حج؛ تجربه‌ای بی‌تکرار

همه ما بارها جمله زیبای «لَبَّیكَ الّلهُمَّ لَبَّیكَ، لَبَّیكَ لاشَریكَ لَكَ لَبَّیكَ، إنَّ الْحَمدَ وَ النِّعمَةَ لَكَ وَ الْمُلكَ، لاشَریكَ لَكَ لَبَّیك» را شنیده‌ایم و دل‌هایمان بر بلندای آسمان مسجدالحرام، صحرای عرفات و... پر کشیده است. شاید حتی یکبار هم این صحنه‌ها را تجربه نکرده باشیم، اما دل‌هایمان به پرواز در آمده و ناخودآگاه بغضی کرده‌ایم و اشکی در گوشه چشمانمان حلقه زده است.

خبرنگار ایکنای خراسان رضوی، به همین مناسبت برای تهیه گزارش با چند نفر از افرادی که این سفر را تجربه کرده‌اند، گفت‌وگویی داشته است که در ادامه می‌خوانید:

محمدرضا موسوی که کفشدار حرم است و در سال 84 برای اولین بار همراه با والدین و همسرش به حج عمره مشرف شده است، در گفت‌وگو با ایکنا، گفت: به جرئت می‌توانم بگویم که خاطرات این سفر بهترین خاطره در طول زندگی‌ام بوده است.

وی بیان کرد: البته که تمام جایگاه‌های سفر حج ارزشمند هستند، اما یکی از جایگاه‌هایی که توانستم ارتباط بیشتری برقرار کنم و حال معنوی بیشتری داشته باشم، زیر ناودون طلا بود. وقتی داخل این فضا بودم و دو رکعت نماز خواندم بهترین حالت روحی را داشتم. همچنین مسجدالنبی(ص) هم برایم بسیار با شکوه بود به ویژه شب‌هایش که حالت روحانی و معنوی خاصی داشت.

موسوی در حالیکه اشک در چشمانش حلقه زده و خاطرات را به یاد می‌آورد، گفت: یکی از پیشنهادهای من به افرادی که برای اولین بار به این سفر معنوی مشرف می‌شوند این است که مدام در بازارهای صعودی وقت خود را نگذرانند، چرا که هم می‌توانند مانع از خرج پول مملکت در آن کشور شوند و هم اینکه این فرصتی است که شاید هیچ‌گاه نتوانند دیگر به دست آورند و باید از آن استفاده کنند. حال که خداوند چنین فرصتی را در اختیار آن‌ها قرار داده خوب است که از معنویت، عبادت و حالت روحانی این سفر بیشترین استفاده را داشته باشند تا از این سفر خاطره ماندگاری در ذهنشان باقی بماند.

این خادم حرم امام رضا(ع) در ادامه گفت: زمانی‌که به حج مشرف می‌شویم گویا از تمامی گناه‌های دنیا پاک می‌شویم و به همین دلیل اگر زمانی‌که بازمی‌گردیم این حالات را در رفتار، گفتار و اعمال خود حفظ کنیم در این صورت ماندگاری حالات معنوی این سفر برایمان بیشتر می‌شود.

حس غریب قبرستان بقیع

وحید پورحسینی هم یکی دیگر از خادمان حرم مطهر رضوی است که از سال 84 تا 91 بالغ بر 9 مرتبه به حج مشرف شده است. وی به خبرنگار ایکنا گفت: در 4 سفر مدیر کاروان و در پنج سفر هم معاون کاروان بوده‌ام. هر یک از این سفرها و هریک از مقام‌های آن برایم حالات و تجربیات خاص خود را داشته و برایم ارزشمند بوده است. اما اگر بخواهم یکی از مقام‌هایی که در همه سفرهایم برایم ارزشمند بوده را نام ببرم، قبرستان بقیع و کعبه است. در قبرستان بقیع واقعاً حس غریبی حاکم است و انسان حال عجیبی دارد.

پورحسینی ابراز کرد: در تمام این سال‌ها مدام خاطرات آن روزها را برای خود یادآوری می‌کنم و سعی دارم که برای خود زنده نگاه دارم و حالات معنوی این سفر را از این طریق فراموش نکنم. اما پیشنهاد من به افرادی که برای اولین‌بار به حج مشرف می‌شوند این است که بدانند این سفر ارزشمند و با شکوه به سرعت پلک زدن تمام می‌‎شود، به همین دلیل سعی کنند از تمام لحظاتی که در این سفر هستند استفاده کنند و تمام وقت خود برای گذراندن در بازارها نگذارند.

این خادم حرم مطهر رضوی افزود: آن‌ها باید از تک تک این لحظات معنوی استفاده کنند و ثانیه‌ای از آن را از دست ندهند و تمام لحظات این سفر را قدر بدانند، زیرا شاید دیگر نتوانند این لحظات را در زندگی خود تجربه کنند.

حج؛ خسی در میقات

علی فرامرزی هم یکی از افرادی است که سال گذشته به حج تمتع مشرف شده است. وی در گفت‌وگو با ایکنا گفت: به نظر من یکی از مکان‌های سفر حج مسیر مسجدالحرام تا مناسک که سیل عظیمی از جمعیت در یک امتداد در حال حرکت هستند و در آن لحظه انسان خود را هیچ می‌بیند و همان خسی در میقاتی است که جلال آل احمد در کتابش گفته است.

وی ادامه می‌دهد: انسان در این مسیر محو تمام عظمت و شکوه آن می‌شود و به این نتیجه می‌رسد که انگار وجود ندارد و فقط خدا، خدا و خداست که در پیش روی او قرار دارد و به سمت او می‌رود. صحنه زیبا و خاصی است که ان‌شاءالله خداوند این سفر معنوی را نصیب همه مسلمانان کند تا طعم خاص آن را بچشند. به نظر من برای ماندگاری روح حج باید پیش از سفر به جای آنکه از سختی‌های آن برای حجاج باید از زیبایی‌های آن بگویند که اگر به این مباحث وارد شوند قطعاً ماندگاری حج در بعد از سفر برای حجاج بیشتر خواهد شد.

تداعی صحنه محشر

محبوبه بیات که در رشته هنر فعالیت دارد، نیز گفت: من سال گذشته به این سفر بسیار ارزشمند مشرف شدم و به واقع که هر مکان حس و حال مخصوص خود را داشت و هیچ‌یک از آن‌ها قابل مقایسه با یکدیگر نیستند، اما هنگام غروب عرفه و زمانیکه حاجیان سنی‌مذهب کشورهای دیگر حرکت رو به سمت مشعر را شروع کردند صحنه وصف نشدنی برای من بود.

وی بیان کرد: ما شیعیان باید پس از غروب به سمت مشعر می‌رفتیم و برای همین فرصت بیشتری داشتیم تا خیل جمعیت سفیدپوش از کشورهای مختلف با رنگ پوست‌های متفاوت را ببینیم که همه با پای پیاده به سمت مشعر حرکت می‌کردند. با تماشای آن لحظات واقعاً صحنه محشر برایم یادآوری شد که حس و حال عجیب، قشنگ و وصف‌نشدنی بود.

این مربی هنر افزود: به نظرم اگر افرادی که قصد سفر به حج را دارند باید پیش از سفر با فلسفه حج آشنایی داشته باشند و فقط به عنوان یک تکلیف شرعی به حج نگاه نکنند، زیرا زمانی‌که اعمال حج را به جا می‌آورند قطعاً درک عمیق‌تری از این سفر پیدا خواهند کرد و مطمئناً این درک عمیق، ماندگارتر خواهد بود.

مغناطیس عجیب کعبه 

محدثه راد، دانشجوی رشته برق است و یکی دیگر از افرادی است که به حج مشرف شده و از این تجربه معنوی خود برایمان می‌گوید. سال سوم راهنمایی و در ماه مبارک رمضان بود که به حج مشرف شدم و به همین دلیل بسیاری از اتفاقات را به یاد ندارم، اما این را به یاد دارم که یک سری مقام‌هایی در این سفر معنوی بودند که حس‌های عجیبی در وجود آدمی ایجاد می‌کرد. اگر یکی از آن حس‌های عجیب را بخواهم بگویم زمانی بود که اولین بار کعبه را دیدم. زمانی‌که وارد مسجدالحرام شدم و کعبه را دیدم واقعاً برایم عجیب بود و حس خاصی داشتم. در آن لحظه دیگر خواسته‌ای از خداوند نداشتم و انگار زبانم قفل شده بود و تنها مات و مبهوت آن همه زیبایی و عظمت شدم، عجیب مغناطیسی داشت.

راد بیان کرد: همچنین هنگامی‌که طواف می‌کردیم هوا بسیار گرم بود و البته شلوغ، اما همه مردم آرام بودند و حس قشنگی داشتند و این مسائل برایشان مهم نبود و تنها یک هدف داشتند. البته غار حراء هم برایم بسیار دلنشین بود و با اینکه داخل آن تاریک بود، اما عظمت این مکان را هیچ‌گاه نمی‌توانستم درک کنم و زمانی‌که در این مکان نمازی خواندم دلچسب‌ترین نماز برایم تا کنون بوده است. اما در بین همه این‌ها مدینه حس معنوی بیشتری داشت.

وی در ادامه گفت: به نظر من حس معنوی این سفر زمانی ماندگار است که ته دل انسان بلرزد که من این حس را با همان سن کمی که داشتم تجربه کردم و همانند این حس را تا به امروز هیچ‌گاه تجربه نکرده‌ام.

حس وصف‌نشدنی در مسجدالنبی(ص)

انسیه محجوب، استاد دانشگاه است و سال گذشته توفیق تشرف به سفر حج را یافته است. وی در گفت‌وگو با ایکنا گفت: زمانی‌که به مدینه رفتیم و آن مکانی را که پیامبر(ص)، حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) در آن پا گذاشته بودند و نفس کشیده بودند را می‌دیدم، قدم می‌گذاشتم و نفس می‌کشیدم واقعاً حس و حال وصف نشدنی داشتم، اشک‌هایم گویا متعلق به من نبودند و فقط گریه می‌کردم نمی‌دانم خوشحال بودم یا ....

این استاد دانشگاه بیان کرد: به نظرم خانه خدا و مسجدالحرام بهترین نقطه کره زمین هستند. اینکه این فرصت را به دست آوری تا این مکان را زیارت کنی، در آن نماز و قرآن بخوانی و یا اینکه محو عظمت کعبه شوی واقعا دل آدمی به لرزه می‌افتد و شاید تنها قطره‌ای از این عظمت را بتوانی حس کنی. اما در حج تمتع به دلیل اعمال خاصی که دارد حس بهتر و قشنگ‌تری حاکم است، وقتی محرم می‌شوی و سپس برای به جا آوردن سایر اعمال به سمت عرفات، منا، مشعر، سنگ‌زدن، قربانی کردن و ... حرکت می‌کنی، همگی اتفاقاتی است که شاید در تمام عمر یکبار برای انسان رخ دهد و کسی که آن را تجربه می‌کند باید از تمامی این لحظات معنوی و عجیب و وصف‌نشدنی استفاده کند.

محجوب افزود: وقتی از مدینه به سمت مکه برمی‌گشتیم این حس را داشتم که گویا از خدا دور بوده‌ام و مجدد به خدا باز می‌گشتم و در اینجاست که «انا لله و انا الیه راجعون» برایم مصداق پیدا می‌کرد و به معنای واقعی این جمله پی بردم. اما پیشنهاد من برای ماندگاری حالات معنوی این سفر برای حجاج و اینکه حاجیان بتوانند تا مدت‌ها آثار آن را در زندگی خود حس کنند واقعا سخت است. اوایل که از این سفر برگشته بودم مدام به این موضوع فکر می‌کردم که چه کاری انجام دهم که آثار این اعمال در زندگی شخصی‌ام ماندگار و مانند روز اول زنده باشد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: حتی در روزهای اول که آمده بودم صبح که از خواب بیدار می‌شدم متوجه نبودم که کجا هستم و درک محیط اطرافم را نداشتم و به نوعی محیط اطرافم برایم غریبه بود و آن را نمی‌شناختم، زیرا به محیطی که یک ماه در آنجا بودم عادت کرده بودم و اینگونه بود که این حس چند روزی ادامه داشت، اما به تدریج به روال زندگی معمولی بازگشتم و مجدد همان اتفاقات و مشکلات زندگی مادی به سراغم آمد و امروز چیزی جز حسرت برایم باقی نمانده است. اما به هر حال شاید یکی از راه‌هایی که باعث شود آثار این سفر برای انسان تجدید شود این باشد که مجدد بتواند این سفر را تجربه کند.

محجوب تأکید کرد: این سفر به اندازه‌ای قشنگ و خوب است که هیچ کلمه‌ای را نمی‌توان در وصف آن به کار برد، اما با خود می‌گویم که ای کاش مکه و مدینه جزو شهرهای اسلامی کل جهان شود تا مسلمانان هر زمان که اراده کنند و توانایی داشته باشند به آنجا سفر کنند.

ابدی شدن خاطرات حج برای انسان

باران حسینی، دانشجوی رشته زمین‌شناسی است که او نیز در سال‌های 88 در دوران دانشجویی عازم حج شده و خاطرات خوبی از این سفر دارد. وی در این رابطه گفت: لحظه به لحظه سفر حج سراسر زیبایی، معنویت و خاطره و تداعی لحظات خوب است و تمامی اتفاقات اعم از نماز خواندن، طواف کردن، رفتن به مسجدالنبی و دیدن خانه خدا برای اولین بار در زندگی، تماماً خاطرات خوب و زیبایی برای آدمی به یادگار می‌گذارد و حس خوبی که شاید تا ابد همراه انسان باشد.

وی بیان کرد: اما لحظه دلنشنین برای من زمانی بود که برای محرم شدن وارد مسجد شجره شدیم که این لحظه زیباترین لحظه‌ای بود که تا به امروز تجربه کرده‌ام و امروز پس از گذشت سال‌ها در ذهن من ماندگار شده، زیرا وقتی لباس احرام را بر تن کردم این احساس به من دست داد که بری از گناه هستم و همه ناپاکی‌ها از من زدوده شده و با این لباس سفید در آن مسجدی که حال عارفانه‌ای دارد همه بدی‌ها را از خود دور کرده‌ام که این برای من بسیار دلنشین، جذاب‌ترین و تداعی یک حس وصف نشدنی از سفر حج است.

علی نیکی، بازنشسته نانوایی است که در سال 1364 به حج مشرف شده است. وی در گفت‌وگو با ایکنا گفت: به نظر من تمام سفر حج زیبا و دلنشین است. مسجدالنبی حال و هوای وصف نشدنی دارد و وقتی وارد آن می‌شوی نمی‌توانی از آنجا دل بکنی و مات و مبهوت آن فضا می‌شوی، فضایی مانند بهشت دارد. البته منا، صفا و مروه هم واقعا باصفا بود و نمی‌توان حال و هوای آن فضا را به زبان آورد و تعریف کرد. تماشای خانه کعبه واقعا یکی از بهترین تجربیات من بوده که پس از این همه سال نمی‌توانم خاطرات آن سفر را فراموش کنم و همچنان وقتی درباره آن حرف می‌زنم حس و حال خوبی دارم.

اما خوشا به سعادت افرادی که این سفر معنوی را تجربه کرده‌اند و چه حیف افرادی که همچنان آرزوی رفتن به صحرای عرفات را در دل دارند. از این‌رو برای آن‌هایی که به این توفیق دست یافتند، آرزوی قبولی زیارت و برای آرزومندان نیز توفیق این سفر انسان‌ساز را آرزومندیم.

گزارش از لیلا نیک‌ذات خبرنگار ایکنای خراسان رضوی