عاق والدین از منظر آیات و روایات

عاق والدین یا عُقوق والدَیْن از گناهان کبیره و رذایل اخلاقی به معنای هر نوع آزردن و رنجاندن پدر و مادر یا یکی از آن دو با زبان و رفتار است. در روایات، نافرمانی، نگاه خشم‌آلود، احترام نکردن و اُف گفتن از مصادیق آن دانسته شده و آمده است که اگر چیزی کمتر از گفتن اف وجود داشت خدا از آن هم نهی می‌کرد. به‌منظور بررسی مفهوم عاق والدین از منظر قرآن کریم خبرنگار ایکنا از همدان با محمدجواد صدیق، مدرس تفسیر قرآن گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا - مفهوم نیکی به پدر و مادر از منظر آیات و روایات چگونه است؟

احسان به پدر و مادر آنچنان مهم است که خداوند در چندین آیه از قرآن کریم آن را بلافاصله پس از مسئله توحید بیان کرده است. به عبارتی به دنبال شکرگزاری از خداوند، شکرگزاری از پدر و مادر مطرح می‌شود، چراکه خالق وجود انسان خداوند است، اما وسیله به‌وجود آمدن انسان پدر و مادر هستند و این زحمات پدر و مادر است که در طول سالیان دراز موجب به کمال رسیدن انسان خواهد شد. بنابراین، این وظیفه انسان است که از پدر و مادر شکرگزاری کند.

در حدیثی از امام رضا(ع) آمده است کسی که از مخلوق شکرگزاری نکند از خالق هم شکرگزاری نخواهد کرد. حتی در آیات قرآن تأکید شده است اگر پدر و مادری ضعف مالی داشته باشند بر فرزندان واجب است که نیاز مالی آنان را برطرف کند.

همچنین در حدیثی از پیامبر اکرم(ص) بیان شده که نیکی به پدر و مادر کفاره گناهان است. شخصی نزد رسول اکرم(ص) می‌آید و می‌گوید هیچ گناهی نبوده مگر آنکه من آن گناه را انجام دادم آیا راهی برای توبه من وجود دارد؟ پیامبر(ص) فرمود آیا از والدین شما کسی زنده است؟ شخص گفت آری پدرم زنده است. پیامبر(ص) فرمود: برو به پدرت نیکی کن که کفاره گناهانت را با این کار خواهی پرداخت.

همچنین پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید که هرگاه نیکوکاری با حالت محبت و رحمت به والدین خود نگاه کند به هر نظری که به پدر و مادر نگاه می‌کند یک حج مقبول برای او خواهد بود. گفته شد یا رسول الله(ص) اگر روزی صد مرتبه چنین کند؟! فرمود بله هر نظر ثواب حجی را دارد.

امام باقر(ع) نیز می‌فرماید که صدقه نهانی آتش قهر خداوند را خاموش می‌کند و نیکی به پدر و مادر و صله رحم عمر را زیاد می‌کند همچنین در حدیث دیگری از ایشان آمده است نیکی به پدر و مادر تهی‌دستی را برطرف می‌کند و هفتاد نوع مرگ بد را از انسان دور می‌کند.

از امام باقر(ع) سؤال می‌کنند چه چیزی است که خداوند در آن استثنا قرار نداده است، فرمود اول رد امانت که باید انسان امانت را به صاحبش برساند، وفای به عهد که اگر انسان با کسی عهدی بست حتماً به عهد خود وفا کند حال فرد کافر باشد و یا مؤمن و نیکی به پدر و مادر به‌طوری که اگر پدر و مادر کافر باشند و یا مؤمن، نیکی کردن به آن‌ها واجب است مگر اینکه اوامری که آن‌ها به فرزند خود می‌دهند خلاف شرع و دین و امر خداوند باشد که در این صورت نباید از آن‌ها پیروی کرد.

ایکنا - عاق والدین از منظر آیات و روایات چگونه است؟

نیکی به پدر و مادر چه در زمان زنده بودن آن‌ها و چه پس از مرگ باید استمرار داشته باشد، به‌طوری که حق پدر و مادر آن است که اگر واجباتی از او ساقط شده پس از مرگ آن را انجام دهد. به‌طور نمونه، نماز، روزه و حج او را به‌جا آورد و بدهی او را پرداخت کند و برای آمرزش گناهان پدر و مادر صدقه دهد و طلب آمرزش از خداوند داشته باشد که در صورت عدم توجه به نکاتی که گفته شد عاق والدین خواهد شد.

عاق به معنای آزردن است و عاق والدین به معنای آزردن پدر و مادر است که از گناهان کبیره محسوب می‌شود. به‌طوری که پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید از آزردن پدر و مادر بپرهیز؛ بوی بهشت از هزار راه استشمام می‌شود، اما کسانی که عاق والدین هستند آن را درک نخواهند کرد. همچنین فرمود کسی که پدر و مادر خود را به خشم آورد خداوند را به خشم آورده است.

پیامبر اکرم(ص) نیز می‌فرماید که هر کس پدر و یا مادر خود را آزرده کند آمرزیده نخواهد شد. همچنین امام صادق(ع) می‌فرماید کسی که به پدر و مادر از روی قیض نگاه کند، در حالی که به او ستم کرده باشند، نماز او پذیرفته نخواهد شد.