10 فرصت ارزشمند جوانی از دیدگاه امام علی(ع)

حجت‌الاسلام حسین دوزبخشیان، مسئول بنیاد نهج‌البلاغه و مدرس دانشگاه در ملایر در یادداشتی که به‌مناسبت سالروز میلاد حضرت علی‌اکبر(ع) و روز جوان در اختیار ایکنای همدان قرار داده است، نوشت: آنچه که باید در جامعه مورد توجه قرار بگیرد ارزش جوانی است، چیزی که در بسیاری از روایات از آن به‌عنوان سرمایه یاد شده است. در حقیقت جوانی بهار عمر و در ردیف بزرگ‌ترین نعمت‌های خداوند است.

در هر جامعه‌ای که توجه بیشتری به جوانان می‌شود ثمرات آن بیشتر دیده خواهد شد. از جوانان اغلب انتظار متفاوتی نسبت به سایر مردم عادی می‌رود همچون شجاعت، ایثار، دینداری، نوآوری، خلاقیت، شهامت و در نهایت شهادت‌طلبی که همه اینها به این جهت است که جوان میوه مثمر ثمر است. امام علی(ع) نیز برای نیل به این اهداف و کمالات جوانان زمینه‌های بسیاری را بیان می‌کند که در نهج‌البلاغه به آن پرداخته شده است.

اغلب این وصایا در قالب نامه‌ای خطاب به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نوشته شده که هر دو جوان هستند، بنابراین می‌توان ابراز کرد مخاطب این نامه‌ها به همه جوانان بوده است. از طرفی از دیدگاه ایشان اگر عموم جامعه را در نظر بگیریم جوانان بهترین فرصت را برای یادگیری دارند.

اولین نکته اینکه حضرت علی(ع) در غررالحکم می‌فرمایند: «دو چیز است که قدر و قیمت ندارد مگر آنکه کسی آن دو چیز را از دست بدهد و آن دو چیز جوانی و سلامتی است.» براساس این حدیث، ارزش این سرمایه ابتدا باید شناخته شود که از دست نرود. بنابراین، یک جوان باید خود را کشف کند و بفهمد. دوم آنکه از این سرمایه پاسداری و نگهداری کند. در غررالحکم، ایشان در حدیث دیگری می‌فرمایند: «هر کسی که خود را کوچک بداند ذلیل می‌شود.»

دینداری، اولین قدم برای رسیدن به کمال

امام علی(ع) در خطبه اول می‌فرمایند: «اولین قدم در دینداری معرفت و شناخت است»، باور داشتن به خداوند و کمال باور داشتن، شهادت و کمال توحید نیز اخلاص است. کمال اخلاص نیز آن است که خدا را از صفات مخلوقات به دور بدانیم. حضرت امیر(ع) در این باره می‌فرمایند: «قیمت و ارزش هر انسانی آن عملی است که خوب انجام دهد.»، بنابراین یکی از سرمایه‌های جوانان داشتن تعهد همراه با تخصص است.

قلب جوانان پاک است و هر چیزی که در آن گذاشته شود سریع در عمق وجودش نهادینه خواهد شد. ایشان در نامه ۳۱ خطاب به امام حسن(ع) می‌فرماید: «پسرم قلب و دل جوان مانند زمینی ناکشته است، هر چیزی که در آن قرار دهی می‌پذیرد.»

خودباوری جوان

یکی از سرمایه‌های جوانی این است که خود را بپذیرد که می‌تواند کاری انجام دهد و جهل خود را نفی کند. امیرالمؤمنین علی(ع) در خطبه ۱۶ می‌فرمایند: «برای نادانی یک مرد همین بس که نداند چقدر استعداد و ارزش دارد.» در پنجمین فرصت جوانی ایشان در نامه ۵۳ به مالک اشتر می‌فرمایند: «کار هر روز را در همان روز انجام بده که هر روز را کاری هست مخصوص همان روز»، براساس این اندرز جوان باید از فرصت‌ها استفاده کند و برای آن برنامه‌ریزی داشته باشد و وقت بگذارد.

همچنین در حکمت ۱۱۸ از آن حضرت آمده است: «هر کسی از فرصت‌ها استفاده نکند و فرصت‌ها ضایع شود دچار غصه و غم خواهد شد.» امام علی(ع) در حکمت ۱۱۳ نهج‌البلاغه می‌فرمایند: بالاترین شرف برای انسان کسب علم و دانش است که اوج آن را در جوانی می‌توان کسب کرد. هفتمین سرمایه جوان از دیدگاه امام علی(ع) مبارزه بی‌امان با تهاجم درونی و بیرونی است که شهامت می‌خواهد. ایشان می‌فرمایند: «شایسته است برای یک عاقل که جلوگیری کند از مستی مال، قدرت، علم و جوانی» که بسیاری از مفسران حدیث، مستی جوانی را غافل شدن از موقعیت نامیده‌اند. شایسته است جوان برای این مبارزه اسلحه‌ای داشته باشد که این اسلحه همان قرآن و نهج‌البلاغه است. در سایه قرآن و نهج‌البلاغه است که انسان می‌تواند به دشمن درونی و بیرونی خود غلبه کند.

در داستان حضرت یوسف(ع) می‌بینیم که در یک موقعیت گناه‌آلود قرار می‌گیرد، اما از آن فرار می‌کند که علت این امر لطف خداوند و همچنین شناخت و معرفت یوسف به پروردگارش بوده است.

الگوگیری

حضرت امیر(ع) در نهج‌البلاغه خود را الگو معرفی می‌کند، ایشان در خطبه ۱۹۲ می‌فرمایند: در زمانی که شرک در اوج خود بود من به اندازه یک چشم برهم زدنی مشرک نبودم، چراکه الگوی من پیامبر(ص) بوده است.

حضرت علی(ع) در نامه ۳۱ نهج‌البلاغه نیز خطاب به امام حسن(ع) می‌فرماید» «ای پسرم دوست دارم از وصیت من اینها را به کار ببندی که هم تقوای الهی داشته باشی و هم فرایض الهی را انجام دهی و خداترس باشی.»

دهمین ویژگی یک جوان برای دستیابی به کمال آن است که دشمن‌شناس باشد. در خطبه ۱۹۲ ایشان می‌فرمایند: «دشمن دائماً شما را از خداوند دور می‌کند، با توکل به خدا بر آنها غلبه شوید.»

عاطفه ابرار پیراسته