درسی که از زندگی حضرت علی(ع) و فاطمه(س) باید آموخت

ایثار و فداکاری در راه خدا ویژگی انسان‌های مؤمن و صالح است که اعتقاد دارند در پی هر بخششی خداوند آن‌ها را به جزای نیک رسانده و از عمل آن‌ها راضی و خشنود می‌شود. از جمله ایثارهایی که مورد رضای درگاه الهی قرار گرفته و فرشتگان نیز به آن افتخار می‌کنند. این گذشت و فداکاری نه تنها جنبه فردی دارد، بلکه وقتی تبدیل به الگو می‌شود جنبه اجتماعی نیز خواهد داشت.

به‌مناسبت سالروز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) بررسی روحیه گذشت و فداکاری در زندگی این حضرات معصومین(ع) و آثار آن در جامعه به‌عنوان یک الگو، خبرنگار ایکنا از همدان با حجت‌الاسلام والمسلمین علی الوندی، پژوهشگر مؤسسه کلامی احیای همدان و مدرس حوزه علمیه گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در ادامه می‌خوانیم:

ایکنا - در زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) چه مصادیقی از گذشت و فداکاری وجود داشته است؟

گذشت و فداکاری در زندگی امام علی(ع) از همان دوران نوجوانی و جوانی آشکار بود. یکی از نمونه‌های برجسته آن لیلة‌المبیت است. در شب هجرت پیامبر(ص) از مکه به مدینه، حضرت علی(ع) با علم به خطر مرگ، در بستر پیامبر(ص) خوابید تا جان ایشان را نجات دهد. این اقدام اوج ایثار و فداکاری در راه دین و رهبر الهی بود.

یکی دیگر از مصادیق فداکاری ایشان فداکاری در جنگ‌ها بوده است. در طول جنگ‌های صدر اسلام، حضرت علی(ع) همواره در خط مقدم جبهه حضور داشت و با شجاعت و فداکاری بی‌نظیر خود، از پیامبر(ص) و اسلام دفاع می‌کرد. نمونه‌هایی مانند جنگ احد که در سخت‌ترین شرایط، پیامبر(ص) را تنها نگذاشت و یا جنگ خندق که با کشتن عمر بن عبدود، به پیروزی مسلمانان کمک شایانی کرد، گواه این مدعاست.

انفاق و بخشش ایشان نیز یکی دیگر از مصادیق گذشت و فداکاری است. حضرت علی(ع) با وجود ساده‌زیستی و نداشتن تمکن مالی زیاد، همواره اهل انفاق و بخشش بود و نیازمندان را بر خود مقدم می‌داشت.

همچنین زندگی حضرت فاطمه(س) نیز سرشار از نمونه‌های درخشان گذشت و فداکاری است، یکی از نمونه‌های بارز آن ایثار در انفاق است. حضرت فاطمه(س) با وجود تنگدستی، همواره اهل ایثار و بخشش بود. مشهورترین نمونه آن، داستان سه روز روزه گرفتن ایشان و خانواده‌اش و بخشیدن افطاری خود به مسکین، یتیم و اسیر است که آیه «و یطعمون الطعام علی حبه مسکینا و یتیما و اسیرا» (انسان/ آیه 8) در شأن ایشان نازل شد.

ساده‌زیستی و زهد نیز از دیگر ویژگی‌های حضرت فاطمه(س) است. ایشان با انتخاب زندگی ساده و زاهدانه، الگویی بی‌‌بدیل برای تمام زنان و مردان شد. او از تجملات دنیوی چشم پوشید و تمام همّ خود را صرف رضای خداوند و یاری دین کرد.

دفاع از ولایت نیز یکی دیگر از جنبه‌های ایثار و فداکاری ایشان است. پس از رحلت پیامبر(ص)، حضرت فاطمه(س) با تمام وجود از حق امام علی(ع) در خلافت دفاع کرد و در این راه، سختی‌‌های فراوانی را متحمل شد تا جایی که شهادت ایشان نیز نتیجه همین ایثار و فداکاری در راه دفاع از ولایت بود.

ایکنا _ آثار و نتایج گذشت و فداکاری این دو بزرگوار چه بوده است؟

گذشت و فداکاری این دو بزرگوار، آثار و نتایج گسترده‌ای داشت از جمله مهم‌ترین آن الگوسازی برای بشریت است. زندگی سراسر ایثار حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س)، الگویی کامل و جاودانه برای تمام انسان‌ها در طول تاریخ شد. آنها به بشریت آموختند که چگونه باید در راه خدا، از خود گذشت و دیگران را بر خویش مقدم داشت.

یکی دیگر از مهم‌ترین آثار این ایثار، حفظ و تداوم اسلام بود. فداکاری‌های این دو امام معصوم، به‌ویژه در مراحل اولیه شکل‌گیری و گسترش اسلام، نقش حیاتی در حفظ و تداوم دین الهی ایفا کرد. بدون ایثارگری‌های آنان، شاید مسیر اسلام به گونه دیگری رقم می‌خورد.

علاوه بر آنچه گفته شد این گذشت و فداکاری‌ها، نشان‌دهنده اوج ایمان، تقوا و مقام معنوی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) بود که آن‌ها را به مرتبه «صدیقه شهیده» و «مولای متقیان» رساند.

افزایش بصیرت و مقاومت یکی دیگر از آثار فداکاری است، سیره آن‌ها روح فداکاری و ایثار را در جامعه زنده نگه داشت و مردم را در برابر مشکلات و حوادث سخت، مقاوم و استوار کرد. همچنین برکت در زندگی نیز از آثار فداکاری و گذشت است، با وجود ساده‌زیستی، زندگی آن‌ها سرشار از برکات الهی بود و این برکات از طریق نسل پاک آن‌ها (امامان معصوم) تا ابد ادامه یافت.

به‌طور کلی، گذشت و فداکاری حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) نه تنها جنبه فردی داشت، بلکه یک جریان سازنده در تاریخ اسلام و بشریت بود که آثار و نتایج آن تا به امروز ماندگار است.

ایکنا _ چگونه می‌توان از این ویژگی‌ها الگوگیری کرد تا ضمن حل مشکلات خانوادگی شاهد کاهش طلاق باشیم؟

گذشت و فداکاری دو ویژگی بنیادین در زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) بودند که اگر در زندگی امروزی زوجین الگو قرار گیرند، می‌توانند به شکل چشمگیری به حل مشکلات خانوادگی و کاهش آمار طلاق کمک کنند. یکی از مهم‌ترین راهکارها در این زمینه تقویت ریشه‌های محبت و صمیمیت است. زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) سرشار از صحنه‌های ایثار و گذشت متقابل بود.

حضرت فاطمه(س) با وجود سختی‌های زندگی، هرگز از امام علی(ع) درخواست نامقدوری نداشت و همواره در جهت آرامش و رضایت همسرش گام برمی‌داشت. از سوی دیگر، امام علی(ع) نیز با وجود مشغله‌های فراوان، در امور منزل به حضرت فاطمه(س) کمک می‌کرد و محبت و احترام ویژه‌ای برای ایشان قائل بود. این ایثارگری‌ها، ریشه‌های محبت و صمیمیت را بین آن‌ها عمیق‌تر می‌کرد.

در زندگی‌های کنونی، بسیاری از مشکلات از عدم توجه به نیازهای عاطفی و خواسته‌های طرف مقابل ناشی می‌شود. وقتی زن و شوهر با الگوگیری از اهل بیت(ع)، گذشت و فداکاری را در رأس امور خود قرار دهند و یکدیگر را بر خود مقدم بدارند، محبت و صمیمیت بین آن‌ها به‌طور طبیعی افزایش می‌یابد. این افزایش محبت، به‌مثابه سپری در برابر طوفان‌های زندگی عمل می‌کند و جلوی بروز بسیاری از کدورت‌ها و رنجش‌ها را می‌گیرد.

حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) با وجود مشکلات فراوان زندگی و فشارهای بیرونی، اختلافات داخلی بسیار کمی داشتند. این امر نتیجه مستقیم روحیه گذشت و ایثار در هر دو بود. آن‌ها به جای پافشاری بر خواسته‌های خود و متهم کردن دیگری، به دنبال راه‌حل و رضایت طرف مقابل بودند.

در دنیای مدرن، کوچکترین مسائل می‌تواند به بحث و جدل‌های بزرگ و در نهایت به طلاق منجر شود. الگوگیری از گذشت اهل بیت(ع) به زوجین می‌آموزد که از خطاهای کوچک چشم‌پوشی کنند. بسیاری از مشاجرات خانوادگی بر سر مسائل جزئی و بی‌اهمیت آغاز می‌شوند. روحیه گذشت به افراد کمک می‌کند تا از این خطاهای کوچک چشم‌پوشی کنند و از آن‌ها نگذرند.

گذشت به معنای فرو بردن خشم و عصبانیت است که یکی از آموزه‌های مهم اسلامی نیز است. کنترل خشم از انفجار روابط و تبدیل شدن اختلافات جزئی به بحران‌های جدی جلوگیری می‌کند.

وقتی زن و شوهر فداکاری را سرلوحه کار خود قرار دهند، آرامش و ثبات خانواده را بر خواسته‌ها و منافع شخصی خود مقدم می‌شمارند. این نگرش، به‌طور چشمگیری از بروز اختلافات و کشیده شدن آن‌ها به سمت جدایی جلوگیری می‌کند.

افزایش تاب‌آوری در برابر مشکلات اقتصادی و اجتماعی نیز یکی از تأثیرات مهم الگوگیری از فداکاری و گذشت حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) است. زندگی این دو بزرگوار با تنگناهای مالی و فشارهای اجتماعی زیادی همراه بود، اما فداکاری و قناعت آن‌ها باعث می‌شد که این مشکلات، به بحران در زندگی مشترکشان تبدیل نشود. حضرت فاطمه(س) هرگز از امام علی(ع) درخواستی نداشت که خارج از توان ایشان باشد و در کنار همسرش سختی‌ها را تحمل می‌کرد.

مسائل اقتصادی و فشارهای شغلی از عوامل اصلی طلاق در جامعه امروز هستند. الگوگیری از گذشت و فداکاری اهل بیت(ع)، به زوجین کمک می‌کند کاهش توقعات مادی داشته باشند و قناعت و رضایت به حداقل‌ها، فشار اقتصادی را کاهش می‌دهد و از تنش‌های ناشی از کمبودها می‌کاهد.

در شرایط دشوار اقتصادی، اگر هر یک از زوجین روحیه فداکاری داشته باشند و دیگری را درک کنند، به جای سرزنش و تحقیر، از یکدیگر حمایت کرده و با هم مشکلات را پشت سر می‌گذارند.

تقویت حس مسئولیت‌پذیری و تعهد نیز یکی دیگر از مصادیق گذشت و فداکاری است. گذشت و فداکاری امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) ناشی از تعهد عمیقشان به یکدیگر و به خانواده بود. هر یک از آن‌ها خود را مسئول خوشبختی دیگری می‌دانستند و برای آن ایثار می‌کردند.

بسیاری از طلاق‌های امروزی ناشی از عدم مسئولیت‌پذیری و شانه خالی کردن از زیر بار تعهدات زندگی مشترک است. وقتی زوجین از سیره اهل بیت(ع) الگو بگیرند، حس مسئولیت‌پذیری و فداکاری در آن‌ها تقویت می‌شود و این امر منجر به تلاش برای حل مشکلات به جای فرار خواهد بود. به جای اینکه در مواجهه با مشکل، به فکر جدایی باشند، با روحیه گذشت و فداکاری برای حل آن تلاش می‌کنند.

هیچ انسانی بی‌عیب و نقص نیست. فداکاری به معنای پذیرش کاستی‌های دیگری و تلاش برای سازگاری با آن‌هاست. ایجاد محیطی امن و آرام برای تربیت فرزندان یکی دیگر از مهم‌ترین نتایج گذشت و فداکاری است.

محیط زندگی حضرت علی(ع) و حضرت فاطمه(س) با وجود تمام سختی‌ها، فضایی از آرامش، محبت و ایثار بود. این فضا بستر مناسبی برای تربیت فرزندانی صالح و باایمان فراهم آورد.

امروزه طلاق، بیشترین آسیب را به فرزندان وارد می‌کند. وقتی والدین با الگوگیری از اهل بیت(ع)، روحیه گذشت و فداکاری را در زندگی خود جاری کنند، محیطی آرام و بدون تنش برای فرزندانشان ایجاد خواهد شد. این امر به رشد روانی سالم فرزندان کمک کرده و آن‌ها نیز در آینده روابط خانوادگی موفق‌تری خواهند داشت.

در حقیقت گذشت و فداکاری، ستون‌های اصلی بنای مستحکم خانواده هستند که در زندگی حضرت علی (ع) و حضرت فاطمه‌(س) به اوج خود رسیدند. با الگوگیری از این سیره عملی، می‌توان بسیاری از چالش‌های خانوادگی امروز را برطرف کرد و آمار نگران‌کننده طلاق را کاهش داد. این دو ویژگی، نه تنها راه‌حل مشکلات مقطعی هستند، بلکه فرهنگ زندگی مشترک را بر پایه عشق، احترام و ایثار بنا می‌نهند که نتایج آن پایداری و عمق ازدواج خواهد بود.