مفهوم عدالت از منظر امام خمینی(ره)

عدالت فضیلتی است که تحول در جان آدمی و جوامع بشری منوط به آن است. این فضیلت در وجود انسان، به عنوان فرد، استقامت و اعتدال را می‌‏آفریند و در جوامع بشری نیز مولد استقامت، برابری، اعتدال و آزادی است. 

فقدان عدالت در جامعه باعث پیدایش تبعیض، ستم و فساد و فقدان وفاق عمومی می‏‌شود و در نتیجه، جامعه سالم تبدیل به جامعه‌ای مبتنی بر نابرابری، تبعیض، بی‌‏عدالتی و ناهمگون می‏‌شود. جامعه‌‏ای که از تبعیض و بی‏‌عدالتی آکنده شود، از فضیلت، وفاق و همبستگی فاصله می‏‌گیرد و به‌سوی از هم‌پاشیدگی و اضمحلال می‌رود. قدرت سیاسی و حکومت مبتنی بر کفر و همراه با کفر دوام و استمرار می‏‌یابد ولی حکومت و قدرت مبتنی بر بی‌عدالتی و ستم بی‏‌دوام و ناپایدار است. در سایه عدالت، انسان عادل، قانون عدل و جامعه عادلانه تحقق می‏‌یابد و فقدان عدل انسان فاسق و ستمکار، قوانین غیرانسانی و جامعه‌‏ای آلوده و تباه را به دنبال دارد.

به‌منظور بررسی عدالت در نگاه امام خمینی(ره)، تجلی آن در گفتار و کردار حضرت امام(ره) خبرنگار ایکنا از همدان با حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی سلیمانیان، مدرس حوزه علمیه در همدان گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:

ایکنا _ اساس عدالت در دیدگاه امام خمینی(ره) چیست؟

مبنای اساسی افکار معنوی امام راحل را در کتاب مصباح‌الهدایه امام خمینی(ره) باید دید. در آن کتاب به مسئله مهم در خلقت انسان توجه شده و آن هم این است که انسان تجلی و نمود برخی از صفات الهی قرار بگیرد. 

علاوه بر این در آیه چهارم سوره تین خداوند می‌فرماید: «لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسَانَ فِي أَحْسَنِ تَقْوِيمٍ؛ خداوند انسان را به بهترین شکل و در بهترین ظرف خلق کرده است»؛ همچنین در آیه ۵۰ سوره طه نیز می‌فرماید: «قَالَ رَبُّنَا الَّذِي أَعْطَىٰ كُلَّ شَيْءٍ خَلْقَهُ ثُمَّ هَدَىٰ؛ گفت: پروردگار ما کسی است که به هر موجودی، آفرینش ویژه او را آن‌گونه که سزاوارش بود به وی عطا کرده، سپس هدایت کرد.»

بنابراین دو نکته از منظر امام خمینی(ره) که در کتاب مصباح الهدایه آورده است مهم تلقی می‌شود اول اینکه انسان تجلی صفات الهی باشد و دوم اینکه خلقت انسان براساس نظام احسن قرار گرفته است.

حال عدالت بر مبنای اندیشه امام خمینی(ره) بر پایه همین دو مطلب قرار می‌گیرد که اگر انسان احسن بودن خود را در همه زمینه‌ها همچون در رفتار و کردار حفظ کند و به‌عنوان تجلی صفات الهی قرار گیرد، در مسیر عدالت قرار گرفته است و اگر در مسیر تجلی صفات الهی کنار برود و یا از مسیر احسن بودن کنار برود از عدالت به دور شده است، چرا که عدالت به معنای قرار دادن هر شی در مسیر خودش است و اگر انسان متجلی صفات شیطانی باشد از عدالت دور شده است.

کتاب امامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی(ره) مبانی اصلی تفکر امام خمینی(ره) را بیان می‌کند. با همین مبنای قرآنی و عرفانی امام به حالت کنشگری در فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی و فرهنگی پرداخته‌اند که هر شکلی که در مسیر صفات الهی قرار ندارد انسان را از عدالت دور می‌کند و از مبانی قرآنی کنار می‌زند.

ایکنا _ این عدالت چگونه در رفتار و کردار امام خمینی(ره) نمود پیدا کرد؟

یکی از اتفاقاتی که در دوران آغاز انقلاب امام خمینی(ره) قرار داشت این بود که به جای اینکه انسان را تجلی صفات الهی قرار بدهند در دنیا اومانیسم و انسان‌گرایی را ترویج می‌دادند که محوریت خود انسان باشد آن هم انسانی با تعریف سکولارها و لیبرال‌ها ارائه می‌دهند و در آن خدا حذف شده است‌ که در آن انسان نماینده صفات الهی نیست.

انسان به سمت و سوی صفاتی حرکت می‌کند که حتی به سمت یک انسان معمولی نمی‌رسد بلکه به انسانی که آن‌ها تعریف کرده‌اند می‌رسد، انسانی که پشت پرده آن شرکت‌های بزرگ سرمایه‌داری قرار دارند که این شرکت‌ها برای اینکه جوانان را از فکر کردن و در مسیر صحیح انسانیت قرار گرفتن، دور کنند، جوانان را به بهانه اجرای برنامه‌های فرهنگی به فساد و فحشا تشویق می‌کردند تا بتوانند وقت جوانان و ثروت آن‌ها را در اختیار مراکز قدرت و سرمایه‌داری قرار دهند وقتی امام(ره) این جریان را مشاهده کردند و دیدند انسان از مسیر نظام احسن و از مسیر نمود صفات الهی دور شده این را بر خلاف عدالت دانستند و فریاد سر دادند و در قرنی که می‌گفتند دینداری و خدا تمام شده، ایشان موفق شدند به کمک خداوند و حمایت مردم دوباره مبحث دینداری و خدا را به صحنه جامعه جهانی برگردانند.

امام خمینی(ره) اشتباه بودن آن مسیر را که مسیر ظلم بود به همگان فهماندند و همه انسان‌ها را به مسیر عدالت دعوت کنند که ای مسلمانان و ای انسان‌ها بدانید که شما نماینده خداوند هستید و برده برنامه‌‌های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی لیبرال نیستید و مستقل هستید و توانایی دارید با کمک خداوند برنامه‌های فرهنگی، علمی و سیاسی و اقتصادی کشورهای خود را همراه با استقلال بنویسید و از این بردگی نوین الهی آزاد شوید و در مسیر عدالت الهی قرار بگیرید.