زیارت جامعه کبیره؛ نقشه راه رسیدن به معرفت امام عصر(عج)
پژوهشگر حوزه مهدویت با اشاره به اینکه یکی از نقشه‌های کلان در مسیر معرفت امام و هدایت‌کننده انسان در این مسیر زیارت جامعه کبیره به نقل از امام هادی(ع) است، گفت: زیارتنامه به نوع شایسته در سطح جامعه تبیین نشده است. فرقه‌های انحرافی مهدویت نیز از این غفلت ما استفاده کردند و توانستند فرقه‌های خود را بسط و گسترش دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین رضایی، پژوهشگر حوزه مهدویت در گفت‌وگو با ایکنا از قم، در دومین شماره از سلسله گفت‌وگو‌های «معرفت‌افزایی مهدوی» بیان کرد: در جلسه پیشین، از ساحت و جایگاه معرفت و کارکرد‌های معرفت امام سخن گفتیم. برای رسیدن به آرمان شهر و مدینه فاضله که توحید و باخدا بودن در همه ابعاد آن متبلور باشد، در ابتدای کار باید هر فرد این جامعه با اراده خود مسیر معرفت امام را طی کنند.
وی ادامه داد: پیشتر گفته شده است که ظهور معلول اراده خداوند و اراده مردم است و تا زمانی که همه مردم همراهی را نداشته باشند ظهور اتفاق نمی‌افتد. بنابر آیات قرآن کریم اراده خداوند به این امر تعلق گرفته است؛ در کنار این نیازمند بستر و محیطی برای ظهور هستیم، زیرا اگر محیط و امکانات فراهم نشود، مردم تحت تأثیر محیط قرار گرفته و از مسیر موردنظر خداوند فاصله می‌گیرند.
بیشتر بخوانید:
پژوهشگر مهدویت افزود: اگر اراده انسان‌ها شکل نگیرد، خلیفه تام خداوند یعنی امام معصوم بر روی زمین هم نمیتواند ظهور را نزدیک کند، زیرا بنا بر این است که خود مردم مقدمات ظهور را فراهم کرده و برای ظهور آمادگی لازم را داشته باشند. اگرچه این موضوع نفی‌کننده مسئولیت حاکمیت دینی نیست.
رابطه میان معرفت خداوند و معرفت امام
پژوهشگر حوزه مهدویت درباره رابطه میان معرفت خداوند و معرفت امام بیان کرد: اگر جامعه‌ای از معرفت امام برخوردار نباشد، این یک جامعه مرده به‌شمار می‌رود، اما پرسش اصلی اینجاست که معرفت امام چه ارتباطی با معرفت خداوند دارد که می‌تواند جامعه را به سمت حیات سوق بدهد و نبود معرفت امام باعث ممات جامعه خواهد شد.
وی با بیان اینکه یکی از نقشه‌های کلان در مسیر معرفت امام و هدایت‌کننده انسان در این مسیر زیارت جامه کبیره به نقل از امام هادی (ع) است، افزود: در زیارت جامعه کبیره پیش از آغاز از ما خواسته شده تا اقرار به وحدانیت خداوند داشته باشیم و طی سه مرحله ۱۰۰ مرتبه ذکر «الله اکبر» را بگوییم. بزرگان دینی مانند علامه مجلسی بر این باورند که این اذکار به سبب آن است که انسان در مقام خطاب قرار دادن امام گرفتار غلو و خلط بین جایگاه امام و خداوند نشود، زیرا سطح زیارت جامعه کبیره سطح عمیقی از معرفت امام است و ممکن است خلط میان ساحات عبودیت امام و ربوبیت خداوند پیش بیاید.
رضایی با اشاره به اینکه ائمه اطهار (ع) شدیداً بر این موضوع تأکید داشتند تا مبادا شیعیان گرفتار غلو و افراط نشوند، اظهار کرد: درباره این موضوع امام صادق(ع) در روایتی می‌فرماید: «قولوا إنّا عبید مربوبون و قولوا فى فضلنا ماشئتم؛ ما را مخلوق خدا بدانید و درباره (مناقب) ما هر چه مى‌خواهید بگویید» (بحارالانوار، ج ۲۵، ص ۲۷۰). این روایات نشان می‌دهد باید از نظر فکری و شناختی مراقب خلط این دو ساحت باشیم و بدانیم که امام هرآنچه انجام می‌دهد به اذن خداوند است.
وی درباره کیفیت اجتماعی عصر بیان زیارت جامعه کبیره توسط امام هادی (ع) گفت: بررسی تاریخ سیره زندگی امام هادی (ع) نشان می‌دهد که در آن دوران تشیع دچار یک تشتت فرهنگی نسبت به جایگاه امامت شده بود و از لحاظ معرفتی، معرفت لازم نسبت به امام را پیدا نکرده و فرق انحرافی و نحله‌های فکری مختلفی شکل گرفته بود و جامعه به‌همان سرعت پیدایش مکاتب انحرافی از امام فاصله داشت و به همین‌خاطر در چنین دورانی ضرورت داشت تا حضرت در زیارتنامه‌ای ابعاد مختلف معرفت امام را باز کنند.
رضایی بیان کرد: علی رغم اینکه سال‌هاست از دوران تشتت فرهنگی در زمان امام هادی(ع) فاصله گرفتیم، اما هنوز این زیارتنامه به نوع شایسته در سطح جامعه تبیین نشده است درحالیکه جامعه کبیره سند جامع معرفت امام است و فرقه‌های انحرافی مهدویت نیز از این غفلت استفاده کردند و توانستند فرقه‌های خود را بسط و گسترش بدهند با اینکه بسیاری از گره‌های معرفتی به امام در سطح جامعه در این زیارتنامه باز شده است.
معرفت امام؛ مقدمه رسیدن به معرفت خداوند
وی با بیان اینکه یکی از ابعاد معرفتی در زیارت جامعه کبیره ارتباط معرفت امام با معرفت خداوند و خصوصیات امام است، تصریح کرد: در بخشی از این زیارتنامه آمده است: «السَّلَامُ عَلَى مَحَالِّ مَعْرِفَةِ اللَّه؛ سلام بر حضرات معصومین علیهم‌السلام که جایگاه‌های معرفت حق هستند» این عبارت نشان می‌دهد که طریق دستیابی به معرفت خداوند غیر از دستیابی به معرفت امام نیست و برای رسیدن به معرفت خداوند از هر کانالی غیر از معرفت امام جز گمراهی به همراه ندارد و با شناخت امام عصر (عج) است که میتوان به شناخت خداوند رسید. در ادامه زیارت به صراحت بیان شده است: «مَن عَرَفَکم فَقَد عَرَفَ اللّه؛ هر که ایشان را شناسد خداى را شناخته است»
رضایی بیان کرد: در تصدیق و تحلیل این بخش از زیارت جامعه کبیره روایات متعددی نقل شده است یکی از این روایات در اصول کافی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرمود: «نَحْنُ وَ اَللَّهِ اَلْأَسْمَاءُ اَلْحُسْنَى اَلَّتِی لاَ یَقْبَلُ اَللَّهُ مِنَ اَلْعِبَادِ عَمَلاً إِلاَّ بِمَعْرِفَتِنَا؛ سوگند بخدا مائیم آن نام‌هاى نیکو که خدا عملى را از بندگان نپذیرد مگر آنکه با معرفت ما باشد.» (کافی، ج ۱، ص ۱۴۳) این عبارت نشان می‌دهد شخصی که معرفت امام ندارد معرفت خدا ندارد و کسی که معرفت خدا ندارد عملی صوری و ظاهری انجام داده که خالی از ارزش و کیفیت است، زیرا کیفیت اعمال انسان تابعی از روح عمل است.
چند پرسش و پاسخ با مدعیان دروغین مهدویت
وی افزود: نکته اینجاست اگر کسی امام را در ساحت معرفت به خداوند بشناسد، آیا ممکن است مدعیان دروغین مهدویت را باور کند؟ پاسخ منفی است؛ چراکه یکی بودن معرفت امام و معرفت خداوند، دامنه وسیعی را پیش روی جامعه منتظر باز خواهد کرد.
رضایی تصریح کرد: به پشتوانه این قاعده، میتوان نقص‌های انبوه مدعیان دروغین را بازشناخت؛ لذا با این اصل اساسی، چالش‌های متعددی پیرامون فرقه‌های انحرافی مهدویت به وجود خواهد آمد. به عنوان مثال خداوند علمی جامع و محیط به همه اشیا دارد و مطابق با روایات انبوهی در راستای قاعده گفته شده هیچ چیزی بر امام پنهان نیست، در همین راستا حضرت در زیارت جامعه کبیره می‌فرمایند: «عَیبَةِ عِلْمِهِ؛ سلام بر حضرات معصومینی که صندوق علم الهی هستند» یعنی هرآنچه علم خداوند است در وجود امام قرار دارد.
وی اضافه کرد: با استناد به فراز از زیارت جامعه کبیره میتوان از مدعیان دروغین مهدویت پرسید آیا می‌توانید از اخبار گذشته و تحولات آینده سخن بگویید؟ بررسی‌ها نشان می‌دهد آن‌ها برای فرار از این نقیصه، ادعا می‌کنند ضرورتی ندارد که امام به علوم استقرایی و تجربی آشنا باشد آنان برای اینکه بتوانند موردقبول مردم واقع شوند شخصیت و جایگاه امام را تنزل می‌دهند.
پژوهشگر حوزه مهدویت اظهار کرد: در فراز دیگری از جامعه کبیره آمده است: «فَبَلَغَ اللّهُ بِکُمْ أشْرَفَ مَحَلِّ الْمُکَرَّمینَ وَ أعْلى مَنازِلِ الْمُقَرَّبینَ وَ أرْفَعَ دَرَجاتِ الْمُرْسَلینَ، حَیْثُ لا یَلْحَقُهُ لاحِقٌ، وَ لا یَفُوقُهُ فائِقٌ، وَ لا یَسْبِقُهُ سابقٌ وَ لا یَطْمَعُ فى إدْراکِهِ طامِعٌ؛ پس خداوند، شما را به شریف‌ترین مرتبه گرامیان و بالاترین جایگاه‌هاى مقرّبان، و برترین درجات فرستاده‌شدگان برساند، آن مقامى که جز آنان هیچ کسى بدان نمى‌رسد و به بالاتر از آن، هیچ کسى راه نمى‌یابد و هیچ پیشگامى بر آن پیشى نمى‌گیرد و هیچ طمع‌کننده‌اى براى رسیدن به آن، طمع نمى‌کند».
وی افزود: با استناد به این فراز جایگاه امامت چنان است که هیچ طمع کنند‌های نمیتواند آن را طمع نماید و نه در گذشته و نه در آینده احدی به این جایگاه نخواهد رسید. وقتی وجود امام، در شعاع وجود خداوند، وجودی بی مثال و بی مانند باشد و جامعه به درک درستی از این جایگاه رسیده باشد، چگونه ممکن است جریانی ادعای مهدویت داشته باشد؟!
رضایی اظهار کرد: در تصدیق این فراز از زیارت جامعه کبیره در روایتی از پیامبر(ص) آمده است: «لِى مَعَ اللَّهِ وَقْتٌ لَا یَسَعُنِى فِیهِ مَلَکٌ مُقَرَّبٌ وَ لَا نَبِىٌّ مُرْسَلٌ؛ براى من در خلوتگاه با خدا، وقت خاصّى است که در آن هنگام نه فرشتۀ مقرّبى و نه پیامبر مرسلى، گنجایش صحبت و انس و برخورد مرا با خدا ندارند» (بحارالانوار، ج ۷۹، ص ۲۴۳) با استناد به این روایت این پرسش در مقابله با مدعیان دروغین مهدویت پیش می‌آید که امام در پرتو اصل بیان شده در بالاترین سطح قرب به خداوند قرار دارد که تصور آن از اذهان بسیاری از ما خارج خواهد بود، با این حال، آیا این مدعیان می‌توانند ظرفیت وجودی و معنوی خود در قرب با خداوند را آشکار کنند؟!
وی یادآور شد: پیروان فرقه‌های دروغین مهدویت اگر کوچکترین انسی با زیارت جامعه کبیره و معرفت امام داشتند، اینگونه از آنان پیروی نمی‌کردند. شکل‌گیری این تبعیت‌ها تاحد قابل توجهی معلول عدم شناخت جایگاه امام، معرفت او و پیوند ناگسستنی بین معرفت امام و معرفت خداست. متأسفانه افرادی بیشتر در دام فرقه‌های مهدوی می‌افتند که با روایات و معرفت امام مأنوس نبودند.
روش‌های فهمی زیارت جامعه کبیره
پژوهشگر حوزه مهدویت در پاسخ به این پرسش که عموم مردم چگونه می‌توانند از زیارت جامعه کبیره که نقشه راه معرفت امام است، برای مقابله با فرقه‌های انحرافی بهره‌مند شوند؟ بیان کرد: راه اول آن است که مردم به سراغ مفسرین و متخصصانی که توانایی تفسیر فراز‌های جامعه کبیره را دارند بروند همانطور که آیات و روایات متعددی جامعه را به استفاده از اهل ذکر و علمای حقیقی تراز دعوت نموده است.
وی با اشاره به اینکه راه دوم بالا بردن تدریجی مأنوسیت با آیات، روایات و ادعیه است، ابراز کرد: درست است در ابتدا حجم فهم محدود خواهد بود، اما بنابر آنچه که به ما تعلیم شده انسان‌ها به مقدار بضائت خود توان درک و تفسیر قرآن و روایات را دارند و اینگونه نیست که انسان‌ها هیچ درکی از ترجمه روایات و آیات نداشته باشند، زیرا انس با ترجمه‌های قرآن به مرور زمان تأثیرات خوبی می‌گذارد و در این باره پیامبر گرامی اسلام فرمود: «مَنْ عَمِلَ بِمَا یَعْلَمُ عَلَّمَهُ آللهُ مَا لَمْ یَعْلَمْ؛ هر که به آنچه مى‌داند، عمل کند، خداوند دانش آنچه را نمىداند، به او ارزانى مى‌دارد.» (بحارالانوار، ج ۷۵، ص ۱۸۹) لذا با عمل به معلومات، دائره فهم انسان بسط پیدا خواهد کرد.
گفت‌وگو از محدثه نعیمی‌فرد
انتهای پیام
