صحیفه سجادیه مهمترین گنجینه گرانبهای حقایق، معارف و برجستهترین کتاب شیعیان بعد از نهجالبلاغه است. این کتاب مشتمل بر مجموعهای از دعاها در موضوعات گوناگون است که امام سجاد(ع) املا فرموده و امام باقر(ع) و برادرشان، زید بن علی آن را در دو نسخه نگاشتهاند. صحیفه سجادیه جزء نخستین کتابهایی است که پس از ظهور اسلام نوشته شده است. مرحوم آقابزرگ تهرانی، نسخهشناس شیعه، صحیفه سجادیه را «اُختُ القرآن» (خواهر قرآن)، «اِنجیل اهل بیت(ع)»، «زَبور آلمحمد(ص)» و «صحیفة کامله» لقب دادهاند. مضمون دعاهای صحیفه سجادیه بیشتر توحیدی بوده و درونمایه اصلی آنها تضرع به درگاه خداست.
بهمنظور بررسی نقش صحیفه سجادیه در رشد و تعالی جامع خبرنگار ایکنا از همدان با حجتالاسلام والمسلمین رسول علیزمانی، عضو مؤسسه کلامی احیای همدان گفتوگویی کرده است که مشروح آن را در زیر میخوانیم:
امام سجاد(ع) در صحیفه، اصول اخلاقی و شیوه زندگی اجتماعی سیاسی را در قالب دعا و مناجات بیان فرمودهاند؛ بهگونهای که مردم میتوانستند با خواندن این دعاها با رویکرد سیاسی امام آشنا شوند. علت اینکه امام سجاد(ع) این معارف را در قالب دعا بیان کرده است را شرایط ویژه دوران زندگانی ایشان بهویژه در زمان حکومت عبدالملک بن مروان دانستهاند که با تقیه زندگی میکردند.
رشد و تعالی جامعه در حرکت به سمت هدف خلقت و قرب الهی است. بنابراین، رشد و تعالی مطلوب جامعه وقتی محقق میشود که جامعه در مسیر عبودیت و بندگی خداوند سبحان باشد و پیشرفت در جنبههای مادی نیز با این جهتگیری باشد.
امامان معصوم(ع) نقش مهمی در هدایت جامعه بهسوی این هدف متعالی دارند. امام سجاد(ع) با توجه به شرایط خفقان روزگار خود، از قالب دعا این مسئولیت خطیرشان را به انجام رساندند.
امام سجاد(ع) در دورانی زندگی میکردند که جامعه اسلامی با فشارهای سیاسی و اجتماعی شدید مواجه بود. این فشارها، ناشی از حاکمیتهای ظالم و شرایط ناگوار اجتماعی، نه تنها به حقوق فردی افراد آسیب میزد، بلکه به انسجام اجتماعی و هویت جمعی نیز لطمه میزد. در چنین فضایی، امام سجاد(ع) بهعنوان یک رهبر الهی و معصوم، وظیفه خطیر هدایت جامعه را برعهده گرفتند.
یکی از ابزارهای اصلی امام سجاد(ع) برای تحقق این هدایت، دعا بود که در قالب «صحیفه سجادیه» به ثبت رسید. این اثر، مجموعهای از دعاها و مناجاتهاست که بهطور خاص به نیازهای روحی و اجتماعی جامعه پاسخ میدهد. صحیفه سجادیه نه تنها به ابعاد فردی زندگی میپردازد، بلکه جنبههای اجتماعی و اخلاقی را نیز دربرمیگیرد و به نوعی بهعنوان یک نقشه راه برای رشد و تعالی جامعه عمل میکند.
از ویژگیهای بارز دعاهای امام سجاد(ع) تأکید بر عبودیت و بندگی خداوند است. حضرت با تأکید بر استغفار و طلب آمرزش، به جامعه یادآوری میکنند که هر فرد مسئول اعمال خود است و باید در تلاش برای بهبود خود و ارتباطش با خداوند باشد.
امام سجاد(ع) در دعاهای خود به فضائل اخلاقی مانند شکرگزاری، تواضع و صداقت اشاره میکنند. این درخواستها به تقویت ارزشهای اخلاقی در جامعه کمک کرده و افراد را به رفتارهای مثبت تشویق میکند. در شرایطی که جامعه تحت فشار است، ترویج این فضائل میتواند به ایجاد فضایی سالم و مثبت کمک کند و افراد را به سمت همدلی و همکاری سوق دهد.
یکی دیگر از نکات مهم در صحیفه سجادیه، تأکید بر همبستگی و اتحاد در جامعه است. این مطلب نشاندهنده اهمیت اتحاد و همبستگی در جامعه اسلامی است که میتواند به ایجاد یک جامعه سالم و متعالی کمک کند. در شرایطی که جامعه با تفرقه و نفاق مواجه است، این نوع دعاها میتواند به تقویت روابط اجتماعی و ایجاد یکپارچگی در میان افراد کمک کند.
در دعاهای امام سجاد(ع)، درخواست هدایت و رهنمود نیز به وضوح دیده میشود. این درخواستها به افراد یادآوری میکند که در زندگی خود به دنبال راههای نزدیک شدن به خداوند باشند. درواقع، این دعاها به نوعی یک دعوت به تفکر و تأمل در زندگی فردی و اجتماعی هستند و افراد را به جستجوی معنای عمیقتری از زندگی ترغیب میکنند.
با توجه به نکات مورد اشاره، صحیفه سجادیه بهعنوان یک منبع غنی از دعاها و مناجاتها، نقش بسزایی در رشد و تعالی جامعه ایفا میکند. این دعاها نه تنها به تقویت ارتباط فرد با خداوند کمک میکنند، بلکه به ترویج ارزشهای اخلاقی، همبستگی اجتماعی و عبودیت نیز میپردازند. با توجه به این نکات، میتوان گفت که امام سجاد(ع) با استفاده از دعا بهعنوان ابزاری برای هدایت جامعه، در شرایط سخت و خفقانآور زمان خود، به رشد و تعالی جامعه اسلامی کمک شایانی کردهاند. درواقع، صحیفه سجادیه نه تنها بهعنوان یک کتاب دعا، بلکه بهعنوان یک منبع آموزشی و تربیتی در راستای رشد و تعالی جامعه اسلامی مورد توجه قرار میگیرد.
انتهای پیام