جلب رضایت خداوند و مردم؛ ویژگی حکومت اسلامی از منظر امام خمینی(ره)

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام نجف لکزایی، رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع)، شامگاه 6 فروردین ماه در  «هشتمین جلسه از سلسله نشست‌های ماهانه مستندات قرآنی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)» که از سوی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در حال برگزاری است، گفت: در علوم سیاسی برای بررسی بحث دولت به چند پرسش اساسی پاسخ می‌دهند که البته مطالعه دولت جزء ذاتیات علوم سیاسی است لذا علوم سیاسی در هر کجا باشد به بررسی دولت می‌پردازد، هر چند پاسخ‌هایی که به دولت خوب و بد می‌دهند متفاوت خواهد بود زیرا روش‌، اهداف و منابع معرفتی هر مکتب و تفکری متفاوت است.

وی افزود: اولین پرسش اساسی تأسیس نظام و دوم عناصر ذاتی برای تأسیس نظام است؛ سوم، عناصر فرامکانی و فرازمانی و همیشگی و ...؛ عنصر رهبری، مکتب و دین هم از عناصر مهم برای تأسیس نظام سیاسی است؛ خداوند بر این اساس ثقلین یعنی قرآن و عترت را به ودیعه در بین مردم نهاد و عنصر دیگر هم مردم هستند که در لسان دین اسلام از آنها به امت اسلامی یاد می‌شود.

لکزایی بیان کرد: عناصر گفته شده ما را به دولت می‌رساند یعنی رهبری به کمک امت برای اجرای دین و تأمین امنیت مردم به دستور خداوند، دولت را تشکیل می‌دهد؛ دولت در یک سرزمین شکل می‌گیرد و عنصر دیگر هم حاکمیت است که البته برخی عناصر مانند دولت، حاکمیت و مردم و ... مشترک بین همه دولت‌هاست.

وی اضافه کرد: در رویکرد امام خمینی(ره) که متخذ از رویکرد قرآنی است، بحث رهبری در اولویت است زیرا خداوند، پیامبر را انتخاب کرده است و با خود دینی آورده است و پیامبر(ص)، جانشینانی دارد و در دوره غیبت نیز ولی فقیه جامع‌الشرایط رهبری را برعهده می‌گیرد. پیامبر(ص) 13 سال در مکه پیام و رسالت الهی خود را بیان کرد و برخی پذیرفتند و برخی نپذیرفتند ولی وقتی در مدینه مستقر شدند در آنجا دولت و حکومت اسلامی ایجاد شد. 

مفاد مرتبط با دولت‌سازی در 3 سوره

معاون پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم تصریح کرد: سوره محمد، سوره فتح و حجرات هر سه در مورد رهبری پیامبر(ص)، جامعه‌سازی و دولت‌‎سازی مطالب فراوانی دارد و هر سه سوره هم مدنی است. سوره فتح با إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا﴿۱﴾ آغاز شده است؛ در اولین آیه فرموده است: إِنَّا فَتَحْنَا لَكَ فَتْحًا مُبِينًا﴿۱﴾؛ إِنَّا وقتی به کار می‌رود که خداوند خود و نظامات به کار رفته را مدنظر دارد؛ می‌فرماید ما فتح مبین و آشکاری را برای تو رقم زدیم؛ امام خمینی(ره) در اینجا خودشان سه فتح یعنی مبین، قریب و مطلق را بیان فرموده است که ما الان وارد آن نمی‌شویم.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در آیه دوم خداوند برخی نعماتی را که به پیامبر(ص) به عنوان رهبر جامعه اسلامی برای دولت‌سازی داده است برمی‌شمارد که یکی از آنها ایجاد محبوبیت برای پیامبر(ص) در قالب تأکید بر آموزه عصمت و مصونیت پیامبر(ص) از هر نوع خطا و گناه است.(لِيَغْفِرَ لَكَ اللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكَ وَيَهْدِيَكَ صِرَاطًا مُسْتَقِيمًا ﴿۲﴾)

وی ادامه داد: بحث فتح مبین در این سوره بعد از صلح حدیبیه و در مسیر بازگشت حضرت به مدینه رخ داده است یعنی خود صلح حدیبیه فتح مبین بود ولی چون این صلح مقدمه فتح بزرگ مکه شد، برخی تفاسیر منطبق بر فتح مکه است. نعمتی که خداوند با این فتح به پیامبر(ص) داد از منظر برخی مفسران همان ولایت و اتمام و اکمال دین است.

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) اظهار کرد: لطف و نعمت دیگر خداوند به پیامبر(ص) هدایت او به صراط مستقیم است و لطف دیگر هم پیروز گرداندن پیامبر آن هم پیروزی بدون شکستی است که در جریان فتح مکه و صلح حدیبیه به او عطا شد و همه این نعمت‌ها به حضرت برای دولت‌سازی کمک می‌کند.

وی افزود: نعمت دیگر براساس آیات ابتدایی این سوره، انزال سکینه بر قلوب مؤمنین بود. هو الذی انزل السکینه ...؛ زمانی که مسلمین  در حدیبیه بودند و دشمن قصد داشت آنها را وادار به جنگ کنند خدا فرموده است، ما آرامش را در قلوب مؤمنین قرار دادیم تا بر ایمانشان افزوده شود و مانع جنگ شدیم و البته خداوند جنود آسمان‌ها و زمین را در اختیار دارد و هرقدر بخواهد مؤمنان را یاری می‌دهد و خدا علیم و حکیم است.(هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ السَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ الْمُؤْمِنِينَ لِيَزْدَادُوا إِيمَانًا مَعَ إِيمَانِهِمْ وَلِلَّهِ جُنُودُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَكَانَ اللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا ﴿۴﴾ )

پیروزی بزرگ برای مؤمنان از منظر قرآن

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی بیان کرد: در نهایت هم فرموده است این نصرت تا زمانی است که زنان و مردان مؤمن وارد بهشت شوند. هر قدر صداقت و ایمان مؤمنین بیشتر شود خداوند گناهان آنها را از پرونده ایشان پاک خواهد کرد و این فوز عظیم و بزرگی است که شامل حال آنان شده است.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: در مقابل این گروه مؤمنین، مشرکین و مشرکات و منافقین هستند که از بیرون و درون برای جامعه اسلامی مشکل ایجاد می‌کنند؛ لذا آیه ششم این سوره در بحث دشمن‌شناسی نکات جالبی بیان کرده است. وَيُعَذِّبَ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْمُشْرِكِينَ وَالْمُشْرِكَاتِ الظَّانِّينَ بِاللَّهِ ظَنَّ السَّوْءِ عَلَيْهِمْ دَائِرَةُ السَّوْءِ وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ وَلَعَنَهُمْ وَأَعَدَّ لَهُمْ جَهَنَّمَ وَسَاءَتْ مَصِيرًا﴿۶﴾. فرموده است همان خدایی که به پیامبر و مؤمنین نصرت داده است، دشمنان مشرک و منافق را عذاب خواهد کرد. کسانی که به خداوند بدگمان و ظنین هستند؛ بحث سوء ظن در آیات سوره مبارکه محمد(ص) هم بیان شده است.

رئیس پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی اظهار کرد: برخی گمان داشتند که پیامبر(ص) با بیش از هزار نفری که همراه او برای عمره هستند(عمره منجر به صلح حدیبیه) هیچکدام سالم به وطن بازنخواهند گشت؛ لذا زرنگی کردند و همراه با ایشان نرفتند، لذا خداوند فرموده است کسانی که به خدا بدگمان بودند و فکر می‎کردند خدا مؤمنان و پیامبر را یاری نمی‌دهد و منتظر عواقب بد برای ایشان بودند همه اینها به خود آنان بازگشت دارد و خداوند بر آنان غضب خواهد کرد و لعنت الهی بر آنان است. آیه تأکید دارد که خدا خشم بر اینها گرفته است و بدبازگشتی به سرای دیگر دارند.

وی اضافه کرد: برخی مفسران والمشرکین و المشرکات را با توجه به سیاق همان منافقین گرفته‌اند زیرا این منافقین در لبه شرک حرکت کرده بودند ولی به نظر بنده اگر هر دو یکی بود نباید جداگانه مشرکین و منافقان ذکر می‌شدند.

شن‌ها جنود خدا بودند

لکزایی بیان کرد: خداوند تأکید فرموده است هر چه در آسمان و زمین است جنود خداوند است. به تعبیر امام خمینی(ره) در حادثه طبس فرمودند که شن‌ها، جنود خدا بودند. در سوره فیل هم بیان شده است که پرندگان با سنگ‌هایی که در منقار داشتند به جنگ اصحاب فیل رفتند و آنها را مانند غذای خورده شده، له کردند.

وی با اشاره به آیات هشتم تا دهم «إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ﴿۸﴾؛ لِتُؤْمِنُوا بِاللَّهِ وَرَسُولِهِ وَتُعَزِّرُوهُ وَتُوَقِّرُوهُ وَتُسَبِّحُوهُ بُكْرَةً وَأَصِيلًا ﴿۹﴾ إِنَّ الَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ اللَّهَ يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ فَمَنْ نَكَثَ فَإِنَّمَا يَنْكُثُ عَلَى نَفْسِهِ وَمَنْ أَوْفَى بِمَا عَاهَدَ عَلَيْهُ اللَّهَ فَسَيُؤْتِيهِ أَجْرًا عَظِيمًا ﴿۱۰﴾ بیان کرد: در این سه آیه فرموده است که ما پیامبر را به عنوان بشارت‌دهنده و بیم‌دهنده فرستادیم تا  شما ایمان بیاورید. تا خدا و رسولش را یاری دهید که البته یاری خدا همان یاری پیامبر و برعکس است و خدا را در صبح و شب تسبیح کنید.

بیعت با پیامبر(ص) بیعت با خداست

لکزایی گفت: در آیه دهم هم اشاره به بیعت مؤمنین با پیامبر(ص) در ماجرای حدیبیه اشاره دارد. زیرا نماینده پیامبر(ص) نزد مشرکین رفت ولی تأخیر داشت لذا تصور کردند که ممکن است او را کشته باشند لذا مؤمنان و یاران پیامبر با او عهد بستند که تا آخرین نفس در رکاب پیامبر(ص) بجنگند. آیه تأکید دارد ای پیامبر کسانی که با توبیعت کردند با من بیعت کرده‌اند؛ یعنی بیعت با پیامبر مساوی بیعت با خداست. 

وی ادامه داد: یدالله فوق ایدیهم؛ قدرت و دست خداوند بالای همه قدرت‌‌ها است. تأکید فرموده است که اگر کسی این بیعت را بشکند جز این نیست که به زیان خودش کار کرده است و ضرر این کار فقط به خودش خواهد رسید و هر کسی که به پیمانش با خدا وفا کند خدا اجر عظیمی به آنان خواهد داد.

استاد حوزه و دانشگاه گفت: امام خمینی(ره) در تفسیرشان در ذیل این آیات دارند که ما هم که از حکومت اسلامی سخن می‌گوییم می‌خواهیم یک حکومتی باشد که هم دلخواه مردم است و هم حکومتی باشد که خداوند نسبت به او بگوید کسانی که با تو بیعت کرده‌اند با خدا بیعت کردند یعنی حکومت الهی داشته باشیم. 

آرزوی امام در تشکیل حکومت اسلامی

وی تأکید کرد: در یکی از آیات داریم که وقتی پیامبر(ص) تیری پرتاب می‌کند گویی خداوند آن را پرتاب کرده است؛ امام تأکید فرمودند که آرزوی ما این است که حکومتی سر کار بیاید که تخلفی از قانون الهی نکند. یعنی علت اینکه دست رسول الله دست خدا تلقی می‌شود، چون او تخلف از فرمان خدا ندارد و دست او دست خدا شده بود و بیعت با او بیعت با خداوند بود. کار پیامبر و حکومتش تابع فرامین خدا بود و به همین دلیل خدا او را نصرت و یاری کرد.