اندازه یقین به قیامت؛ عامل مهار رفتار انسان
صاحب تفسیر مشکاة گفت: هیچ‌چیز به اندازه باور و یقین به روز حساب و یاد قیامت عامل مهار رفتار انسان و نظم‌بخشی به آن نیست، عوامل بیرونی چون حکومت‌ها و قوای قهری نمی‌توانند به اندازه این عامل، رفتار را سامان دهند و باورها را اصلاح کنند.
به گزارش ایکنا از خراسان رضوی محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی که امروز، 19 دی‌ماه در خصوص «قیامت» برگزار شد، اظهار کرد: اگر باور به قیامت در درون انسان بنشیند و آدمی دم به دم به فردای پیش رو و آنچه به سوی آن باز خواهد گشت بیندیشد، زندگیِ به قاعده‌ای خواهد داشت. زیرا هیچ‌چیز به اندازه باور و یقین به روز حساب و یاد قیامت عامل مهار رفتار انسان و نظم‌بخشی به آن نیست، عوامل بیرونی چون حکومت‌ها و قوای قهری نمی‌توانند به اندازه این عامل، رفتار را سامان دهند و باورها را اصلاح کنند.
وی تصریح کرد: هرکس در هر رتبه‌ای که قرار دارد و هر مقام و منصب اجتماعی‌ای که اشغال کرده، به واسطه باور به قیامت و ایمان به رجوع به سوی خدا، متعهدتر و استوارتر می‌شود. هنگامی که انسان به این نتیجه می‌رسد که ذره‌ای کار خیر و شر او به خودش بازمی‌گردد و آینده‌اش را می‌سازد، دیگر نمی‌تواند گام به محدوده‌های ممنوع بگذارد و رفتارهای ناروا را بی‌محابا مرتکب شود.
انصاری بیان کرد: عالم قیامت محقق می‌شود تا آنكه خداوند به كسانی كه ایمان آورده‌اند و عمل صالح انجام داده‌اند، بر مبنای قاعده قسط پاداش دهد، همچنین عالم قیامت برپا می‌شود تا خداوند كسانی را كه كافر شده‌اند، عذابی دردناک بچشاند. علاوه بر این‌ها، اگر دادگاه عدل الهی برپا نشود و جهان آخرتی نباشد كه انسان‌های نیكوكار و زشت كردار با حقیقت اعمالشان مواجه شوند، خلقت انسان‌ها بیهوده است، از آنجا كه خداوند حكیم كار بیهوده نمی‌كند، فلذا وجود سرای قیامت كه انسان‌ها در آن به مشاهده ملكوت اعمالشان بنشینند، قطعی است.
صاحب تفسیر مشکاة اظهار کرد: یكی از دلایل اینكه اگر جهان آخرتی نبود، عالم دنیا بیهوده تلقی می‌شد، این است كه انسان‌های نیكوكار و بدكردار در دنیا به‌سزای كامل اعمال خود نمی‌رسند، زیرا دنیا ظرفیت و گنجایش كافی برای پاداش دادن به نیكوكاران و عذاب كردن زشت رفتاران ندارد. پس جهانی باید باشد كه ظرفیت ارائه پاداش كامل به نیكوكاران و عقوبت كامل بدكرداران را داشته باشد.
از کجا معلوم که قیامت حتما واقع می‌شود؟
وی گفت: در پاسخ به این پرسش می‌توان به چندین برهان اشاره کرد که در ابتدا به برهان عدالت الهی برای اثبات ضرورت وجود عالم قیامت اشاره می‌شود. براساس این برهان، هر انسانی یا باید پاداش اعمال شایسته خود را به طور کامل دریافت کند یا عقوبت اعمال ناپسندش را ببیند. عالم دنیا ظرفیتی کافی برای پاداش دادن به نیکوکاران یا عقوبت ستمگران ندارد. به‌حق استعداد و گنجایش عالم دنیا کمتر از آن است که مؤمن بتواند پاداش اعمال نیکش را تمام و کمال از خداوند بگیرد، یا از سوی دیگر، مجرم سزای اعمال ناپسندش را ببیند. از این‌رو پس از عالم دنیا باید عالمی بیاید که ظرفیت خون‌خواهیِ دیگر بی‌گناهان را نیز از جنایتکاران داشته باشد، عالمی که دادگاه عدل الهی آنجا برپا شود و به هرکس متناسب با تلاشی که در راه حق یا باطل کرده است، جزا داده شود.
انصاری در پاسخ به پرسش «علت سؤال پرسیدن خداوند در قیامت چیست؟» تصریح کرد: پرسش حضرت پروردگار از مردم، سؤال استعلامی و برای طلب علم و آگاهی نیست؛ بلكه «استفهام تقریری» است. یعنی خداوند از ایشان نمی‌پرسد تا آگاه شود، می‌پرسد تا ایشان با بیان افكار و رفتار خود، به نیات و عملكرد خویش اقرار و اعتراف كنند و وضعیتی را كه دارند خود به زبان بیاورند. با این شیوه، دلیل عطای پاداش به نیكوكاران یا در نظر گرفتن عقوبت برای بدكرداران، تأمین می‌شود. این‌گونه سؤال پرسیدن شیوه جاهلان نیست، بلكه ترفند عالمان است كه از رهگذر آن، پرونده انسان‌ها با اقرار و اعتراف خودشان تكمیل می‌شود.
این مفسر قرآن ادامه داد: نكته دیگر این است که، پرسشی كه خداوند از انبیاء می‌پرسد، تنها جنبه تقریری ندارد؛ بلكه سؤال استشهادی نیز هست. پیامبران الهی در پاسخ به این سؤال علاوه بر توضیح عملكرد خود، از عملكرد پیروان خویش سخن می‌گویند؛ زیرا ایشان بر اعمال امتشان شاهد هستند؛ بنابراین خداوند در آیه 89 سوره «نحل» فرموده است: «وَيَوْمَ نَبْعَثُ فِي كُلِّ أُمَّةٍ شَهِيدًا عَلَيْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ ۖ وَجِئْنَا بِكَ شَهِيدًا عَلَىٰ هَٰؤُلَاءِ ۚ وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَ هُدًى وَرَحْمَةً وَ بُشْرَىٰ لِلْمُسْلِمِينَ؛ و روزی که ما در میان هر امتی از (رسولان) خودشان گواهی بر آنان برانگیزیم و تو را (ای محمد) بر این امت گواه آریم (آن روز سخت را یاد کن و امت را متذکر ساز)، و ما بر تو این کتاب (قرآن عظیم) را فرستادیم تا حقیقت هر چیز را روشن کند و برای مسلمین هدایت و رحمت و بشارت باشد.»
وی در پایان اظهار کرد: خداوند در قیامت، تمام تشریفات حقوقی را برای دادرسی انسان‌ها پیاده می‌كند. در آن روز، قرآن به عنوان كتاب قانون به میان آورده می‌شود، 6 شاهد به صحنه می‌‌آیند و بر اعمال یكایک انسان‌ها گواهی می‌دهند و آنگاه خداوند اعمال آنان را به قضاوت می‌نشیند. اولین شاهد گواهی‌دهنده، خداوند متعال و پس از حضرت حق، فرشتگان الهی گواه اعمال‌اند. بعد از ایشان پیامبران و رسولان هر امتی، به شهادت می‌ایستند. اما پیامبر اسلام(ص) گواه گواهان است و نه تنها بر امت خود، كه بر همه انسان‌ها و امت‌ها شاهد است، همچنین ائمه معصوم(ع) نیز از شاهدان قیامت‌اند. پنجمین شاهد، اعضای بدن انسان‌اند كه تک به تک به سخن درمی‌آیند و بر كرده‌های آدمی شهادت می‌دهند. آخرین گروه شاهدان هم، زمین و زمان است، هر نقطه از زمین و هر جزء از زمان، فردای قیامت بر طاعت یا معصیت انسان‌ها زبان به شهادت خواهد گشود.
انتهای پیام
