بررسی لوح محفوظ و کیفیت آن در دوفصلنامه «تفسیرپژوهی»

به گزارش ایکنا، هفدهمین شماره از پنجمین دوره دوفصلنامه «تفسیرپژوهی»، به صاحب امتیازی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، مدیرمسئولی کریم علی محمدی و سردبیری صمد عبداللهی عابد منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «واکاوی تحلیلی شیوه ابن عادل در تفسیر «اللّباب فی علوم الکتاب»»، «بررسی لوح محفوظ و کیفیت آن از منظر مفسران فریقین»، «تحلیل معناشناسی «ازواج بهشتیان» در قرآن»، «رویکرد قرآنی در تحلیل ماهیت تکلم الهی»، «سنت الهی ابتلاء و شیوه‌های تحمل بلا از دیدگاه قرآن و روایات»، «نگاهی قرآنی به نقش پدر و مادر در جامعه‌پذیری فرزندان»، «بازپژوهی امکان ردّ شمس در سوره «ص» با محوریت دیدگاه علامه طباطبایی»، «بررسی گسست یا پیوست معنایی در آیه 15-20 سوره زخرف»، «استهزاء الهی در آیه 15 بقره از نظر مفسران فریقین»، «بررسی تطبیقی چیستی لوح محفوظ و ویژگی‌های آن در المیزان و مجمع‌البیان»، «واکاوی غرض اصلی سوره مبارکه معارج با تأکید بر نقش معادباوری در تربیت انسان»، «کاربست قاعده تفسیری سبب نزول در تفسیر تسنیم».

در چکیده مقاله «واکاوی تحلیلی شیوه ابن عادل در تفسیر «اللّباب فی علوم الکتاب»» آمده است: «قرآن کریم از ابتدای نزول اولین آیات آن تاکنون با صدها و هزاران شرح و تفسیر با بینش‌ها و نگرش‌های متفاوت اعتقادی، کلامی و مذهبی مواجه شده است. یکی از تحقیقاتی که متوجه این تفاسیر شده، روش‌شناسی و بررسی شیوه‌ها و ممیّزات آنهاست. تفسیر «الّلباب فی علوم الکتاب»، از مفسّر بزرگ قرن نهم، ابن عادل، موسوعه‌ای گسترده از آراء تفسیری، لغت، صرف، نحو، بلاغت، شعر عرب، کلام و عقاید، قرائت، حدیث، فقه، اصول و ... است که ضرورت شناخت و معرفی آن را جهت بهره‌مندی از آن مطرح می‌سازد. در این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی و با اتکاء به منابع کتابخانه‌ای ضمن معرفی ابن عادل، شیوه او در تفسیر مزبور واکاوی شده و سپس برخی زوایای عقیدتی ـ کلامی او به عنوان مفسّری اشعری، نسبت به اموری مانند شفاعت، صفات خداوند، آیه «إِنِ الْحُکْمُ إِلاَّ لِلَّهِ» و نیز برخی آیات فضایل اهل بیت(ع) همچون سورۀ کوثر، آیۀ اطاعت از اولوالامر، آیۀ ولایت، آیۀ مباهله ارائه شده و تقابل فکری او با آراء شیعه و معتزله واکاوی شده است.»

در طلیعه مقاله «بررسی لوح محفوظ و کیفیت آن از منظر مفسران فریقین» آمده است: «موضوع لوح محفوظ، که گاهی «امّ الکتاب» و «کتاب مکنون» نیز نامیده می‌شود، در مقابل لوح محو و اثبات آمده و یکی دیگر از مراتب نزول قرآن است. امور مندرج در لوح محفوظ ثابت و غیر قابل تغییر و مصون از نقصان است؛ اما واقع‏شدنی هستند. این نگارش به بررسی «لوح محفوظ» و کیفیت آن از دیدگاه مفسران فریقین می‌پردازد. روش جمع‏آوری مطالب در این پژوهش کتابخانه‌ای بوده و روش تحقیق توصیفی ـ تحلیلی است. بنا بر یافته‌های تحقیق حاضر، لوح‌ محفوظ (صفحه‌ای از نور) همان علم بی‏کران و لایزال الهی است که مرجع صدور همۀ کتب تشریعی بوده و مقدّرات تمام کائنات قبل از وجود در آن نگاشته شده است. در این نوشتار آراء و دیدگاه‌ها و همچنین روایات مرتبط با لوح محفوظ و موضوعات وابسته را گردآوری شده و با توجه به آیات قرآن و تفاسیر مختلف شیعی و سُنّی، برترین و موثق‌ترین آراء در مورد لوح محفوظ بیان شده ‌است.»

در چکیده مقاله «تحلیل معناشناسی «ازواج بهشتیان» در قرآن» آمده است: «مضمون برخی آیات حاکی از وجود «ازواج» در بهشت به عنوان یکی از نعمت‌های بهشتی است، با توجه به استعمال واژة «ازواج» برای «همسران عرفی دنیوی»، برخی مراد از این واژه و واژه‌های هم‌مضمون آن را وجود «همسران برای بهشتیان» دانسته‌اند و این امر موجب شده که برای آن لوازم و تبعات دنیوی قائل شوند، از این رو پژوهش پیش رو به دنبال پاسخگویی به این سؤال اصلی است: «تحلیل معناشناسی ازواج بهشتیان در قرآن چیست؟» رویکرد پژوهش «تفسیری»، پردازش مطالب «توصیفی ـ تحلیلی» و منابع آن کتابخانه‌ای و نرم‌افزاری است. یافته‌های پژوهش به این مطالب اشاره دارند: مراد از «تزویج در بهشت»، «تزویج عرفی دنیوی» که دارای لوازم و تبعات مادی باشد، نیست؛ بلکه مراد «هم‌نشینی بهشتیان با هم‌رتبه‌های خود» است و مقصود از آیاتی که به طور مستقم یا غیرمستقیم بیانگر یکی از لوازم و تبعات دنیوی برای «ازواج بهشتی» هستند، دلالت ظاهری آیات است و برخی مفسران برای نزدیک کردن مطلب به فهم مخاطبان، به تفسیر معنای ظاهری آیات اکتفا کرده‌اند.»