جلوه حقیقی ایثار در گستره تاریخ اسلام

واقعه «لیلة‌ المبیت» که در اول ماه ربیع‌الاول سال چهاردهم بعثت که بعدها سال اول هجری قمری قرار داده شد یکی از رویدادهای مهم تاریخ اسلام است که به داستان خوابیدن حضرت علی(ع) در بستر نبی مکرم اسلام(ص) اشاره دارد. این شب، همان شبی است که مولا در بستر آن حضرت خوابید تا ایشان از نقشه قتلی که مشرکان مکه در توطئه «دارالندوه» کشیده بودند نجات یافته و از مکه به مدینه هجرت فرمایند.

اشراف قریش در «دارالندوه» گرد هم آمدند. حاضران از خاندان‌هاى بنى عبدشمس، نوفل، عبدالدار، جمح، سهم، اسد، مخزوم و دیگر خانواده‌هاى مکه بودند و اجازه ندادند که احدى از تهامه وارد شود، زیرا تهامى‌ها هوادار محمد(ص) بودند. همچنان که مواظب بودند تا احدى از خاندان هاشم یا کسانى که به گونه‌اى با آن‌ها ارتباط دارند، از این جریان باخبر نشود. (تاریخ الخمیس، ۱/ ۳۲۱؛ سیره حلبى، ۲/ ۲۵؛ نور الابصار، ۱۵).

خوابیدن حضرت علی(ع) در بستر پیامبر(ص) در آن شب یکی از فضائل ایشان است و در شأن آن آیه 207 سوره مبارکه «بقره»: «وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغَاءَ مَرْضَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ رَءُوفٌ بِالْعِبَادِ»؛ و از میان مردم کسى است که جان خود را براى طلب خشنودى خدا مى‌فروشد و خدا نسبت به [این‌] بندگان مهربان است» نازل شده است.

تمامى مفسران شیعه و اکثر مفسران اهل سنت، معتقدند که شأن نزول این آیه فداکارى حضرت علی(ع) در لیلة المبیت و در بیان فضیلت و مقام آن حضرت است. طبرسی صاحب تفسیر «مجمع البیان» گوید: «این آیه در میان راه مکه و مدینه، به هنگام هجرت پیامبر(ص) بر آن حضرت نازل شد». (مجمع البیان، جلد ۱-۲، ص ۵۳۵؛ تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۴7).

در ادامه تفسیر «مجمع‌ البیان» ذکر شده است: «هنگامى که حضرت علی(ع) در بستر پیامبر(ص) خوابید تا پیامبر از دسیسه مشرکان بگریزد، جبرئیل در بالاى سر حضرت مولا و میکائیل در پایین پاهایش قرار گرفته (و او را محافظت مى‌‌کردند) و جبرئیل به آن حضرت، مى‌‌گفت: آفرین و خوشا به افرادى مانند تو، اى پسر ابى‌طالب که خداوند متعال در میان فرشتگانش به تو مباهات مى‌‌کند و به تو مى‌‌نازد. (مجمع البیان فى تفسیر القرآن، ج ۱-۲، ص ۵۳۵؛ تفسیر نمونه، ج ۲، ص ۴۶؛ تاریخ الیعقوبى، ج ۱، ص ۳۵۸).

واقعه لیلة المبیت، یکی از رویدادهایی است که با وجود اهمیت بسیار کمتر به آن پرداخته شده است و در کتب درسی نیز فقط به ذکر یک داستان اکتفا شده است، اما این شب، تماماً درس فداکاری، ایثار و از خودگذشتگی است و باید پیام این شب به درستی برای همگان به ویژه کودکان و نوجوانان تبیین شود. قرار گرفتن داستان‌های تاریخی که ریشه در مضامین دینی و روایی ما دارد بهترین روشی است که می‌توان نسل‌ها را با مبانی الهی و اسلامی آشنا کرد. در واقع این رویداد جلوه‌ای از ایثار و فداکاری حضرت امیر(ع) است.

هر یک از وقایع تاریخی و اسلامی دارای ابعاد و زوایای مختلفی است که لازم است پیام مهم آن در کتاب‌های درسی، کتاب داستان و شعر کودک و نوجوان به خوبی پرداخته شود. خوشبختانه نویسندگان حوزه کودک به مضامین دینی توجه دارند، اما کافی نیست و باید در این زمینه اهتمام جدی‌تری داشت.

جوانان با درس‌آموزی در مکتب اهل‌بیت(ع) همچون مکتب حسینی مشق عشق کرده و حماسه‌هایی همچون هشت سال رشادت و ایثار در جبهه‌های حق علیه باطل آفریدند. امروز که دشمن قصد توطئه‌افکنی دارد بیش از هر زمان دیگر نیاز داریم تا مبانی دینی را به نسل کودک و نوجوان معرفی کرده و آنان را برای رویارویی با دشمنان اسلام آماده کنیم. برای آماده‌سازی، جریان‌سازی و گفتمان‌سازی نباید از اتفاقات و رویدادهای اسلامی که پیامی مهم در دلشان نهفته دارند غفلت کرد. داشته‌هایمان را ارج نهاده و از آن‌ها پلی بسازیم برای پیشرفت و متعالی کردن مضامین الهی.

مریم روشن؛ سردبیر ایکنای مرکزی