فلسفه انتخاب مکه به‌عنوان خانه خدا از منظر امام علی(ع)
مسئول بنیاد نهج‌البلاغه شهرستان ملایر با اشاره به چرایی انتخاب مکه به‌عنوان خانه خدا گفت: از منظر امام علی(ع) خداوند می‌توانست مکان خانه خود را از سنگ‌های زمرد درست کند، اما در یک منطقه سرسخت قرار داد تا وسیله‌ای برای امتحان مردم باشد.
حج از مهم‌ترین فرائضی است که بر عهده مسلمین قرار داده شده است که ائمه(ع) به طرق گوناگون بر اهمیت و جایگاه آن تأکید داشته‌اند و در این میان نهج‌البلاغه مستثنا نیست. کلمات و سخنان فراوانی از مولا علی(ع) در نهج‌البلاغه گزارش شده است که اهمیت و ضرورت این فریضه را در اسلام بیان می‌دارد.
امیرالمؤمنان علی بن ابیطالب(ع) آیت کبرای خداوند، اسم اعظم و کارشناس اعلای آدم و عالم و دین خداست؛ با هندسه تفصیلی عالَم، آدم و دین آشناست و منبع معصوم و کامل شناسایی حقایق جهان، انسان و معارف دینی است. به‌منظور آگاهی از اسرار و معارف حج و بررسی سخنان حضرت امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه، خبرنگار ایکنا از همدان با حسین دوزبخشان، مسئول بنیاد نهج‌البلاغه در ملایر گفت‌وگویی کرده است که مشروح آن را در زیر می‌خوانیم:
ایکنا _ در نهج‌البلاغه امام علی(ع) نگاه ویژه‌ای به فریضه حج دارند، لطفاً در این مورد توضیح بفرمایید.
امام علی(ع) خانه‌زاد حرم امن الهی است، بنابراین ارزش و جایگاه حریم مقدس الهی را باید از ایشان پرسید، در مناسبت‌های مختلف و در جای جای نهج‌البلاغه هم فلسفه حج و هم دلیل انتخاب مکه برای برگزاری مراسم حج توسط حضرت علی(ع) بیان شده است.
در خطبه اول نهج‌البلاغه ایشان می‌فرمایند: «اینجا حرم امن الهی است»؛ به این معنا که همه موجودات در آن امنیت دارند، خداوند کعبه را نشانی برای اسلام و حرم امن الهی برای پناه‌آورندگان به آن قرار داده است، حج را واجب و همه را به زیارت آن فراخوانده و به هرکسی که توانایی دارد زیارت کعبه را واجب کرده و نسبت به آن کس که کفر ورزد می‌گوید خدا از همه جهانیان بی‌نیاز است.
در بخش دیگری از همین خطبه امام علی(ع) می‌فرماید: «خداوند زیارت بیت‌الله را که قبله مردمانش است بر شما واجب کرده، شما مشتاقانه به آن روی آورید که خداوند آن را نشانه‌ای برای فروتنی مردمان در برابر عظمت و عزت خودش قرار داده است.»
ایکنا _ کارکردهای فردی و اجتماعی حج از منظر امام علی(ع) چیست؟
در نهج‌البلاغه شش کارکرد از منظر امام علی(ع) تعریف شده است، ایشان اولین کارکرد حج را در خطبه ۱۱۰ نهج‌البلاغه بیان می‌کنند و در این خطبه می‌فرمایند: «حج مهم‌ترین وسیله قرب به خداوند و آمرزش گناهان و بهترین وسیله تقرب به خداست»؛ حج و عمره خانه خدا فقر را می‌زداید و گناهان را می‌شوید.
بنابراین، آمرزش گناهان و فقرزدایی دو کارکرد مهم حج است. کسانی که به حج می‌روند حتماً باید مستطیع باشند و مالشان را پاک کنند؛ به این صورت که باید خمس و زکات بدهند و همین امر موجب برکت در مال آن‌ها شده و نیازمندان جامعه نیز از فقر نجات پیدا می‌کنند.
در حکمت ۲۵۲ نهج‌البلاغه نیز امام علی(ع) فلسفه حج را این‌گونه بیان می‌کند: «یکی از دلایل وجوب حج این است که خداوند حج را برای نزدیک شدن مسلمانان و به‌منظور تقویت دین واجب کرده است»؛ بنابراین وحدت مسلمانان و تقویت دین دو کارکرد مهم نهج‌البلاغه است.
حکمت ۲۵۲ از حکمت‌های مهم و طولانی نهج‌البلاغه است که فلسفه بسیاری از عبادات را بیان می‌کند که یکی از آن‌ها حج است. از آنجایی که با وحدت مسلمانان غلبه بر دشمنان اسلام به راحتی انجام می‌شود، بنابراین از منظر ایشان یکی دیگر از کارکردهای حج وحدت مسلمانان و تقویت دین است.
جامعه‌ای که دین مستحکمی دارد دشمن نمی‌تواند به راحتی بر آن‌ها نفوذ کند. تقویت دین در یک حرکت میلیونی سالانه انجام می‌شود که ضمن آن قدرت مسلمانان به رخ جهانیان نشان داده می‌شود، این قدرت همان قدرت دین است. در حکمت ۱۳۶ نیز امام علی(ع) می‌فرمایند: «ما برای مردم جهاد قائل شدیم اما جهاد ناتوانان و کسانی که نمی‌توانند در میدان جنگ حاضر شوند حج است، بنابراین حج جهاد هر ناتوانی است.»
در نامه ۴۷ نهج‌البلاغه که وصیت‌نامه امام(ع) را بیان می‌کند، ایشان درباره حج این‌گونه می‌فرمایند: «الله الله فی‌الحج» خدا را خدا را در حج بیابید و تا زنده‌اید آن را وامگذارید.
ایکنا _ دلیل انتخاب مکان مکه برای برگزاری مراسم حج چیست؟
در خطبه ۱۹۲ نهج‌البلاغه نیز امام علی(ع) دو کارکرد مهم دیگر حج را بیان می‌کند. ایشان در این خطبه می‌فرمایند: «حج وسیله آزمایش مردم است و همچنین حج عامل پایداری مردم در دین است. همانا خداوند سبحان انسان‌های پیشین از آدم تا آیندگان این جهان را با سنگ‌هایی در مکه آزمایش می‌کند که این سنگ‌ها نه نفعی دارند و نه زیانی. این سنگ‌ها را خداوند خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پایداری مردم می‌داند.»
براساس این خطبه، در سختی‌هاست که انسان قوی می‌شود، بنابراین سختی‌هایی که انسان در حج متحمل می‌شود موجب پایداری و تثبیت آن‌ها در دین خواهد شد و آن‌ها برای دین مقاوم می‌شوند. همان‌طور که در بالای کوه گیاهان آب کمتری می‌بینند چوب آن‌ها نیز سخت‌تر و مقاوم‌تر می‌شود، اما گیاهانی که همواره در محیط پرآبی هستند ساقه‌های شکننده و ظریفی دارند. در حج نیز هر چقدر که مردم بیشتر سختی بکشند در راه دین پایدارتر خواهند شد.
از منظر امام علی(ع) خداوند می‌توانست مکان خانه خود را از سنگ‌های زمرد درست کند، اما در یک منطقه سرسخت قرار داد و از سنگ‌های سختی آن را ساخت تا وسیله‌ای برای امتحان مردم باشد. بر این اساس امتحان مردم و پایداری آن‌ها در دین نیز دو کارکرد مهم حج از دیدگاه امام علی(ع) است.
انتهای پیام
