یار همدانی امام رضا(ع) که بود
ابراهیم بن محمد در برخی از روایات، از امام رضا(ع) نقل حدیث کرده است. به همین دلیل، شیخ طوسی نام او را در شمار اصحاب امام رضا(ع) نیز ذکر کرده است.
ابراهیم بن محمد همدانی فقیه و محدث مورد اعتماد شیعی در قرن سوم هجری و از خواص اصحاب ائمه اطهار(ع) بوده است. او از اصحاب امام رضا، امام جواد، امام هادی و امام عسکری(ع) و نماینده و وکیل آنان در همدان بوده است.
ابراهیم چند فرزند داشت که وکلای ائمه(ع) در همدان بودند. نوه او به نام محمد بن علی بن ابراهیم دانشمندی والامقام، صاحب تألیفات و نایب امام زمان(عج) در همدان بوده است.
او چنان که از لقب «همدانی» برمیآید، اصالتا ایرانی بود و در همدان اقامت داشت و مکاتبات زیادی با امامان عصر خود در مسائل گوناگون فقهی انجام داد. تاریخ ولادت و وفات ابراهیم بن محمد همدانی به درستی روشن نیست. بر پایه گزارش ابوعمرو کشی، او به اتفاق فرزندش جعفر، در ۲۴۸ قمری با امام حسن عسکری(ع) مکاتبه داشت. اما نمایندگی او از سوی امام عصر(عج) نشان میدهد که ابراهیم در عصر غیبت میزیست و مدتها پس از این تاریخ، حیات داشت.
در موارد متعددی که نام ابراهیم نقل شده، همه جا او را مردی موثق خواندهاند. همچنین فرزندان و احفاد او، علی بن ابراهیم، محمد بن ابراهیم، محمد بن علی بن ابراهیم و قاسم بن محمد بن علی بن ابراهیم، همه از خواص اصحاب ائمه(ع) و وکلای ناحیه مقدسه بودهاند.
ابراهیم بن محمد در برخی از روایات، از امام رضا(ع) نقل حدیث کرده است. به همین دلیل، شیخ طوسی نام او را در شمار اصحاب امام رضا(ع) نیز ذکر کرده است. همچنین او از طرف امام جواد(ع) نیز وکالت داشته و در یکی از نامههای امام جواد(ع) به او آمده است: «به موالی در همدان نامه نوشتم و به آنان دستور دادم که از تو پیروی کنند و به آنها تذکر دادم که جز تو من نمایندهای در همدان ندارم.»
ابراهیم همزمان با وکالت احمد بن اسحاق قمی و احمد بن حمزة بن یسع، از سوی امام عصر(عج) عهدهدار مقام وکالت بود و بهطور مستقیم با آن حضرت ارتباط داشت. پس از او، مقام وکالت در همدان به فرزندش و سپس به نوه او سپرده شد. همچنین بدون اینکه از امام عصر(عج) درباره او سؤالی بشود، توقیعی در وثاقت و مورد اطمینان بودن او صادر شده است و این بدان جهت بوده که وی از بزرگان شیعه بوده که در مدح بیشتر آنها از سوی ائمه اطهار(ع) مطالبی بیان شده است.
از او روایات و توقیعات فراوانی به جای مانده که در تمام موارد، بهطور مستقیم با امامان معصوم مکاتبه کرده است. بنابراین، ابراهیم بن محمد بیشتر معلومات و مسائل فقهی خود را از امامان اخذ کرده است. درباره ارزش روایات او، ابوعمرو کشی در گزارش خود، وی را «عظیمالقدر» و فردی «مطمئن» در نقل حدیث معرفی کرده است. شیخ طوسی نیز در کتاب الغیبه، او را مورد وثوق دانسته و مدح بلیغی از او به عمل آورده است. از اینو، احادیث و توقیعات او کاملاً مورد قبول صاحبنظران است. ابراهیم بن محمد ظاهراً دارای اثر تألیفی نبوده و به همین دلیل، نام او بهطور مستقل در فهرست نجاشی نیامده، بلکه در ذیل شرح حال نوهاش، محمد بن علی بن ابراهیم، ذکر شده است.
ابراهیم همدانی شاگردان زیادی داشت که ابراهیم بن هاشم قمی، عمر بن علی بن عمر، حمدان بن سلیمان نیشابوری، احمد بن علی تفلیسی، سهل بن زیاد آدمی، یعقوب بن یزید و احمد بن محمد بن عیسی از جمله آنان هستند.
بنا بر روایتی که در بحارالانوار نقل شده است، ابراهیم از مزاحمت سمیع، حاکم منطقه نزد امام جواد(ع) شکایت کرد. امام(ع) در حق وی دعا کرد که خداوند یاری کرده و او را در رفع این مشکل کمک کند. سپس بشارت نصرت الهی و پاداش اخروی را به او داد.
روایاتی با واسطه ابراهیم در مسائل فقهی و اعتقاد همچون درباره توحید نقل شده است. بنابر گزارش سید ابن طاووس، ابراهیم از امام هادی(ع) درخواست کرد مکان دفن حضرت فاطمه(س) را به وی نشان دهد. امام در پاسخ او نوشت: فاطمه(س) در کنار رسول خدا(ص) دفن شده است.
یادداشت از اکرم یوسفی پارسا
انتهای پیام
