آداب مشورت کردن از نگاه قرآن کریم

به گزارش ایکنا از همدان، فرشته رضیان، مدرس دانشگاه فرهنگیان همدان، در سخنانی پیرامون بیان نکات اخلاقی جزء ۲۵ قرآن کریم اظهار کرد: در آیه ۳۸ سوره مبارکه شوری خداوند می‌فرماید: «وَالَّذِينَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَىٰ بَيْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ و آنان که دعوت پروردگارشان را اجابت کردند و نماز را برپا داشتند و کارشان در میان خودشان بر پایه مشورت است و از آنچه روزی آنان کرده‌ایم، انفاق می‌کنند.»

براساس این آیه مشورت کردن در کارهای اصلی، مهم و ضروری است و از مهمترین موضوعات اجتماعی به‌شمار می‌آید که بدون آن کارها ناقص است.

یک انسان به هر میزان از نظر فکری نیرومند باشد، به موضوعات گوناگون تنها از یک یا چند بعد می‌نگرد و ابعاد دیگر بر او مجهول می‌ماند. اما هنگامی که موضوعی در شورا مطرح شود و عقل‌ها، تجارب و دیدگاه‌های گوناگون به کمک هم بشتابند کار کاملاً پخته و کم‌عیب شده و از لغزش دور می‌شود.

در حدیث پرمعنایی از پیامبر اکرم(ص) می‌خوانیم هیچ‌کس با کسی مشورت نمی‌کند مگر اینکه به راه درست راهنمایی می‌گردد.

در حدیث دیگری از حضرت علی(ع) می‌خوانیم هیچ پشتیبان و تکیه‌گاهی همچون مشورت نیست و همچنین در جای دیگر حضرت علی(ع) می‌فرمایند: مشورت عین هدایت است.

این تعبیر در قرآن کریم به گونه‌ای آمده است که یک برنامه مستمر مؤمنان است نه یک کار زودگذر و موقتی و همه کارها در بین آنها به صورت شورا است.

جالب توجه اینکه پیامبر اکرم(ص) با اینکه عقل کل بود و با مبدأ وحی ارتباط داشت در مسائل اجتماعی و اجرایی در جنگ و صلح و امور دیگر بزرگوارانه با یاران به مشورت می‌نشست. حتی با اینکه مشکلاتی ایجاد می‌شد گاه نظر جمعی را ترجیح می‌داد بدین وسیله سرمشق و اسوه‌ای برای مردم بود چراکه برکات مشورت از زیان‌های احتمالی آن به مراتب بیشتر است.

البته باید توجه داشت که شورا فقط در مورد کارهای اجتماعی و شناسایی موضوعات است نه درباره احکام و امور دین، مانند تعیین امام و خلیفه پیامبر، که تنها باید از مبدأ وحی و از کتاب و سنت صادر شود، تعبیر «امرهم» نیز به همین معنا است در امور بین خودتان مشورت کنید. زیرا احکام دین کار خدا است نه کار مردم.

فواید مشورت احتمال خطا را کم می‌کند، استعدادها را شکوفا می‌کند، مانع استبداد می‌شود، مانع حسادت دیگران می‌شود چراکه اگر با مشورت کامیاب شدیم چون دیگران رشد ما را در اثر فکر و مشورت خودشان می‌دانند نسبت به ما حسادت نمی‌ورزند.

فرزندی که رشد می‌کند هرگز پدرش به او حسادت نمی‌ورزد چراکه رشد او را بازتابی از رشد خود می‌داند. امداد الهی را به دنبال دارد در فرهنگ دینی ما هست که «یدالله مع الجماعه.»

استفاده از آرای دیگران طرح را پخته و جامع می‌کند، علاوه بر این مشورت نوعی احترام به مردم است ممکن است در مشورت حرف تازه‌ای به دست نیاید ولی احترام به شخصیت مردم است.

وسیله شناخت دیگران است تا مرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد. در این آیه نتیجه می‌گیریم اسلام دین جامع و کامل است و به همه امور پرداخته است. در مسائل اعتقادی «آمنو و یتوکلون»، در مسائل اخلاقی «یجتنبون، یغفرون»، در مسائل اجتماعی «شورا بینهم»، در مسائل عبادی «اقاموا الصلاه»، در مسائل اقتصادی «ینفقون»، در مسائل سیاسی و نظامی «ینتصرون»، جالب این است که اکثر افعال مضارع و به معنای استمرار است.

از دیگر نکات این آیه آن است که از بیگانگان نظریه نخواهید بینهم بین خودتان مشورت اتفاق بیفتد. شورا و مشورت مربوط به امور اجتماعی مردم است نه احکام و دستورات دینی و امرهم شوری بینهم.

مؤمن استبداد ندارد اهل انزوا نیست و به رأی دیگران احترام می‌گذارد.