پیاده‌روی اربعین فرصتی برای امام‌شناسی، خودشناسی و خداشناسی است

علی‌اکبر عروتی موفق، عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، با بیان اینکه پیاده‌روی اربعین تلفیقی از امام‌شناسی، خودشناسی و خداشناسی است، اظهار کرد: بُعد عاطفی این پدیده همان ابراز ارادت و محبت به اهل بیت و به‌ویژه امام حسین(ع) است.

وی افزود: اربعین یکی از مسائل مهمی است که در سال‌های اخیر بیشتر اهمیت خود را به همگان نشان داده است، اما به این معنا نیست که پیاده‌روی اربعین یک مسئله محدث و جدید است و چیزی نیست که در سال‌های اخیر به‌وجود آمده باشد. این سنت و رفتار مداوم شیعیان از زمان ائمه وجود داشته و در زمان بنی‌امیه و بنی‌عباس هم به آن پایبند بودند.

عروتی تصریح کرد: اولین زائر اربعین امام حسین(ع) که در منابع روایی اصیل ثبت و ضبط شده است جناب جابر بن عبدالله انصاری، صحابه بزرگ پیامبر اکرم(ص) و جناب عطیه از علما و دانشمندان و مفسران بزرگ قرآن بودند که در اولین اربعین امام حسین(ع) با پای پیاده زائر حرم ایشان شدند و مرقد پاکش را زیارت کردند. بنابراین، زیارت اربعین از همان سال‌های اولیه شهادت امام حسین(ع) وجود داشته است، اما بنا به شرایط زمان و موقعیت‌های مختلف دچار فراز و نشیب‌هایی می‌شد.

وی ادامه داد: این راهپیمایی بنا بر شیوه عملکرد برخی حاکمان و خلفا شدت و ضعف می‌گرفت و دچار فراز و نشیب‌هایی می‌شد، به‌گونه‌ای که گاهی فضا به حدی تنگ می‌شد و خلفا به حدی سخت می‌گرفتند که اگر کسی در مسیر زیارت حرم امام حسین(ع) حرکت می‌کرد دستگیرش می‌کردند و قطع عضو و یا به شهادتش می‌رساندند.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت: در دوره آل بویه در قرن چهارم مسئله زیارت امام حسین(ع) پررنگ‌تر دیده شد، چراکه شرایط و مقدماتی توسط حکومت صفویان برای زیارت اربعین دیده شده بود. همچنین در دوران مرحوم ملاحسین قلی همدانی که حلقه شاگردان بسیاری داشت زیارت اربعین با پای پیاده با شکوه خاصی انجام می‌گرفت و او همراه با همه شاگردانش زائر حرم امام حسین(ع) می‌شدند.

عروتی با بیان اینکه امروزه متداول‌ترین مسیری که به‌صورت پیاده‌روی به کربلا ختم می‌شود نجف به کربلاست، افزود: از 20 سال قبل با سقوط حکومت صدام راهپیمایی اربعین نیز با آداب و رسوم خاص عراقی‌ها احیا شد و شیعیان ایران و سایر کشورها نیز این توفیق را پیدا کردند که در این مراسم شرکت کنند. بنابراین، سابقه این سنت به 20 سال گذشته برنمی‌گردد و گاهی مخفیانه نیز انجام می‌شد.

وی با بیان اینکه مسئله راهپیمایی اربعین احیای یاد و خاطره عاشورا و امام حسین(ع) و تجدید عهد و پیمان با ایشان است که از بُعد معنوی و معرفتی والایی برخوردار است، اظهار کرد: بنابر آنچه در روایات از امام صادق(ع) نقل شده، هر کسی که امام حسین(ع) را زیارت کند در حالی که عارف به حقوق ایشان باشد و از امامت ایشان تبعیت کند، خداوند همه گناهانش را می‌آمرزد. امام کاظم(ع) در این باره می‌فرمایند که کمترین پاداش زیارت قبر امام حسین(ع) آمرزش گناهان است، اما به شرطی که زائر عارف به حقوق امام باشد و ولایت ایشان را بپذیرد.

عروتی همچنین تصریح کرد: زائرانی که قصد زیارت حرم امام را دارند پیاده‌روی اربعین را فرصتی برای امام‌شناسی، خودشناسی، و خداشناسی بدانند و با حضور در موکب‌های بین مسیر فرصتی برای مطالعه و گوش کردن به سخنرانی‌ها و استفاده از محضر بزرگان را برای خود فراهم کنند.

وی تصریح کرد: برای اینکه استفاده دقیق و عمیق از این فرصت به‌دست آمده داشته باشیم باید آمادگی فیزیکی و روحی و روانی برای زائران فراهم باشد. آمادگی فیزیکی همان فراهم کردن امکانات رفاهی است و آمادگی روحی و روانی نیز نیازمند خودسازی زائر و مطالعه دقیق در زمینه امام‌شناسی است. زائر باید تلاش کند در طول مسیر با وضو حرکت کرده و با ذکر اذکاری خاص در طول مسیر لحظه به لحظه بهره معنوی را ببرد تا به درجه اعلاء زائر بودن اربعین دست یابد.

عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با تأکید بر اینکه ما با حضور در مراسم اربعین در حقیقت در مدرسه مکتب امام حسین(ع) ثبت‌نام کرده‌ایم، افزود: این مکتب اخلاقی اصول و مبانی خاصی دارد، که سرلوحه آن اخلاق‌مداری است. بنابراین، باید به قوانین و مقررات کشور میزبان احترام بگذاریم و کاری انجام ندهیم که آداب میهمان بودن رعایت نشود. شرط میهمان بودن هم این است که مودی آداب و قوانین و اخلاقیات کشور میزبان باشیم و در این مسیر اخلاق حسینی را بتوانیم به نمایش بگذاریم‌.

وی تأکید کرد: آنچه که از اهمیت بسیاری برخوردار است سعه وجودی صیقل داده شده را پس از بازگشت حفظ کنیم و نگذاریم این حالت روحی کسب شده از بین برود. حالات معنوی قدم به قدم و مرحله به مرحله به دست می‌آید، اما با یک حرکت ممکن است از دست برود. بنابراین، زائر باید مشغول مراقبه باشد ما در طول زندگی همواره بر روی پل صراط حرکت می‌کنیم که از شمشیر برنده‌تر و از مو باریک‌تر است.در این سفر معنوی انسان عقاب و عتاب نسبت به خود را نباید فراموش کند.

عروتی در بخش دیگری از سخنانش گفت: اگر کسی بنا بر هر دلایلی نتوانست در راهپیمایی اربعین شرکت کند‌، می‌تواند به نیت زیارت اربعین زمینه حضور دیگران را در این سفر معنوی فراهم کند‌ یا شرایط مادی و معنوی را برای آنها فراهم کند.

وی با تأکید بر اینکه سفر معنوی اربعین جنبه تبلیغی و ترویجی اخلاق‌مداری ما مسلمانان را نشان می‌دهد، افزود: اگر زائران بتوانند از طریق رفتار درست مروج اخلاقیات باشند بسیار در ترویج فرهنگ شیعی موثر است. مسلمانان با مسلط شدن به زبان‌های مختلف دنیا می‌توانند پیام‌های عاشورایی را به دیگران انتقال دهند و این خود یک کار فرهنگی و تبلیغی است که البته منوط به مطالعات عمیق و قبلی زائر است، چراکه حرکت امام حسین(ع) برای امروز ما درس عزت، مقاومت، ایستادگی و فتوت و جوانمردی دارد.

عاطفه ابرار پیراسته