بررسی جایگاه انسان کامل در بقای عالم در دوفصلنامه «عقل و دین»

به گزارش ایکنا، شماره 25 دوفصلنامه عقل و دین به صاحب‌امتیازی احمد بهشتی منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «مداقه‌ای در اعتباریت تشریعیات از منظر علامه طباطبایی و علامه حسن زاده آملی»، «بررسی روایت اهلیلجه از منظر تجرد نفس با تأکید بر علم‌النفس فلسفی»، «تشخیص افتراقی حالات معنوی صادق از اختلال‌های روانی»، «مطالعه تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی و کریشنامورتی در تبیین «تفکر» و موانع آن»، «تحلیل عقلی دینی «توحید در خالقیت» و «توحید در ربوبیت» و رابطه بین آن دو (با تاکید بر دیدگاه اندیشمندان معاصر)»، «تربیت مدنی و مبانی عقلی آن در اندیشه فارابی»، «جایگاه انسان کامل در بقاء عالم»، «هندسه دین در اندیشه ماکس وبر»، «بررسی امکان رجعت از منظر کتاب و سنت (با تأکید بر اندیشه‌های علامه طباطبایی)».

در چکیده مقاله «مداقه‌ای در اعتباریت تشریعیات از منظر علامه طباطبایی و علامه حسن زاده آملی» آمده است: «اعتباریات مبحثی میان رشته‌ای است که در فلسفه، اصول فقه، علوم ادبی و زبان‌شناسی مورد بررسی قرار می‌گیرد، اما صبغه فلسفی و اصولی آن بسیار پر رنگ‌تر است. برجسته نمودن بحث اعتباریات و جمع‌آوری و انسجام مباحث مربوط به آن از نوآوری‌های علامه طباطبایی به شمار می‌آید. تطبیق بحث اعتباریات بر اموری مانند الزام و بایستن، جزاء و پاداش و همچنین اعتباریت تشریعیات و احکام الهی امری قابل تأمل و شایسته غور و تحقیق بیشتری است. علامه بحث اعتباریات را در حوزه دین تسرّی داده و زبان دین و احکام الهی را زبان اعتبار معرفی نموده و تعلق اراده حاکم بر فعل غیر را اعتبار در اعتبار عنوان می‌کند. اما علامه حسن زاده معتقد است از آنجایی که تشریع از باطن تکوین منشأ می‌گیرد، جزو امور اعتباری محسوب نمی‌شود. تشریع و تشریعیات در حقیقت تنظیم و تنقیح اسرار تکوینی و طبیعی تکامل انسان در مسیر صحیح الهی است. صراط مستقیم بودن تشریعیات از نظر علامه حسن زاده در عداد امور تکوینی است و حقیقتی نامشروط و مطلق محسوب می‌شود.»

در طلیعه مقاله «تشخیص افتراقی حالات معنوی صادق از اختلال‌های روانی» آمده است: «حالات معنوی، حالات الهی و غیرمادی در درون انسان هستند که به شکل عاطفه یا رفتار نمود می‌یابند و ممکن است صادق یا کاذب باشند. البته گاه برخی از اختلالات خفیف روانی به حالات معنوی شبیه می‌شوند و نیاز به تشخیص افتراقی پیدا می‌شود. در اینجا با نگاهی میان‌رشته‌ای بر اساس متون اسلامی و روان‌شناسی دین و روان‌شناسی مرضی و با روش توصیفی-تحلیلی، به معرفی وجوه تمایز اختلال‌های روانی (اسکیزوفرنی، افسردگی، تبدیلی، اضطرابی) که با حالات معنوی قابل خلط هستند پرداخته و بیان می‌دارد که حالات معنوی صادق تفاوت ماهوی با اختلال‌های اسکیزوفرنی، افسردگی، تبدیلی و اضطرابی دارد و شباهتشان جنبه صوری دارد که با مقایسه ویژگی‌های آنان با نشانگان اختلال‌ها در روان‌شناسی مرضی، این مشابهت از بین می‌رود؛ زیرا توهم، هذیان و سایر نشانگان اختلال روانی در صاحبان حالات صحیح معنوی وجود ندارد. آنان در پیروی از شریعت و سنت معصومان (ع) کوشا هستند و این امر نقش مهمی در تمییز آن­ها از بیماران روانی دارد. مثلاً کم‌خوابی در حالات معنوی بر اثر عبادت و خدمت به خلق ایجاد شده و کم‌خوراکی بر اثر مراقبت از شکم برای رعایت اعتدال و نحیف شدن جسم بر اثر روزه همچنین دارندگان حالات صحیح معنوی در عزت نفس و مشکلات مربوط به خواب و خوراک، عاری از نشانگان ابتلا به آن اختلال‌ها هستند.»

در طلیعه مقاله «جایگاه انسان کامل در بقاء عالم» آمده است: «فلاسفه معتقدند ممکن‌الوجودها  همچنان که در ایجاد به علت نیازمند هستند در بقاء نیز به علت نیاز دارند. یکی از مباحث مهم عرفانی و دینی عبارت است از «جایگاه انسان کامل در جهان». در مقاله پیش رو با روش تحلیلی توصیفی، ابتدا چیستی انسان کامل مورد بررسی قرار گرفته و به این بحث پرداخته شده که انسان کامل تجلیگاه صفات و اسماء الهی است. سپس با استناد و استشهاد به آیات قرآن کریم  و روایات معصومین(ع) این حقیقت تبیین و اثبات شده است که وجود انسان کامل یا همان خلیفه مطلق خدا در زمین از زمان حضرت آدم استمرار داشته است. در ادامه بدین امر اشاره گردیده که عرفا و فلاسفه، انسان کامل را علت بقای عالم می‌دانند؛ چون از دیدگاه آنان انسان کامل به اذن خدا حافظ خلق است و مرکز دایره وجود و واسطه فیض الهی است و همه چیز به واسطه انسان کامل خلق شده و نظم و ترتیب عالم از وجود اوست و او غایت موجودات است. ضرورت عصمت در انسان کامل به‌عنوان خلیفه مطلق خداوند امری اجتناب‌ناپذیر است؛ چرا که او باید آینه تمام‌نمای صفات و اسماء الهی و کون جامع باشد. در عصر حاضر این امر مهم برعهده حضرت ولی عصر امام زمان(عج) می‌باشد.»