نقش نظارتی مردم در حکومت مهدوی

حجت‌الاسلام اصغر قاضی‌خانی، پژوهشگر حوزه مهدویت در همدان، در گفت‌وگو با ایکنا درباره وضعیت مردم در حکومت مهدوی گفت: در نظام سیاسی مهدوی به دلیل ولایت عالمانه و کامل امام و عدم برداشت‌ها و قرائت‌های گوناگون، مردم با هم در رسیدن به زندگی مطلوب اسلام اختلاف نخواهند داشت.

حکومت مهدوی با همراهی و مشارکت مردم در نبرد با ظالمان شکل گرفته و مردم در فرایند تشکیل و مدیریت جامعه اسلامی تحت رهبری آن حضرت نقش آفرینی خواهند کرد. 

حضور پیوسته مؤمنان در صحنه و نقد و ارزیابی دائمی آنان به همدیگر، به‌ویژه از ارکان و عاملان حکومت از مهم‌ترین نقش‌های مردم در حکومت دینی است. همانگونه که رهبر و نمایندگان او وظیفه دارند بر اخلاق و رفتار جامعه نظارت کنند و نگهبان سلامت فرهنگی جامعه باشند جامعه نیز موظف است بر جریان امور حکومت نظارت کند و از ارائه پیشنهاد و انتقاد دل سوزانه دریغ نورزد. 

مطمئن‌ترین، سالم‌ترین و مؤثرترین عامل برای نظارت قدرت بر حاکمان حضور پویا و آگاهانه همراه با احساس مسئولیت مردم در صحنه، مراقبت دائمی آنان از جریان حاکمیت، مدیریت جامعه، نقد و ارزیابی همیشگی و پیگیرانه آنان از اعمال و رفتار مدیران و مسئولان حکومت است، در این جهت فرقی میان رهبران معصوم و غیرمعصوم نیست از این‌رو امام علی(ع) که خود از زمامداران جهان اسلام است از مردم می‌خواهد که از برخورد چاپلوسانه و ریاکارانه با او بر حذر باشند و از انتقاد مشفقانه و ارشاد نیک اندیشانه دریغ نورزند. 

تأکید کسانی چون پیامبر(ص) و علی(ع) که مصون از لغزش و خطا بوده‌اند بر انتقاد از رهبری و حکمرانی، ضمن اینکه نوعی حرمت نهادن به شخصیت مردم و مایه شکوفایی اندیشه‌ها و تقویت روحیه خودباوری است الگویی روشن از شیوه زمامداری دینی و نقش مردم را در حکومت نشان می‌دهد.

امیرمؤمنان علی(ع) در نامه خود به مالک اشتر می‌فرماید: وَ لَا تَقُولَنَّ إِنِّي مُؤَمَّرٌ آمُرُ فَأُطَاعُ، فَإِنَّ ذَلِكَ إِدْغَالٌ فِي الْقَلْبِ وَ مَنْهَكَةٌ لِلدِّينِ وَ تَقَرُّبٌ مِنَ الْغِيَرِ ... هرگز با خود مگو من فرمانروا و مسلط هستم که باید دستور دهنده باشم و دیگران فرمانبرداری کنند به یقین چنین پنداری مایه تباهی قلب و سستی دین خواهد شد و تو را با ناخشنودی همگانی و حوادث بنیان برانداز رو به رو خواهد ساخت. 

مسئله «النصيحة لأئمة المسلمین» از سازوکارهای نظارت مردمی است که عامل نیرومندی در جهت تقویت صلاح حکمرانان و مانع خطا و اشتباه در اجرای سیاست‌های گرفته شده به‌شمار می‌رود این سازوکار یکایک افراد جامعه را در بر می‌گیرد.

رسول گرامی اسلام(ص) فرموده است: ثَلَاثٌ لَا يُغِلُّ عَلَيْهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ إِخْلَاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ وَ النَّصِيحَةُ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِينَ وَ اللُّزُومُ لِجَمَاعَتِهِمْ؛ سه چیز است که دل هیچ مسلمانی به گریز از آن خرسند نمی‌شود اخلاص رفتار برای خدا نصیحت و خیرخواهی به امام مسلمانان و همدلی و همراهی با جماعت مسلمانان.

نصیحت‌پذیری در بسیاری از احادیث از صفات مؤمنان شمرده شده است در این‌گونه، احادیث هم واژه نصیحت آمده که حاکی از خیرخواهی و ملاحظه شخص مؤمن است و هم به خودداری انسان‌ها از پذیرش نقد خود از سوی دیگران اشاره دارد. عدالت و پرهیزگاری شرط رهبری و التزام عملی به موازین اسلامی لازمه زمامداری در نظام اسلامی است اما تذکرات سودمند و نظارت عموم می‌تواند از بروز مشکلات ناشی از اشتباهات برخی کارگزاران جلوگیری کند. 

از روایت‌هایی به دست می‌آيد که نه فقط مردم در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) نقش ایفا می‌کنند که همگان از برپایی این حکومت خرسند و خشنود خواهند شد که این نشانه رضامندی آنان از این حکومت است. 

ابو سعید خدری از پیغمبر اکرم(ص) نقل کرده که فرمود: أُبَشِّرُكُمْ بِالْمَهْدِئَ يُبْعَثُ فِى أُمَّتِي عَلَى اخْتِلَافِ مِنَ النَّاسِ وَزَلْزَال يَمْلَأُ الْأَرْضَ عَدْلًا وَقِسْطاً كَمَا مُلِئَتْ جَوْراً وَظُلْماً يَرْضَى عَنْهُ سَاكِنُ السَّمَاءِ وَ سَاكِنُ الْأَرْضِ؛ شما را مژده می‌دهم به مهدی که هنگام اختلاف مردم و تزلزل زمانه برانگیخته شود و زمین را از عدل و داد پر کند چونان که از ظلم و ستم پر شده باشد و ساکنان آسمان و زمین از وی خشنود باشند. 

بنابراین مردم در دوران حکومت مهدی موعود(عج) با همه هستی و توان خویش از رهبر و حاکم پیروی کرده و در همه کارهای ممکن نقش ایفا خواهند کرد در هر آنجا که مولای خود صلاح بداند و دستور دهد خالصانه حضور خواهند یافت و بر خلاف پندار کسانی که ممکن است تصور کنند مردم نقش ندارند می‌توان گفت هم نقش‌ها از آن مردم است که ذیل رهبری انسان معصوم نابسامانی‌ها را سامان داده و زمینه رشد و کمال همگانی را فراهم می‌کنند و هر کس به اندازه توان و ظرفیت خود بخشی از مشکلات را رفع کرده و در واقع حکومت جهانی مردم با محوریت امام معصوم بر زمین خواهد بود. 

مردم در زمینه‌سازی و برپایی نظام مهدوی که مبتنی بر محوریت و حضور رهبری صالح و انسانی معصوم و کامل است، هم برای رسیدن به سعادت خودشان و هم زمینه‌سازی سعادت دیگران مشارکت متعهدانه و فعال دارند. 

نقش مردم در دوران حکومت عدل جهانی که وعده همه پیامبران الهی و آرمان آزادی‌خواهان عالم است در این دوران نیز اساسی و جدی است مردمی که در دو مرحله زمینه‌سازی و قیام با خواست و اراده خویش خود را برای این حاکمیت فراگیر مهیا کرده‌اند با همه هستی و توان خویش از رهبر و حاکم پیروی کرده و در همه کارهای ممکن نقش ایفا خواهند کرد. 

اینها در حالی که همه نگاه‌هایشان به ولی امر و رهبر است در سامان بخشی جامعه عدل جهانی خود را مسئول می‌دانند. در هر آنجا که مولای خود صلاح بداند و دستور دهد خالصانه حضور خواهند یافت و هر کس به اندازه توان و ظرفیت خود بخشی از مشکلات را رفع کرده و در واقع حکومت جهانی مردم با محوریت امام معصوم بر زمین خواهد بود که خداوند فرمود: وَعَدَ اللَّهُ الَّذينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ؛ خدا به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته کرده‌اند وعده داده است که حتماً آنان را در این سرزمین جانشین [خود] قرار دهد. 

و در آن دوران هیچ‌کس خود را بیرون از حاکمیت نمی‌داند تا بنشیند دیگری کارهای او را سامان دهد.