برکات دعای عهد و وظایف منتظران

حجت‌الاسلام اصغر قاضی‌خانی، مدرس حوزه علمیه در همدان در گفت‌وگو با ایکنا از همدان، در ادامه تفسیر دعای عهد، اظهار کرد: عهد در زندگی منتظر باید همیشگی باشد؛ وقتی زندگی بر مبنای انتظار شکل بگیرد، عهد دائمی و همیشگی می‌شود. منتظر واقعی هرگز از عهدش با امام خود روی‌گردان نمی‌شود. قرائت صبحگاهی این دعا موجب می‌شود که فراموش نکنیم پیش از هر کس با امام خود عهد بسته‌ایم و اولویت عهد با امام را بر همه پیمان‌ها حفظ کنیم، چراکه «رسم عاشق نیست با یک دل دو دلبر داشتن یا ز جانان یا ز جان باید که دل برداشتن.»

وی ادامه داد: عهد با امام زمان(عج) یعنی زندگی براساس رضایت حضرت مهدی(عج)؛ کسی که دست بیعت با امام خود می‌دهد فقط رضایت حضرت را در نظر می‌گیرد، بنابراین عمل براساس دغدغه و خواسته امام باید اولویت منتظران باشد.

قاضی‌خانی با بیان اينکه در این دعا منتظران امام مهدی(عج) عهدنامه خود را در چند مقام بیان می‌کنند، افزود: «اللَّهُمَّ إِنِّي أَجَدِدُ لَهُ فى صبيحةِ يَوْمى هذا؛ خدايا من تجدید بیعت می‌کنم با او در صبح امروزم» میثاق با امام(عج) از هدایای ارزشمند غدیر است. وقتی پیامبر(ص) امیرالمؤمنین علی(ع) را در غدیر معرفی فرمود مسلمانان وظیفه یافتند با آن حضرت بیعت کنند؛ همچنین هنگامی که هر کدام از ائمه به امامت می‌رسیدند مردم با حضرتش بیعت می‌کردند. بیعت با امام مهدی(عج) نیز در نهم ربیع‌الاول سال 260 صورت گرفته است؛ ولی در این قسمت صحبت از تجدید عهد و پیمان است و منتظران راستین هر روز با امام زمانشان تجدید عهد و پیمان می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

• دعای عهد نشانگر روح خداشناسی است

قاضی‌خانی با اشاره به فراز «وَ ما عِشتُ مِنْ آيَامی؛ و تمام ایام زندگانی‌ام»، اظهار کرد: علاقه به امام زمان(عج) در این دعا تازه به تازه است، چراکه می‌گوید در این روز و در همه روزها گاهی کسی می‌گوید دوستت دارم و دیگر خبری از او نمی‌شود؛ ولی گاهی یک کسی هر روز زنگ می‌زند که آقا دوستت دارم این دعا می‌گوید مهدی‌جان امروز و هر روز بیعتم را تجدید می‌کنم. «عهداً و عقداً و بيعة؛ ای امام زمان ما با تو عهد می‌بندیم؛» بالاتر از عهد با تو گره می‌خوریم؛ بالاتر از گره با تو بیعت می‌کنیم که هر چه که تو گفتی ما همان‌طور باشیم گویی عهد حداقل است و عقد حد وسط و بیعت حد کامل ارتباط با امام(عج) است.

وی ادامه داد: علاقه در این دعا رو به رشد است، زیرا ابتدا می‌گوید من با تو عهد می‌بندم؛ بالاتر از آن با تو گره می‌خورم و بالاتر از آن با تو بیعت می‌کنم. دو نفر ممکن است با هم عهد ببندند و وعده داشته باشند اما به هم گره نخورند. «عقد» یعنی گره؛ ممکن است عهد، باشد عقد هم باشد؛ اما تسلیم نباشد لذا می‌گوید «وَ بَیعَةً»، یعنی تسلیم است. «عهداً» تعهد با حضرت مهدی(عج) «عقداً» عقد با امام زمان(عج) «وَ بَيْعَةً» بیعت با اوست. در فراز «لَهُ في عُنُقی برای آن حضرت در گردنم» علاقه در این دعا حتمی است، چراکه می‌گوید این علاقه به گردن من است چقدر خوب است که این علاقه تابلو شود. می‌گوید «فی رَقَبَتِی» یعنی به گردن من ممکن است کسی علاقه داشته باشد ولی افتخار نکند.

این مدرس حوزه علمیه تصریح کرد: «لا أحول عنها؛ که هرگز از آن سرنپیچم» این فراز و جمله بعدی نشان ثبات‌قدم منتظر است. یکی از شاخصه‌های زندگی مهدوی، ایستادگی در مسیر حق و استواری بر صراط مستقیم در حوادث جریانات و بروز فتنه‌هاست. «وَلا أَزُولُ أبداً؛ و هرگز دست نکشم» حول به معنای تغییر و تبدیل و زوال هم به معنای زائل شدن و از بین رفتن است. این عبارت به این معناست که من در عهد و پیمان با امام زمانم نه دچار دگرگونی می‌شوم که از درون تغییر کنم و نه به سبب سختی‌ها و شرایط بیرونی سست می‌شوم و از حرکت باز می‌ایستم همواره در این مسیر ثابت و استوار باقی می‌مانم و دست از عهدم بر نمی‌دارم؛ زیرا وفای به عهد از ویژگی‌های مؤمنان است.

قاضی‌خانی در ادامه با اشاره به فراز «اللهُم بَلَغَ مَوْلانَا الاِمامَ الْهادِى الْمَهْدِي الْقَائِمَ بِأَمْرِكَ؛ خدایا به مولای ما آن امام راهنمای راه‌یافته و قیام‌کننده به فرمان تو رحمت و سلام برسان، گفت: اشخاص والامرتبه و مشهور دارای اسامی، القاب و کنیه‌های مختلف و واقعی هستند که هر یک نمایانگر بُعدی از ابعاد شخصیتی و وجودی آنان است؛ لذا وقتی در ادعیه و زیارات اسما و القاب فراوان برای حضرت مهدی(عج) بیان شده است در می‌یابیم که ابعاد وجودی آن حضرت فراوان و دارای حقیقت است.

وی با اشاره به اینکه در فراز ذکر شده به پنج ویژگی حضرت مهدی(عج) اشاره شده است که به تبیین و توضیح این عناوین ذکر شده می‌پردازیم، بیان کرد: «مولی» از ریشه «ولی» اشتقاق یافته است. این واژه از پر استعمال‌ترین واژه‌های قرآن کریم است که به صورت‌های مختلفی به‌کار رفته است. معنای اصلی این کلمه سرپرست است و سایر معانی با توجه به قرینه استفاده می‌شود. امام مهدی(عج) مولای ماست؛ او بر ما ولایت دارد و سرپرست ماست. «امام» خداوند متعال او را امام قرار داده است امام تنها راهنما نیست بلکه امام است. تنها سرپرست نیست؛ بلکه امام است؛ یعنی کار و عبادت، خوردن و جنگیدن، سکوت و فریادش برای ما الگو و درس است.

قاضی‌خانی تصریح کرد: امام به گفته‌ها و نظریه‌ها عینیت می‌بخشد. امام طرح ذهنی اسلام را به حقیقت خارجی، تصور را به واقعیت و خیال را به حقیقت تبدیل می‌کند و بیان می‌کند که اسلام تنها اسم بی‌مسما نیست. امام با آن صفات و افکار و اعمال همه جا و در همه وقت و برای همه افراد امام است؛ چنانکه ابراهیم(ع) تاکنون نیز امام است. چه جالب تعبیری است و چه نیکو مقامی است و چه زیبا واژه‌ای است کلمه «امام»، این کلمه به قدری بار و محتوا دارد که هرگز لغات دیگر از قبیل معلم، مرشد، هادی مبلغ و واعظ چنین معنایی را ندارند؛ زیرا همه لغات دلالت بر آموزش و ارشاد می‌کند؛ نه حرکت و پیشوایی، ولی امام یعنی کسی که خود می‌رود و عملا پیشواست و دیگران از او پیروی می‌کنند.

وی «هادی» را سومین ویژگی ذکر شده در دعای عهد عنوان کرد و گفت: تنها کسی که جریان هدایت به دست اوست خاتم‌الاوصياء حضرت مهدی(عج) است، خداوند متعال به خاتم‌الانبياء(ص) در سوره رعد، آیه ۷ می‌فرماید: «إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرٌ وَ لِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ؛ ای پیامبر تو فقط بیم‌دهنده‌ای و برای هر قومی راهنمایی است.» با آنکه دیگر هیچ پیامبری مبعوث نمی‌شود خداوند حجت خود را بر همه مردم تمام می‌کند و هرگز زمین از حجت خالی نمی‌ماند «ولِكُلٍّ قَوْمٍ هادٍ» در تفاسیر مجمع‌البیان و کنزالدقائق، حدیث آمده است که مراد از «هاد» امامان معصوم(ع) هستند و اکنون امام مهدی(عج) تنها هدایت‌کننده عالم از سوی خداوند متعال است. 

مدرس حوزه علمیه در ادامه گفت: یکی از القاب مشهور امام زمان(عج) «مهدی» است مهدی به معنای هدایت‌یافته و هدایت‌گر است در واقع او تجلی واقعی هدایت و راهنمایی انسان‌ها در مهم‌ترین برهه از تاریخ بشری است. آن حضرت همه انسان‌ها را به اوج کمال و تعالی رسانده از غرقاب ضلالت و فساد نجات خواهد داد. در روایتی آمده است «انّما سمّى القائِمُ مَهدياً لأنه يهدى إلى أمر مضلول عنه قائم را بدان سبب مهدی گویند که مردم را به امری که گم کرده‌اند هدایت می‌کند» امام صادق(ع) نیز فرموده است: «لأنه يهدى الى كُلِّ أَمر خَفَى؛ به دلیل اینکه به تمام امور پنهان هدایت می‌شود»؛ بنابراین امام دوازدهم می‌تواند همگان را به قله رستگاری و ایمان رهنمون کند؛ چنانکه پیامبر اکرم(ص) به حضرت علی(ع) فرمود: «لقب مهدی بر او گذاشته شده است، چون مردم را به سوی خداوند هدایت می‌کند.»

وی پنجمین لقب امام زمان(عج) را قائم برشمرد و گفت: یکی از مهم‌ترین و مشهورترین القاب حضرت مهدی «قائم» است. از آن‌رو که آن حضرت در برابر کجی‌ها و کاستی‌های اسفناک، سیاسی اجتماعی و اقتصادی موجود قیام کرده، بر ضد ظالمان و مفسدان وارد عمل خواهد شد به آن حضرت قائم گفته می‌شود. از طرفی در این مدت طولانی آن حضرت آماده انقلاب جهانی و مبارزه است و همیشه در حال انتظار برای قیام به سر می‌برد امام صادق(ع) فرموده است: «سمّى القائم لقيامه بالحق؛ قائم نامیده شده است به سبب اینکه قیام به حق خواهد کرد.»

این مدرس حوزه علمیه بیان کرد: در روایت دیگری از امام جواد(ع) نیز سؤال شد چرا او را قائم می‌نامند؟ امام فرمود «لأنه يقوم بعد موت ذكره و ارتداد أكثر القائلين بأمامته» چون پس از آن قیام می‌کند که از یادها رفته است و بیشتر معتقدان به امامتش از اعتقاد به او برگشته‌اند. بنابراین منتظران باید بدانند یکی از آسیب‌های فراروی آنان غفلت از امام است و احتمال می‌رود افرادی که معتقد به امام زمان(عج) هستند، دچار فراموشی از حجت حی شوند.