چرا خداوند محمد(ص) را برای رسالت انتخاب کرد

بررسی این سؤال که چرا خداوند حضرت محمد(ص) را برگزید نیازمند بحث مبسوط است و از دیدگاه‌های مختلف کلامی، فلسفی، عرفانی وقرآنی قابل طرح و تحلیل است.

خداوند در قرآن کریم آنجا که فرموده است «اللَّهُ أَعْلَمُ حَيْثُ يَجْعَلُ رِسَالَتَهُ خدا بهتر مى‏‌داند رسالتش را كجا قرار دهد.» (انعام / آیه 124)بدین نکته اشاره شده که خداوند می‌داند چه کسی شایستگی نبوت و لیاقت رسالت الهی را دارد.از این رو به منظور بررسی چرایی انتخاب پیامبر اکرم(ص) و همچنین بررسی ویژگی‌های اخلاقی و کرداری پیامبر پیش از بعثت خبرنگار ایکنا از همدان با علی اکبر حائری موحد، عضو هیئت علمی گروه الهیات، فقه و حقوق اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی همدان، گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا _ شرایط جغرافیایی، اجتماعی و تاریخی سرزمینی که پیامبر اکرم(ص) در آن می‌زیستند و پس از آن به عنوان پیامبر در آن مبعوث شدند، چگونه بود؟

برای شناخت یک فرد شرایط محیطی را باید در نظر گرفت، مردم عربستان و شبه جزیره عربستان از حيث اقتصادی یا عده‌ای ساکن یک منطقه بودند که به تجارت و کشاورزی می‌پرداختند و یا عده‌ای کوچ‌نشین بودند که مدام برای به دست آوردن چرای دام‌ها در حال تکاپو بودند. این افراد به دلیل شرایط سخت آب و هوایی و کمبود آذوقه و علوفه برای دام و حتی غذا برای خودشان گاهی به راهزنی هم مبادرت می‌کردند و همین امر موجب می‌شد که بین قبائل کینه و جنگ حاکم باشد.

به عبارت ديگر بین این قبائل همواره شمشیر حاکم بود. از منظر اعتقادی می‌دانیم که شبه جزیزه عربستان جزء امپراتوری رم شرقی بوده و در آن زمان ادیانی مانند مسیحی و یهودی در آن منطقه به وفور یافت می‌شده است و به علت وجود اختلافاتی که بین یهودیان و مسیحیان وجود داشت عده‌ای از مدیترانه به سمت عربستان کوچ کردند وحدس تاریخی دیگر نیز هست که چون در آخرالزمان پیامبری ظهور خواهد کرد که آنها برای ديدن آخرین پیامبر است و یا برای مصادره کردن آن به عربستان کوچ کرده بودند و از همین رو اخلاق و کردار مسیحیان و یهودیان در آنها دیده می‌شده است.

از طرف دیگر آیین حضرت ابراهیم در بین مردم عربستان رواج داشته گرچه این دین که با نام حنیف نیز یاد می‌شده وجود داشته است، همه این ادیان مسیحیت، یهودیت و حنیف تحریف شده و تحت تأثیر خرافاتی مانند سحر و طلسم و... آمیخته شده بودند.

علاوه بر این موارد آنچه که در تاریخ آمده و آنچه که از قرآن و احادیث ائمه بر می‌آید، تقریبا نزدیک به دویست یا سیصد سال قبل از ظهور اسلام بت‌پرستی در بین اعراب رواج داشته، بنابراین اعراب عربستان بعد از ظهور ادیان بت پرست شدند.  اینها اعتقاد راسخی نداشتند و از منظر اخلاقی نیز بیشتر مردم شبهه جزیره عربستان تابع احساسات بودند چیزی مانند عقل و تدبر و آنچه که در قرآن کریم به آن تاکید شده را نداشتند به طوری که بیش از ۲۵۰ بار در قرآن به تدبر و اندیشه توصیه شده که به عبارتی آن افراد فاقد این نکات بودند که قرآن به آنها تذکر داده است.

اموری مانند شمشیر، شراب و زن، سه محور خلق و خوی آنها بود، گرچه آب و هوای خشن سرزمین عربستان از آنها فردی زودرنج، تندخو، متعصب، خشن ساخته بود. اعراب جاهلی عصری بود که در آن بردباری، صبر، حلم و .... در آنها وجود نداشت. 

ایکنا _ چه ویژگی‌هایی در کردار حضرت محمد(ص) پیش از مبعوث شدن وجود داشت که خداوند ایشان را به عنوان رهبر مردم انتخاب کرد؟

در مورد ویژگی‌های پیامبر(ص) از منظر اقتصادی ایشان ساکن مکه بودند و در تجارت آنچه که حرف اصلی را می‌زند صداقت و انصاف است که علاوه بر این دو خصیصه، پیامبر امانت‌دار نیز بودند، به طوری که حضرت خدیجه(س) از این جوان با چنین ویژگی‌هایی آن هم در آن عصر به شگفتی می‌آید، و پس از آن سفر تجاری به حضرت پیشنهاد ازدواج نیز می‌دهد.

هرگز پیامبر آداب و رسوم قبائل عرب را که بت‌پرست بودند، شیوه رفتاری خود قرار نمی‌دادند. به عبارتی از آنجایی که تابع عقل و خرد خدادادی است ادیان انحرافی، خرافات و رسوم غلط را کنار می‌زنند و در میان آن همه تاریکی و ظلمات خداوند واحد را جست وجو می‌کنند‌ بنابراین می‌توان گفت برای یافتن خدای واحد خود و خدای الله احد خود از عقل خود کمک می‌گیرند تا بتوانند به فطرت پاک خود برسند و از درون به خداوند پلی بزنند.

ایکنا _ در مورد ویژگی و شاخصه اصلی پیامبر(ص) که موجب شده بود در بین اعراب به «محمدامین» معروف باشند، بفرمایید.

در طول سال بخشی از زمان خود را به عبادت در غار حرا می‌گذراند و همه اعراب در آن زمان شاهد رفتار ایشان بودند و برون‌داد این کار خلق و خوی نیک ایشان بود. آداب معیشتی پسندیده با خانواده و زیردستان، امانت‌داری و... موجب شده بود که ایشان را به عنوان محمد امین می‌شناختند. واژه «امین» در بین اعراب از بار معنایی خاصی برخوردار است.

«امین» هم می‌تواند به مفهوم امانت‌داری باشد و هم به معنای فرد مورد اعتماد است در معنای اول این ویژگی برای پیامبر(ص) ثابت شده بود و در طول تاریخ افراد بر امانت‌داری ایشان صحه گذاشتند. امانت‌داری پیامبر(ص) پس از بعثت ایشان به معنای عصمت از آن یاد شده است، به این معنا که ایشان در اخذ وحی، ابلاغ آن و حفظ آن تماما امامت دار بودند و هرگز در ابلاغ رسالت کم و کسری نداشتند به عبارتی عصمت از فراموشی و نسيان داشتند. بنابراین امانت‌داری ایشان پس از بعثت نه تنها به وفور یافت می‌شود بلکه در آن مأموریت بزرگ الهی و ابلاغ رسالت دوباره دیده می‌شود.

در زمان عصر جاهلی که همه به دنبال حل مسائل شخصی خود بودند و گاهی نیز برای ترقی پا روی ضعفا می‌گذاشتند، ضعفا و بیچارگان و افراد نیازمند به ایشان پناه می‌بردند و در دامن ایشان آرام می‌گرفتند همین خصوصیت بارز پس از بعثت باعث شد مردم انگیزه‌های لازم برای پناه آوردن به ایشان را داشته باشند. امروزه ما هم از شر شیطان به ایشان و خاندان ایشان پناه می‌بریم و از ناملایمات و گرفتاری‌ها و بدکرداری‌ها نیز به ایشان پناه می‌بریم.

ویژگی‌هایی مثل رأفت، عطوفت، بردباری، امانت‌داری، خویشتن‌داری، عفت و پاکدامنی و دیگر اوصاف اخلاقی در ایشان آنچنان بارز بود که جوانان به ایشان علاقمند شدند و کسانی که تشنه حق بودند، حق را در ایشان دیدند و گرایش پیدا کردند.

در زمانی که شمشیر و شراب و زن و امور شهوانی در جامعه عربستان حاکم بود، پیامبر از داشتن این ویژگی‌ها بهره‌مند بودند و نه تنها خود انسان کامل بود بلکه انسان‌هایی با ویژگی‌های برتر را توانستند تربیت کنند‌.