«الهیات» ابن سینا دفاع عقلانی از اصول دینی است

به گزارش ایکنا از همدان، سید‌محمود یوسف‌ثانی، دانشیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، هفتم خردادماه در همایش «از شفا تا قانون» در دانشگاه علوم پزشکی همدان، با موضوع «رابطه کلام و فلسفه ابن‌ سینا» با اشاره به جنبه‌های عقلانی ابن‌ سینا اظهار کرد: دین از منظر ابن سینا و عقلانیت منظور چیست، ابن‌ سینا به جای واژه دین از مذهب، سنت و شرع استفاده می‌کند.

وی با اشاره به تعریف بوعلی سینا از دین گفت: دین مجموعه‌ای از احکام‌ نازل شده به زبان پیامبر(ص) به مردم رسانده شده است، ابن سینا به مخاطبان دین توجه می‌کند؛ اینکه دین برای چه کسانی آمده است، همان‌طور که اگر فردی کتابی می‌نویسد باید به مخاطب خود توجه کند. مخاطب کتاب الهی و پیام نبوت عامه مردم هستند نه فقط خواص و دانشمندان و تحلیلگران.

یوسف‌ثانی ادامه داد: از منظر بوعلی قرآن آمده تا مطالبی را برای همه مردم بیان کند، بنابراین سطح فهم و اطلاعات آن‌ها را در نظر گرفته است. روش بیان و نحوه کلام برای بیان مطلب به مخاطب حائز اهمیت است. وقتی مخاطبان عموم مردم هستند، مطالب عرضه شده مطابق با فهم عمومی درنظر گرفته می‌شود. از نظر ابن‌ سینا مهم‌ترین مسئله در اعتقادات اسلامی، توحید است و در این باره در کتاب مقدس مسلمانان مطالبی جامع و کاملی بیان شده است.

وی با بیان اینکه این مسائل که بیان می‌شود نظرات ابن سیناست و بنده نه آن‌ها را تأیید و نه رد می‌کنم، گفت: ابن سینا بیان می‌کند اگر در قرآن به آیاتی برخوردیم که برای خدا ظواهری را درنظر می‌گیرد مثل «يدالله فوق ایدیهم» مسلماً در اینجا قرآن از مجاز و استعارات استفاده کرده است، چون انسان قدرتش را از دستش انتقال می‌دهد پس در این آیه مجاز از دست، قدرت خداوند است. اما برخی فلاسفه می‌گویند مجاز را کسی استفاده می‌کند که ناتوانی در بیان کلام داشته باشد، بنابراین این همان معنای حقیقی است که درنظر گرفته شده است، هر چیزی روح و معنایی دارد.

یوسف‌ثانی ادامه داد: ابن سینا این موارد را محکوم می‌کند که اصلاً درنظر نگرفتید که مخاطب قرآن چه کسانی هستند؛ مخاطب کلام الهی فقط دانشمندان و تحلیل‌گران نیستند و عموم مردم هستند. شرع برای جمهور مردم آمده است، اگر آیاتی هم وجود دارد که از فهم مردم بالاتر است، استثنا هستند و در مورد اغلب آیات بیان می‌کند که برای عموم مردم است.

دانشیار مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با تأکید بر اینکه از نظر ابن‌ سینا‌ متون دینی یک سلسله احکام و بیانی است که متناسب برای عموم مردم عرضه شده است، یادآور شد: در این متون ابهاماتی وجود دارد که افرادی باید تلاش کنند این ابهامات را رفع کنند و علم کلام برای رفع این ابهامات از کتاب مقدس قرآن کریم است. این تعارض و ابهام را به دو روش جدلی و یا استدلالی می‌توان رفع کرد. از نظر ابن‌ سینا علم کلام دفاع جدلی از دین است.

یوسف‌ثانی توضیح داد: ابن سینا «مشهورات» خود را تا جایی پیش می‌برد که اخلاقیات رایج بین مردم را هم از مشهورات می‌داند. الهیات ابن سینا دفاع عقلانی مورد نظر خود از یک سلسله‌ اصول دینی در حد کلیات است. علم کلام از او متأثر شد و البته امروز از دفاع جدلی به دفاع عقلانی می‌رسد.