بررسی تطبیقی مسئله رؤیت خداوند در دوفصلنامه «مطالعات تفسیر تطبیقی»

به گزارش ایکنا، چهاردهمین شماره دوفصلنامه مطالعات تفسیر تطبیقی به صاحب امتیازی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم منتشر شد.

مقالات پژوهشی این شماره بدین قرار است: «بررسی تطبیقی مسئله رؤیت خداوند از دیدگاه تفسیری مفسران امامیه و عامه»، «نقد دیدگاه المنار درباره معجزات حضرت عیسی(ع) با تکیه‌ بر آرای آیت‌الله جوادی آملی»، «نقش عقل در تفسیر آیات شفاعت از منظر آیت‌الله جوادی آملی و رشید رضا»، «بررسی تطبیقی دیدگاه مفسران درباره آیات ناظر به استغفار رسول اکرم(ص) (در آیات 19 سوره محمد و 104 سوره نساء)»، «مطالعه تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی و علامه جوادی آملی در جایگاه و کارکرد و شیوة نقد روایات در تفسیر قرآن»، «مطالعه تطبیقی مصادیق و معنای «بیّنات» در قران کریم با تأکید بر دیدگاه مفسران فریقین»، «بررسی تطبیقی چیستی «تأویل» از دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی و آیت‌الله معرفت»، «تعیّن معنایی متن در تقابل دو دیدگاه علامه طباطبایی و پل ریکور»، «بررسی تطبیقی چگونگی تکلم خدا با حضرت موسی در تفاسیر فریقین، با تأکید بر آیه 30 سوره قصص».

در چکیده مقاله «بررسی تطبیقی مسئله رؤیت خداوند از دیدگاه تفسیری مفسران امامیه و عامه» آمده است: «بحث رؤیت خداوند متعال از دیرباز میان اندیشمندان مسلمان مورد مناقشه بوده است. اینکه آیا می‌توان خداوند را با چشمان ظاهری در دنیا و آخرت دید یا نه مورد اختلاف است. یکی از آیاتی که موافقین و مخالفین رؤیت برای اثبات ادعای خویش به آن استدلال کرده‌اند آیه ۱۰۳ سوره انعام است. موافقین استدلال می‌کنند، این آیه در مقام مدح پروردگار است و مدح در صورتی صدق می‌کند که او بالذات دیدنی باشد، و لفظ «أَبصار» در آیه با صیغه جمع آمده؛ یعنی تمام چشم‌ها او را نمی‌بینند و مفهوم مخالف آن این است که بعضی از چشم‌ها می‌توانند او را ببینند. همچنین خداوند در آخرت حس دیگری را برای انسان می‌آفریند که با آن خدا را ببیند. در مقابل مخالفین رؤیت هم استدلال کرده‌اند که با توجه ‌به آیات قبل و فراز آخر آیه، دیده‌نشدن خداوند متعال با چشم سر، در واقع مدح خداوند است. همچنین ادراک چون با لفظ ابصار قرین است، به معنای رؤیت است و آیه این نوع رؤیت را انکار کرده است. به باور ما این آیه به‌صراحت رؤیت ظاهری خداوند را نفی می‌کند.»

در طلیعه مقاله «نقد دیدگاه المنار درباره معجزات حضرت عیسی(ع) با تکیه‌بر آرای آیت‌الله جوادی آملی» آمده است: «تبیین پدیده‌های فرا طبیعی در قرآن از سوی پیامبران و اولیای الهی که به‌عنوان معجزه یا کرامت به وقوع پیوسته، یکی از موضوعات اختلافی مفسران است؛ در این پژوهش معجزات حضرت عیسی(ع) از دیدگاه دو مفسر معاصر جوادی آملی در تسنیم و عبده و رشید رضا در المنار و با محوریت آیه ۴۹ آل‌عمران به روش تحلیل و توصیف مورد نقد و بررسی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد همه مفسران بر این عقیده‌اند که معجزات یادشده در آیه از حضرت عیسی(ع) صادرشده‌اند اما عبده با رویکرد عقل‌گرا به انکار این معجزات پرداخت. این در حالی است که استدلال وی در انکار معجزات حضرت عیسی(ع) تمام نیست، علاوه بر این وجود تناقض در دیدگاه رشید رضا در ردّ معجزات حضرت عیسی(ع) و دلایلی در بیان آیت الله جوادی آملی مبنی بر خلاف ظاهر آیه یا خلاف ظهور لفظی آیه بودن و این‌که حکایت حال ماضی در آیه سوره مائده دلالت بر وقوع دارد و فعل‏های مضارع بر استمرار دلالت دارند، آمده‌اند، مورد پذیرش قرار نگرفته‌اند.»

در چکیده مقاله «نقش عقل در تفسیر آیات شفاعت از منظر آیت‌الله جوادی آملی و رشید رضا» می‌خوانیم: «نقش و کارکرد عقل در فهم و تفسیر قرآن کریم مورد اختلاف مفسران است. برخی منکر کارکردهای عقل در تفسیر و فهم آیات قرآن هستند و برخی آن را قبول دارند. آیت‌الله جوادی آملی و رشیدرضا، ازجمله مفسرانی هستند که از عقل، در فهم آیات بهره برده‌اند. ازجمله آیات چالش‌برانگیزی که این دو مفسر، برای تفسیر آن‌ها از عقل استفاده کرده‌اند، آیات شفاعت است؛ اما با توجه به مبانی و پیش‌فرض‌های متفاوت از حقیقت و ماهیت شفاعت، نتیجه‌ای که به ­دست آورده‌اند، کاملاً متضاد است. یکی شفاعت را با استفاده از عقل منکر و دیگری آن را اثبات کرده است؛ بنابراین در پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و مطالعه کتابخانه‌ای، به مقایسة تطبیقی دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم و رشیدرضا در تفسیر المنار، در مورد نقش و کارکردهای عقل در تفسیر آیات شفاعت در قرآن کریم پرداخته می‌شود.»