بررسی آیات مربوط به غیبت امام زمان(عج)
پژوهشگر حوزه مهدویت در بررسی آیات ناظر به غیبت حجت خداوند گفت: در تفسیر آیه ۳۰ ملک، نعمت حیاتی آب است که اگر همه چیز باشد، ولی خداوند آب را از ما بگیرد، در واقع حیات را گرفته است؛ اما تأویل آیه، غیبت حجت خداوند است. بنابراین غیبت امام زمان(عج) سبب محرومیت ما از بسیاری خیرات و برکات می‌شود.
به گزارش ایکنا از همدان، حجت‌الاسلام والمسلمین اصغر قاضی‌خانی، پژوهشگر حوزه مهدویت در همدان در سخنانی به بررسی آیات ناظر به غیبت امام زمان(عج) پرداخت که در ادامه با هم می‌خوانیم:
در آیه 30 سوره ملک خداوند می‌فرماید: «قُلْ أَرَأَیتُمْ إِنْ أَصْبَحَ ماؤُکُمْ غَوْراً فَمَنْ یأْتیکُمْ بِماءٍ مَعینٍ؛ بگو بیندیشید، اگر آبتان در زمین فرو رود، آن‌گاه چه کسی برای شما آبِ روان نمایان و قابل دسترس می‌آورد؟» یکی از دردهای بزرگ بشر، غفلت از نعمت‌های الهی است. خداوند در این آیه شریفه می‌فرماید آیا به این مسئله فکر کرده‌اید که اگر همه چیز باشد، ولی آب نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟
ظَهر و تفسیر آیه درباره نعمت حیاتی آب است، اما تأویل و بطن آیه براساس روایات متعدد، درباره مسئله‌ای بسیار حیاتی‌تر و مهم‌تر از آب است و آن مسئله امام و اضطرار به حجت خداست.
از امام محمد باقر(ع) روایت شده است: «معنای آیه این است که بگو: بیندیشید، اگر امامتان غایب شد، به‌گونه‌ای که ندانید او کجاست، پس چه کسی امامی ظاهری برایتان خواهد آورد که اخبار آسمان‌ها و زمین و حلال و حرام خداوند را برای شما بیان کند؟»
امام رضا(ع) نیز فرمودند: «مقصود از «ماؤکم»، ائمه(ع) هستند که آن‌ها ابواب‌اللّٰه هستند. «فمن یأتیکم بماء معین» یعنی چه کسی علم امام را برای شما خواهد آورد؟ با تأمل در بطن آیه، به این نتیجه می‌رسیم که هشدارِ وقوع غیبت، از همان ابتدا داده شد که اگر مردم قدر ائمه(ع) را ندانند، به بلای غیبت امام دچار خواهند شد؛ گرچه امت اسلام به هشدار‌های قرآن کریم توجه نکرده و قدر اهل بیت را ندانستند و طبق سنت الهی به بلای عظیم غیبت امام دچار شدند اما قطعاً این آیه شریفه برای ما در این دوران، پیام‌ها و نکات مهمی را دربر دارد.
نکته اول این آیه اینکه باعث و علت غایب شدن امام، خود مردم هستند، چراکه اگر خداوند بدون اینکه مردم نقشی داشته باشند حجت خود را غایب کند، سؤال و اندیشیدن درباره این مسئله که اگر امامتان غایب شد، چه خواهید کرد؟ معنا ندارد. قدرنشناسی مردم سبب غیبت شد و تا قدرشناس حقیقی حجت خداوند نشویم، از ظهور خبری نخواهد بود؛ بنابراین، عالمان و خواص باید با تمام توان درباره توجه دادن مردم به جایگاه و ویژگی‌های امام و حقوقی که امام بر مردم دارد، بکوشند و از خسارت عظیم غیبت امام پرده بردارند.
ممکن است کسی بگوید: دیگران قدرنشناسی کردند و سبب غیبت او شدند؛ تقصیر ما چیست؟ در پاسخ باید گفت خداوند متعال در هر زمان، بندگان خود را امتحان کرده و میزان ولایت و محبت آنان را می‌سنجد؛ برای مثال، با پایبندی به ارزش‌های دینی، اطاعت و پیروی از بزرگان دین، پرداخت خمس و زکات و... آن‌ها را می‌آزماید. یکی از حکمت‌های فریضه «خمس» همین موضوع است. به‌ور قطع امام زمان(عج) هیچ نیازی به خمس ندارد، اما چرا این حق برای ایشان قرار داده شد؟ بدیهی است که اگر از مال خود برای حضرت نگذریم، نمی‌توانیم ادعای محبت داشته باشیم، یا از جان خود برای ایشان بگذریم.
همچنین اگر کسی از این آزمون‌ها سربلند بیرون بیاید و جزء منتظران واقعی باشد، اجر و پاداش عظیمی، از جمله همراهی با اهل بیت(ع) در آخرت، خواهد داشت. نکته دیگر آیه‌ای که در ابتدا مطرح شد؛ معنای این سؤال که اگر امامتان غایب شد، چه خواهید کرد؟ این است که با غایب شدن امام، دچار خسران و ضرر جبران‌ناپذیری خواهیم شد؛ گرچه امام غایب همانند خورشید پنهان دارای آثار و برکات فراوانی برای ما و همه هستی است، اما بسیاری از فواید امام، مترتب بر عدم غیبت ایشان است.
اگر انسان‌ها این خسارت عظیم را درک می‌کردند، به اضطرار رسیده و خواستار رفع این بلا می‌شدند؛ در این صورت، قطعاً دعا به اجابت می‌رسید، چراکه «أَمَّنْ یجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یکْشِفُ السُّوء.»
نکته دیگر آیه مطرح شده نقش بی‌بدیل امام و ضرورت حضور او در جامعه، علاوه بر ضرورت وجود امام، مسئله‌ای است که با تدبر در این آیه شریفه و روایات متعدد، به آن پی می‌بریم؛ همان‌گونه که امام باقر(ع) فرمودند: «پس چه کسی اخبار آسمان‌ها و زمین و حلال و حرام خداوند را برای شما خواهد آورد» چه کسی می‌تواند ادعا کند، عالِم به غیب و شهود است و بگوید «قبل از این که مرا از دست بدهید (هر چه می‌خواهید) از من بپرسید» چه کسی می‌تواند ادعا کند، مرتبط با مبدأ غیب است و به عالَم غیب آشناتر است تا عالم شهود، و کیست که بتواند بگوید «اگر پرده (غیب) کنار رود، چیزی بر یقین من افزوده نخواهد شد.»
خو گرفتن به دوران غیبت امام و عادی شدن آن، از مصیبت‌هایی است که انسان‌ها به آن دچارشده‌اند، چراکه همه سرگرم و مشغول کار خود هستند و چه بسا روزها و هفته‌ها می‌گذرد و کمتر به یاد امام خود و تکلیف و رسالتی که در این رابطه دارند، می‌افتند. براساس آیه 30 سوره ملک، یکی از القاب زیبای ائمه به‌طور عام و لقب امام زمان(عج) به‌طور خاص، «ماء معین» است که از همین آیه شریفه گرفته شده است. تشبیه امام به «آب»، بیانگر نکات ظریف و عمیقی است.
حاج محمدعلی فشندی می‌گوید: دیدم سید بزرگواری وارد مسجد جمکران می‌شود. با خود گفتم: در این هوای گرم. حتماً تشنه است. ظرف آبی به او تعارف کردم. گرفتند و نوشیدند و ظرف را برگرداندند. در این حال گفتم: شما دعا کنید و فرج امام زمان(عج) را از خداوند بخواهید تا فرج ایشان نزدیک گردد. ایشان فرمودند «شیعیان ما به اندازه آب خوردنی ما را نمی خواهند؛ اگر بخواهند، دعا می‌کنند و فرج ما می‌رسد. » این سخن را فرمود؛ تا نگاه کردم، دیگر کسی را ندیدم. به راستی، ما چقدر به یاد حضرت هستیم؟ و آن گاه که به یاد اوییم، آیا خود را برای او می‌خواهیم یا حتی او را هم برای راحتی و حل مشکلمان می‌خواهیم؟
بنابراین در تفسیر آیه ۳۰ ملک، که بیان کردیم نعمت حیاتی «آب» است که اگر همه چیز باشد، ولی خداوند آب را از ما بگیرد، در واقع حیات را گرفته است؛ اما تأویل آیه، غیبت حجت خداوند است. غیبت امام زمان(عج) سبب محرومیت ما از بسیاری خیرات و برکات می‌شود.
حجت غایب
«ذلِکَ الْکِتابُ لا رَیبَ فیهِ هُدیً لِلْمُتَّقینَ* الَّذینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ؛ این کتاب که در آن هیچ شکی نیست، راهنمای پرهیزکاران است؛ کسانی که به غیب ایمان می‌آورند.» (بقره/ آیات 2 و ۳)؛ «ایمان به غیب» از مهم‌ترین ویژگی پرهیزکاران است؛ کسانی که عقلشان در چشمشان نیست که فقط هر چه را با چشم سر ببینند، بپذیرند و غیر آن را انکار کنند؛ اگر این چنین باشد، فرقی بین انسان و حیوان باقی نمی‌ماند.
غیب مطلق، خداوند متعال است؛ او را با چشم سر نمی‌توان دید؛ نه در دنیا و نه در آخرت. مهم‌ترین ویژگی «متقین» این است که با تمام وجود، به آفریدگار هستی و آنچه او از آن خبر داده است، باور دارند. پس در مرحله ظهور و تفسیر آیه، غیب به معنای «اللّٰه» است، همچنان که در آیه ۱۶۲ سوره نساء به آن تصریح شده است.
در مرحله بطن و تأویلِ آیه، براساس روایات، «غیب» مصادیق متعددی مانند عرش، لوح، قلم، کرسی، بهشت، جهنم و... دارد. یکی از مهم‌ترین مصادیق «غیبت»، ایمان به حجت غایب است. از امام صادق(ع) روایت شده است «متقین به غیب ایمان می‌آورند؛ یعنی به حجت غایب ایمان می‌آورند. متقین مانند کسانی نیستند که می‌گویند: اگر امام وجود دارد، پس کجاست و چرا او را نمی‌بینیم؟ متقین با دلایل عقلی، قرآنی و روایی به یقین رسیده‌اند که خداوند هرگز هستی را بدون حجت رها نمی‌کند و همان‌گونه که بسیاری از انبیای الهی و اوصیای‌شان براساس حکمت الهی، مدتی از قوم خود غایب می‌شدند، هم‌اکنون نیز حجت خداوند غایب است و روزی ظهور خواهد کرد.» در روایت دیگری حضرت می‌فرمایند: «ایمان به غیب، یعنی اقرار به قیام قائم که حق است.»
شک و تردید درباره ظهور امام زمان(عج) به دو علت است طولانی شدن غیبت و شبهه‌افکنی دشمنان؛ متقین به خداوند و وعده‌های او ایمان دارند و چون مژده و نوید ظهور حضرت را خود خداوند داده است، هرگز دچار شک و تردید نمی‌شوند و همچنان چشم به راه مقدم نورانی حضرتش باقی هستند. پس ویژگی پرهیزکاران این است که به حجت غایب ایمان دارند.
انتهای پیام
