هدف از سوره حمد رسیدن به عبودیت محض است

به گزارش ایکنا از همدان، سارا دادوند، مربی دوره دانشجو متدبر قرآن در همدان، 21 اردیبهشت‌ماه در اولین جلسه تفسیر و تدبر در قرآن کریم که با محوریت سوره حمد و با رویکرد خیرگزینی برگزار شد، با بیان اینکه وظیفه قرآن هدایت و رشد است، اظهار کرد: اگر قرآن می‌خوانیم برای رشد است، اما اینکه چرا این رشد برای ما اتفاق نمی‌افتد، به این دلیل است که این خوانش در ما به عمل تبدیل نمی‌شود و برای عمل به قرآن باید آموزه‌های این کتاب آسمانی با زندگی روزمره ما ارتباط داشته باشد و بفهمیم معادل آن در زندگی واقعی ما چیست؟

وی با بررسی سوره حمد توضیح داد: لازم است که ابتدا اجزای سوره که همان کلمات است را بررسی کنیم و ببینیم جای این واژه در زندگی ما کجاست. «حمد» در فارسی یعنی ستایش، معادل خودمانی حمد می‌شود «به به» یعنی زیبایی که انسان را به وجد آورد؛ یعنی قدرت درک زیبایی و بروز آن.

دادوند ادامه داد: این حمد اختصاص به الله دارد. الله صفتی از خداوند است که شامل همه صفات اوست و شبیه اسم خاص برای خداوند شده است؛ حالا الله کیست که باید از زیبایی‌اش به وجد بیاییم، اگر الله را از آن جنبه که خودش را در سوره معرفی کرده نشناسیم چطور به وجد بیاییم و ستایشش کنیم؟ خود خداوند فرموده الله، رب‌العالمین، الرحمن الرحیم و مالک یوم‌الدین است.

وی با طرح این سؤال که «رب» یعنی چه؟ توضیح داد: رب یعنی کسی که تدبیر امور کسی را برعهده گرفته باشد، برایش مقصد و مسیر تعیین می‌کند و نواقصش را در مسیر کمال برطرف می‌کند؛ «رب العالمین» یعنی کسی که جهانیان و اجزایشان را به سمت کمال هل می‌دهد، یعنی همه در مسیر رشد هستند. به عبارتی کسی که الله را رب بداند می‌تواند به به گو و زیبابین شود.

این مربی قرآن با اشاره به معنای «الرحمن الرحیم» نیز بیان کرد: این دو صفت هر دو از یک ریشه هستند و ریشه آن رحم است، اما بین صفت رحمان و رحیم تفاوت وجود دارد، «رحمان» صفت مبالغه است، یعنی رحمت گسترده که شامل تمام موجودات شده است، «رحیم» یعنی رحمت ثابت و ماندگار. یعنی رحمتی که تا قیامت امتداد می‌یابد.

دادوند تصریح کرد: رحیم هدایت ثانویه‌ای است که بعد از وجود (رحمان) ایجاد شده و سبب رشد انسان می‌شود. بخشی از زیبایی الله در رحمان (وجودبخش) و رحیم (رشددهنده) دیدن اوست. در دعای وضو این رحمانیت و رحیمیت قابل مشاهده است. رحمانیت در مورد آب می‌شود «الْحَمْدُ للهِ الّذِی جَعَلَ الماءَ طَهوراً وَ لَمْ یَجْعَلْهُ نَجِساً؛ شکر که آب را پاک قرار دادی نه نجس» و رحیمیت می‌شود اینکه این آب می‌تواند مقدمه نورانیت صورت و دادن نامه عمل به دست راست و ثبات قدم در قیامت شود.

وی با تأکید بر اینکه الله «مالک یوم الدین» است، گفت: این هم ستودنی است، اینکه عالم ته دارد و ته آن خداست. مالکیتش را به دست گرفته و براساس قوانینی (دین) که فرستاده در آن حکم می‌کند. نوع نگاه یک انسان وقتی به قیامت اعتقاد دارد با کسی که اعتقاد ندارد خیلی متفاوت‌تر است. در فرآیند یک زندگی که انتها دارد در آن شکرگزاری وجود دارد و تحمل سختی‌ها در این صورت راحت‌تر می‌شود، این حمد یعنی رسیدن به کسی که عمری برای او زندگی کرده‌ایم. اعتقاد به عاقبت نوع زندگی را عوض و آن‌را دوست‌داشتنی می‌کند.

این مربی قرآن ادامه داد: اگر سوره حمد را خواندیم و توانستیم او را رب، رحمن، رحیم و مالک یوم‌الدین بدانیم، زیبابین می‌شویم. همان‌طور که حضرت زینب کبری(س) در اوج مصیبت می‌فرماید «ما رأیتُ الّا جمیلاً». وقتی چنین الهی داریم، مگر می‌شود عبد او نشد، لذا نتیجه حمد، عبودیت است و نتیجه عبودیت برای هدایت به صراط مستقیم دعا کردن.

دادوند در پایان گفت: صراط مستقیم، برخلاف صراط‌های دیگر با اهلش شناخته می‌شود. اهل آن نعمت داده شدگان هستند، همان‌ها که در آیه 69 سوره نساء می‌فرماید: «وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَالرَّسُولَ فَأُولَٰئِكَ مَعَ الَّذِينَ أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِمْ مِنَ النَّبِيِّينَ وَالصِّدِّيقِينَ وَالشُّهَدَاءِ وَالصَّالِحِينَ ۚ وَحَسُنَ أُولَٰئِكَ رَفِيقًا؛ و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانی از پیامبران و صدیقان و شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت [ایمان، اخلاق و عمل صالح] داده؛ و اینان نیکو رفیقانی هستند.»