و چشم‌انداز ما این است که نمایشگاه مخاطب دائمی و ثابت خود را داشته و بر اقشار گوناگون با سلیقه‌ها و گرایش‌های متفاوت تأثیرگذار باشد، باید مسیر دیگری در پیش گرفته شود.
محبوبه فرهنگ
انتهای پیام
