منطقه شام از دیرباز به عنوان یکی از حوزههای مهم تمدن بشری مطرح بوده است و پیشینه تاریخی گستردهای دارد. در گذشته بلاد شام مناطق مختلفی چون «سوریه»، «لبنان»، «اردن»، «فلسطین» و بخشهایی از «ترکیه» را شامل میشده است و به همین دلیل هر زمان که در روایات از شام سخن به میان میآید، میتواند به هر یک از سرزمینهای یاد شده، قابل انطباق باشد.
در روایات پیش از ظهور نکاتی بیان میشود که اغلب منطقه شامات را نشانه رفته است، یکی از این نشانهها درگیری در منطقه شامات است. برای بررسی این نکته که چقدر از این روایات معتبر هستند و آیا تطابقی با قیام الجولانی دارند، خبرنگار ایکنا از همدان به گفتوگویی با حجتالاسلام محسن اللهوردی، کارشناس حوزه مهدویت در همدان و عضو هسته علمی مؤسسه کلامی احیاء، کرده است که مشروح آن را در زیر میخوانیم:
در سه کتاب معتبر روایی مانند الغیبه نعمانی نوشته محمد بن ابراهیم، الغیبه شیخ طوسی، کمال الدین و تمام النعمه شیخ صدوق و کتاب کافی اثر محمدبن یعقوب، همچنین برخی کتب دیگر حدود 80 روایت در مورد سفیانی وجود دارد که حدود 65 روایت ضعیف است. تنها 15 حدیث در مورد سفیانی معتبر است که همین 15 روایت در اینکه خروج سفیانی از نشانههای محتوم است کافی تلقی میشود اما فروعات بحث نیازمند بررسی و تحقیق است.
از آنجایی که نعمانی کتاب خود را در سوریه نوشته است، تحت تأثیر آن فضا بیشتر روایاتی که نقل میکند در مورد نشانههای ظهور است. نعمانی در کتاب خود 22 روایات به صورت اختصاصی در مورد سفیانی ذکر کرده است که فقط 1 روایت صحیح (راویانش شیعه دوازده امامی و عادل) است. 7 روایت مؤثق (راویانی که مورد اطمینان هستند، ولی یا اهل سنت هستند یا شیعه غیر امامی) و 14 روایت نیز ضعیف محسوب میشوند.
بیشتر بخوانید:
درگیریهای منطقه شامات در آستانه خروج سفیانی و بعد از آن تنها روایتی است که در کتاب نعمانی محتوای آن درباره سفیانی و جنگهای او آمده است و از نظر سند معتبر است.
از امام باقر(ع) است که حضرت در درجه اول اوضاع شام در زمان خروج، سفیانی را توصیف می کند که قریهای به نام جابیه فرو میرود و بخشی از قسمت راست مسجد دمشق فرو میریزد (اشاره به زلزلهای که در شام رخ میدهد.) گروهی شامل شورشيانى گمراه و بدعتگزار و گول خورده خروج میکنند که اغتشاش و بیقانونی را در پی دارد. در آن سال در هر سرزمینی از مغرب اختلاف فراوانی پدید میآید پس نخستين سرزمينى كه ويران مىشود سرزمين شام خواهد بود.
امام باقر(ع) در ادامه به تقابل و درگیریهای سفیانی اشاره میفرمایند که در پی اختلافات سه گروه در ذیل سه پرچم ابقع، اصهب و سفیانی رخ میدهد و این درگیریها شامل این خواهد شد که سفیانی با ابقع میجنگد و او همچنین هر کسی که از او (ابقع) پیروی میکند را میکشد. همچنین بعد از کشتن ابقع سفیانی با اصهب میجنگد و او را نیز میکشد، جنگ قرقیسیا و کشته شدن صد هزار تَن از ستمکاران و لشگر کشی به عراق (بغداد، کوفه و نجف) و کشتاری که در آنجا راه میاندازد. سپاه سفیانی در کوفه هفتاد هزار نفر میشوند همچنین این سپاه مردم كوفه را میکشند و به دار میآویزند و اسير میکنند.
در كشاكشى اين چنين كه بر ايشان واقع شده، ناگاه پرچمهایى از جانب خراسان پديدار شود و پرچمداران منزلها را با سرعت بسيار میپیمایند و با آنان چند تن از اصحاب قائم همراه خواهد بود.
سپس مردى از موالى (غير بومى) اهل كوفه با جمعى ناتوان خروج میكند، فرمانده سپاه سفيان ميان حيره و كوفه او را به قتل میرساند و سفيانى گروهى را به مدينه روانه میکند.
سفیانی بعد از کشتن موالی اهل کوفه و طرفداران او میفهمد که امام مهدی(عج) در مدینه است. بنابراین به سمت مدینه لشگرکشی میکند. این در حالی است که امام مهدی(عج) از شهر مدینه رهسپار مکه شده است خبر به فرمانده سپاه سفيانى میرسد كه مهدى به جانب مكه بيرون شده است، پس او لشكرى از پى او روانه كند ولى ندادهندههایی از آسمان ندا میكند كه «اى دشت، آن قوم را نابود ساز» پس دشت نيز ايشان را به درون خود مىبرد و هيچ يک از آنان نجات نمیيابد مگر سه نفر كه خداوند رويشان را به پشت آنان بر مىگرداند و ايشان از قبيله كلب هستند، (اشاره به خسف بیداء به عنوان یکی از نشانههای حتمی ظهور.)
از اینکه قبل از قیام امام مهدی(عج)؛ سفیانی در پی به شهادت رساندن حضرت حجت(عج) است و در پی ایشان لشگرکشی به شهر مدینه و مکه را دارد معلوم میشود که هدف سفیانی جلوگیری از قیام حضرت و همچنین جلوگیری از تشکیل حکومت واحد جهانی عدالت محور است. سفیانی در این راستا عداوت عجیبی با شیعیان دارد. امام باقر(ع) در این زمینه میفرماید سفیانی نسبت به شیعیان خشم و کینه دارد و در پی کشتن آنهاست.
همچنین در کتاب الغیبه شیخ طوسی روایتی با سند ضعیف از امام باقر(ع) ذکر شده است که ایشان از امیرمؤمنان امام علی(ع) نقل میفرمایند که قبل از خروج سفیانی، زلزلهای در شام رخ میدهد و در آن بيش از صد هزار تن به هلاكت مىرسند.
این واقعهای حتمی برای مؤمنان و عذابی برای کافران است. پرچمهایی که از عراق میآیند تا به شام برسند، در این هنگام قریهای از دمشق به نام حرستا فرو میریزد و پسر هند جگر خواره (سفیانی) از وادی خشک و بیآب و علف خروج میکند تا اینکه به دمشق برسد.
روایات متعددی دلالت دارند که سفیانی بعد از ۹ ماه حکومتش نابود میشود، در برخی نیز اشاره دارد که از اول خروجش تا آخر آن ۱۵ ماه است. همچنین در برخی روایات نیز آمده است که حتی یک روز نیز حکومتش بیشتر از نه ماه طول نمیکشد.
با جستوجو در سایر منابع روایی به این نکته میرسیم که درباره فرجام سفیانی دو قول مطرح است، اول اینکه او به دست امام مهدی(عج) کشته میشود و دوم اینکه سفیانی به دست سپاه امام مهدی(عج) کشته میشود.
رواياتى كه بر كشته شدن او به دست امام مهدى(عج) دلالت مىكنند از این قرار هستند؛ امام علی(ع) میفرماید: «… خداوند تمام سپاه سفيانى را نابود مىكند و هيچكسى از آنها جز سفيانى روى زمين باقى نمىماند. در اين حال امام مهدى(عج) او را مىگيرد و گردن مىزند.»
همچنین ولید بن مسلم میگوید: «سفيانى را اسير میکنند نزد امام مهدى(عج) مىآورند و آن حضرت دستور قتل او را صادر مىكند و او نزد باب الرحبة (در مسجدالاقصی) كشته مىشود.»
به عبارت دیگر سفیانی فردی است که هدفش جلوگیری از قیام امام مهدی(عج) و همچنین جلوگیری از تشکیل حکومت عدالت محور خواهد بود و در این راستا دشمنی بسیاری با شیعیان دارد. خروج وی در ماه رجب است و همزمان با خروج خراسانی و یمانی اتفاق میافتد. بنابراین برای تحلیل روایات سفیانی و تطبیق مصداق خارجی بر آن لازم است همه احادیثی که در این رابطه آمده است را ملاحظه کرد.
اگر تمام خصوصیاتی که در روایات برای سفیانی ذکر شده است در یک مصداقی جمع شد و سایر ملاکات تطبیق (به یقین رسیدن، موجب تأویل نشدن) رعایت شد در آنجا میشود با اطمینان و یقین گفت که این مصداق خارجی سفیانی است.
اما در حوادث کنونی سوریه وقایع به گونهای نیست که با اطمینان گفته شود سفیانی خروج کرده است چراکه تمام ویژگیهای ذکر شده در روایات از جمله خروج در ماه رجب، هم زمانی با خروج یمانی و خراسانی، زلزله در شام (طبق روایات ضعیف) در یک شخصی مجتمع نشده است.
در مورد فرجام سفیانی روایتی را نعیم بن حماد میآورد که به دست سپاهیان حضرت حجت(عج) کشته میشود، در مقابل ابن طاووس روایتی را از امام علی(ع) نقل میکند که حضرت مهدی(عج) سفیانی را میکشد.
عاطفه ابرار پیراسته
انتهای پیام